Rượu thuốc phải biết cách sử dụng mới tốt cho sức khỏe.
Quan niệm về rượu trong Đông y
Trong Đông y rượu là một vị thuốc, rượu có vị cay nóng hơi đắng ngọt tính ôn dẫn thuốc đi vào 12 kinh lạc có tác dụng đưa thuốc vào “địa chỉ” của bệnh ở các tạng phủ, với mục đích điều hòa khí huyết, thông kinh lạc, có tác dụng chữa bệnh.
Các thầy thuốc Đông y dùng rượu để làm chất xúc tác, có thể dùng rượu để sao tẩm, hoặc để ngâm các vị thuốc với rượu cho bệnh nhân uống để điều trị một số chứng bệnh, hoặc để bồi bổ sức khỏe như: Người khí huyết không lưu thông, hay đau khắp mình mẩy, người tỳ vị hàn ăn uống kém, hoặc ăn uống không tiêu hóa được thức ăn. Dùng ngoài để xoa bóp tiêu sưng giảm đau...
Rượu là một vị thuốc, nhất thiết phải dùng đúng liều lượng, không được dùng quá liều vì trong rượu vẫn có độc tính gây hại cho sức khỏe con người. Ngày xưa rượu được nấu bằng gạo nếp với men rượu là một bài thuốc Đông y gồm: Xuyên khung, nhục quế, đại hồi, cao lương khương... Đó là thứ rượu tốt có nhiều chất bổ dưỡng. Cũng vì lẽ đó mà các thế hệ trước đã dùng rượu ngâm với một số bài thuốc Đông y để uống bồi bổ sức khỏe, nhất là trong những ngày tết.
Cơ thể mỗi người chúng ta ngoài cấu trúc âm dương khác nhau. Sau một năm lao động vất vả, cũng là tăng thêm một tuổi thọ cho nên khí lực bắt đầu sút kém, chưa kể đến khí hậu của trời đất khắc nghiệt gây ra đủ thứ bệnh tật cho con người, nếu có bệnh tật thì phải điều trị.
Sử dụng rượu khi nào?
Ở tuổi nào nên uống rượu? Nếu không vì bệnh tật, không có chỉ định của thầy thuốc thì nên uống rượu ở tuổi trung và cao tuổi. Ở tuổi thành niên dương khí còn vượng uống rượu sớm làm tản dương khí dễ làm tổn thương thận khí.
Bài Thiên kim tán: Gồm nhân sâm 12 gam, bạch truật 12 gam, bạch thược 12 gam, cam thảo 4 gam, chích hoàng kỳ 12 gam, đương qui 16 gam, nhục quế 4 gam, phục linh 12 gam, thục địa 16 gam, xuyên khung 8 gam. Cho thêm đại táo 12 gam, mỗi lần dùng 3 thang ngâm với 3 lít rượu, ngâm sau 20 ngày ở thời tiết mùa hè, 30 ngày đối với mùa đông.
Cách dùng: Ngày uống 30 ml vào buổi tối trước khi ăn. Nếu vào dịp lễ tết hoặc người có bệnh thì có thể uống thêm vào buổi trưa 30 ml vào bữa ăn.
Bài thuốc có tác dụng tiêu thực, bồi bổ khí huyết. Nếu điều trị bệnh thì dùng cho người mắc chứng Chân âm hãm vào trong. Người cao tuổi khí hư dương thoát ra ngoài. Bài này dùng cho người cao tuổi là phù hợp. Những người gan nóng hay mẩn ngứa, người huyết nhiệt, tăng huyết áp không được dùng loại rượu thuốc này. Đối với những người không có bệnh, uống với mục đích để bồi bổ sức khỏe có thể uống loại rượu thuốc này đều trong năm.
Bài Thập bổ hoàng: Dùng cho người ở tuổi trung niên, thận dương kém, mắc chứng dương nuy (liệt dương) gồm: Lộc nhung loại tốt 1 cặp, cẩu kỷ tử 160g, đỗ trọng (sao muối) 160g, mạch môn 80g, ngũ vị tử 40g, ngưu tất 160g, hoài sơn 160g, sơn thù 160g, thỏ ty tử 160g, thục địa 320g. Lộc nhung tươi đã bào chế thái lát ngâm với 3 lít rượu (ngâm riêng), rượu nhung không chôn xuống đất. Thuốc Đông y ngâm với 5 lít rượu (ngâm riêng) chôn xuống đất để lấy âm khí. Sau 90 ngày lấy 2/3 rượu thuốc, 1/3 rượu nhung trộn lẫn với nhau.
Cách dùng: Ngày uống 2 lần mỗi lần uống 30ml lúc ăn trưa và ăn tối. Không uống vào buổi sáng làm tản dương khí. Đối với người âm hư hỏa vượng, người mắc chứng cường dương không được dùng loại rượu thuốc này. Người gan nóng, huyết nhiệt thì không được ngâm rượu mà làm viên hoàn mật ong dùng. Có thể uống liên tục trong cả mùa đông và mùa xuân.
Bài Thập tinh hoàn: Nếu ở độ tuổi thanh xuân mà mắc chứng lãnh cảm với tình dục, hoặc phòng the yếu, do thận dương hư thận khí kém tinh khí không đủ thì dùng bài “Thập tinh hoàn” gồm: Lộc nhung 1 bộ, ba kích 60g, bá tử nhân 30g, nhân sâm 100g (nên dùng sâm cao ly để đảm bảo an toàn), thạch hộc 60g, bạch truật 80g, cúc hoa 20g, ngũ gia bì 60g, nhục thung dung 80g, thỏ ty tử 80g.
Các vị thuốc thường được sử dụng để ngâm rượu.
Lộc nhung, vị ngọt mặn tính ôn vào kinh thận, kinh can, kinh tâm và tâm bào, có tác dụng bổ thận tráng dương sinh tinh ích khí bổ huyết, dùng điều trị chứng thận khí hư, tâm huyết và can huyết kém làm thanh dương không thăng, trọc âm không giáng mà sinh ra chứng mỏi mệt ăn ngủ kém, dương sự yếu, di tinh hoạt tinh; phụ nữ kinh nguyệt không đều, khi có thai hay bị sẩy; dẫn đến vô sinh cả nam và nữ.
Ba kích, nhục thung dung, thỏ ty tử đại bổ nguyên dương, ích tinh khí. Nhân sâm, bạch truật để bổ khí, giúp kích thích tinh khí của thận để hóa sinh ra dương khí. Ngũ gia bì làm mạnh gân cốt kích thích tinh tủy. Thạch hộc để bổ thận ích tinh. Bá tử nhân để ích tâm thận, dưỡng tâm khí, nhuận thận táo, ngoài ra còn ức chế tính táo của các vị thuốc ôn. Do thận dương kém, tinh huyết suy không chuyển lên được nên sinh ra chứng hoa mắt, dùng vị cúc hoa để lấy vị ngọt tính mát, làm cho mắt sáng.
Người gan nóng, huyết nhiệt thì không được ngâm rượu mà làm viên hoàn mật ong dùng. Có thể uống liên tục trong cả mùa đông và mùa xuân.
Lộc nhung tươi sau khi bào chế ngâm với 2 lít rượu, bài thuốc đông y ngâm với 3 lít rượu sau 30 ngày rót ra trộn lẫn 1/3 rượu nhung, 2/3 rượu thuốc uống mỗi tối 30 ml trước khi ăn hoặc vừa ăn vừa uống. Đối với phụ nữ và người không uống được rượu thì tán bột làm viên hoàn mật ong mỗi viên 5 gam ngày uống 2 lần mỗi lần uống 2 viên trước khi ăn sáng và ăn tối.
Bài Thập cửu vị hoàn gia giảm: Dùng cho người mắc các chứng phong hàn gồm: Nhân sâm 12g, chỉ thực 8g, đại hoàng 8g, đan sâm 12g, sinh địa 16g, huyền sâm 12g, khương hoạt 8g, mạch môn (bỏ lõi) 8g, mộc hương 6g, ngưu tất 8g, ngũ gia bì 12g, phục thần 12g, quế tâm 8g, bạch thược 12g, tùng tử nhân 12g, ý dĩ 12g, từ thạch 8g, binh lang 12g. Bài thuốc có tác dụng điều trị cho người cao tuổi mắc chứng phong hàn đau khắp mình mẩy, đau nhức các khớp, cơ thể nặng nề mệt mỏi, ăn ngủ kém, hay đi tiểu ban đêm.
Cách dùng: Ngâm với 2 lít rượu sau 30 ngày mỗi ngày uống 2 lần trước khi ăn trưa và ăn tối, hoặc trước khi ăn tối và trước khi đi ngủ. Người bị bệnh tim mạch, tăng huyết áp, người gan nóng hay nổi mụn ngứa, người cơ thể kém, gầy yếu suy nhược không được dùng rượu thuốc này.
Uống rượu là một nét văn hóa của người Việt Nam nhưng không nên quá chén để sinh ra bệnh tật. Hiện nay có một số người đang ở tuổi thanh niên và trung niên vì uống nhiều rượu mà mắc một số bệnh khó điều trị như: Tim mạch, tăng huyết áp, xơ gan, đái tháo đường, thống phong (gút)... Hoặc làm thận âm bị tổn thương tinh trùng chết nên mắc chứng vô sinh nam...
Còn một vấn đề nhức nhối mà cả xã hội hiện nay đang quan tâm đó là tai nạn giao thông do uống rượu quá chén. Vì vậy, chúng ta nên biết cách dùng rượu để bồi bổ sức khỏe, chữa trị bệnh tật và kéo dài tuổi thọ.
TTND. BS cao cấp Nguyễn Xuân Hướng
