Liên kết, hợp tác phát triển kinh tế là yêu cầu khách quan và nhiệm vụ quan trọng của mỗi địa phương, của toàn vùng và cả nước dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo, điều phối của Trung ương. Hà Tĩnh chúng ta, với tư duy và tầm nhìn mới, sẽ vững vàng đi nhanh và đi xa, sẽ vươn mình mạnh mẽ trên con đường phát triển và hội nhập trong kỷ nguyên mới của dân tộc khi đi cùng và liên kết, hợp tác với các địa phương trong vùng, trong cả nước và với bạn bè, đối tác trên thế giới.
Trong phạm vi bài viết hướng tới Đại hội Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh lần thứ XX, nhiệm kỳ 2025-2030, tôi xin được chia sẻ suy nghĩ của mình về phát triển kinh tế Hà Tĩnh bằng nội và ngoại lực thông qua liên kết, hợp tác của tỉnh với các địa phương vùng Bắc Trung Bộ, cả nước. Ở một chừng mực nhất định, việc liên kết, hợp tác quốc tế có liên quan cũng được đề cập.
Trước hết, có thể khẳng định, trong giai đoạn 2021-2025, mặc dù còn có những khó khăn, bất cập, nhưng với tiềm năng và lợi thế của mình, Hà Tĩnh cùng các địa phương trong vùng đã tích cực và chủ động hơn, đạt được những kết quả đáng ghi nhận trong việc thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 168/NQ-CP của Chính phủ về phát triển KT-XH, bảo đảm QP-AN vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Quyết định 376/QĐ-TTg năm 2024 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050; Quyết định 824/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc thành lập Hội đồng điều phối vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ cũng như cơ chế hợp tác phát triển 3 tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh.
Vừa qua, tuy Hà Tĩnh không thuộc diện sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh nhưng vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung đã được sắp xếp lại và hiện đã chuyển sang bối cảnh phát triển mới. Việc này đặt ra vấn đề, Hà Tĩnh cần được định vị lại, xác định lại sứ mệnh, nhiệm vụ trong quá trình liên kết, hợp tác phát triển kinh tế với các địa phương trong vùng và trong cả nước với tiềm năng, lợi thế cũng như hạn chế, khó khăn của mình trên các phương diện như: vị trí trong vùng sau khi được điều chỉnh; tài nguyên thiên nhiên và văn hóa, con người Hà Tĩnh; hệ thống giao thông; quy mô nền kinh tế, thu nhập bình quân đầu người, thu ngân sách và quy mô vốn đầu tư toàn xã hội; các hành lang kinh tế, trung tâm kinh tế động lực và các dự án kinh tế trọng điểm; phát triển nguồn nhân lực, cộng đồng doanh nghiệp… Đặc biệt là quán triệt, thấm nhuần các nghị quyết mới của Bộ Chính trị và trong bối cảnh của Cách mạng công nghiệp 4.0, kỷ nguyên chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo (AI).
Có thể nói, bước vào giai đoạn mới, kỷ nguyên mới, với sự ban tặng của thiên nhiên, được kế thừa thành quả của tiền nhân và các thế hệ cha anh, Hà Tĩnh chúng ta có nhiều tài sản rất đáng giá để “chào hàng”, để liên kết, hợp tác làm ăn lớn với bạn bè, đối tác trong vùng, trong cả nước, thậm chí trong khu vực và trên thế giới. Bên cạnh những thế mạnh đó, các hạn chế về không gian phát triển, về quy mô, tiềm lực của nền kinh tế càng thôi thúc Hà Tĩnh cần tận dụng lợi thế, ngoại lực từ các địa phương khác trong vùng, trong cả nước và quốc tế.
Để tiếp tục liên kết, hợp tác phát triển kinh tế có hiệu quả trong giai đoạn tới, một số việc cụ thể và quan trọng sau đây rất cần được quan tâm triển khai thực hiện:
Một là, điều chỉnh Quy hoạch tỉnh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 phù hợp với các nghị quyết mới của Đảng, các quy định mới của pháp luật, các quy hoạch cấp quốc gia và Quy hoạch vùng Bắc Trung Bộ được điều chỉnh. Được biết, tại Kỳ họp cuối năm 2025, Quốc hội sẽ sửa đổi các luật về quy hoạch và các luật có liên quan, sau đó sẽ điều chỉnh các quy hoạch cấp quốc gia và quy hoạch vùng. Nhóm Tư vấn phát triển bền vững Hà Tĩnh tại Hà Nội đã góp nhiều ý kiến về Quy hoạch tỉnh đến nay vẫn còn giá trị, rất mong được tỉnh tiếp tục tham khảo.
Hai là, trong chương trình, kế hoạch hành động cụ thể cần có nội dung đề xuất thiết thực về hình thức, cơ chế phối hợp của Hà Tĩnh với các địa phương tiến hành 3 đột phá: thể chế, hạ tầng, nguồn nhân lực có tính liên kết vùng và cả nước. Về thể chế, cơ chế, cần đề xuất đa dạng hình thức, lĩnh vực, quy mô liên kết toàn vùng và tiểu vùng. Cùng với cơ chế liên kết hợp tác 3 tỉnh Thanh Hóa - Nghệ An - Hà Tĩnh hiện có, nên hình thành cơ chế liên kết, hợp tác 3 tỉnh Nghệ An - Hà Tĩnh - Quảng Trị, trong đó có liên kết Nam Nghệ An - Bắc Hà Tĩnh và Nam Hà Tĩnh - Bắc Quảng Trị.
Thực hiện chủ trương phân cấp, phân quyền mạnh theo nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” nhưng vẫn phải trong khuôn khổ thể chế quốc gia và nền kinh tế quốc dân thống nhất, do Trung ương chủ trì điều phối thông qua Hội đồng điều phối vùng. Đối với những vấn đề, những dự án hạ tầng, dự án SXKD tuy thuộc thẩm quyền của tỉnh nhưng có tính liên kết hoặc có sự tác động, ảnh hưởng đến địa phương khác trong vùng và ngược lại thì nên vận dụng cơ chế điều phối vùng để xử lý hài hòa.
Việc thi hành các văn bản pháp luật của Trung ương cũng như việc ban hành và thi hành các văn bản pháp luật của địa phương cần khắc phục bất cập. Mặt khác, cần tránh xu hướng “cạnh tranh xuống đáy”, giữa các địa phương bằng ưu đãi về tài chính, đất đai nhằm thu hút đầu tư dẫn đến kết quả là tỉnh không được hưởng nhiều từ tăng trưởng kinh tế.
Ba là, tiếp tục đẩy mạnh liên kết, hợp tác phát triển trong các lĩnh vực truyền thống có lợi thế về địa lý và điều kiện tự nhiên như du lịch, kinh tế biển, giao thông… Đồng thời, sớm xúc tiến liên kết, hợp tác phát triển trong các lĩnh vực mới như kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế số, kinh tế và mô hình kinh doanh mới, đổi mới sáng tạo dựa trên các nền tảng công nghệ cao, công nghệ 4.0.
Bốn là, ưu tiên phát triển các địa bàn, dự án, chương trình trọng điểm có tính liên kết vùng, toàn quốc và quốc tế, đó là:
- Phát triển KKT Vũng Áng thành KKT cảng biển - đô thị - công nghiệp - logistics quốc tế, lấy cảng Vũng Áng - Sơn Dương là cảng quốc tế mở (cảng tự do) làm hạt nhân, kết nối với Lào và có thể với Thái Lan qua quốc lộ (QL) 12A và Cửa khẩu quốc tế Cha Lo (Quảng Trị). Đây cũng là một loại hình khu thương mại tự do nhưng có tính chuyên biệt và khác biệt.
- Mở rộng, nâng cấp, xác định vai trò phù hợp và đặc thù của KKT Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo gắn với QL 8 trong giao thương giữa Hà Tĩnh và các địa phương khác với Lào và Đông Bắc Thái Lan khi Nghệ An có đường bộ cao tốc đến KKT Cửa khẩu Thanh Thủy mở ra tiềm năng lớn hơn trong giao thương với 2 nước bạn.
- Phát triển Trung tâm đô thị - du lịch sinh thái, văn hóa - công nghệ cao bên bờ sông Lam và ven biển tại huyện Nghi Xuân cũ, đối xứng và kết nối với vùng đô thị Vinh và Khu du lịch Cửa Lò (Nghệ An), tận dụng lợi thế về giao thông (gần Cảng hàng không quốc tế Vinh, ga đường sắt hiện hữu và ga đường sắt tốc độ cao, QL 1, QL 8 và QL ven biển, có cảng biển, cảng đường thủy) là điểm hội tụ 2 hành lang kinh tế của tỉnh.
- Thông qua các dự án lớn như dự án đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam, dự án Formosa, KCN VSIP, dự án của Vingroup... để liên kết, hợp tác với các doanh nghiệp (DN) trong cả nước và trên thế giới. Hà Tĩnh dự kiến đến năm 2030 sẽ có khoảng 18-20 nghìn DN. Cộng đồng DN của tỉnh cần được coi là lực lượng nòng cốt và tiên phong trong quá trình liên kết kinh tế thông qua việc tham gia vào chuỗi sản xuất, chuỗi phân phối, chuỗi giá trị với các DN lớn trong và ngoài nước.
- Các ngành, các trường đại học, cao đẳng, dạy nghề và DN ở địa phương cần liên kết, hợp tác với các trung tâm đào tạo có chất lượng của vùng, của Trung ương, cũng như của các tập đoàn kinh tế lớn để thực hiện các chương trình, dự án đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho nền kinh tế của tỉnh.
- Hà Tĩnh cũng cần có hình thức, cơ chế thu hút các nguồn lực chuyên gia, tài chính… từ các thế hệ con em đồng hương ở ngoài tỉnh, kể cả ở nước ngoài. Có thể nghiên cứu, thành lập Quỹ tài chính/Quỹ đầu tư hoặc phát hành trái phiếu ngoài tỉnh để người Hà Tĩnh ở ngoài tỉnh tham gia xây dựng các công trình biểu tượng phục vụ cộng đồng như bệnh viện, trường học, trung tâm văn hóa…
- Về xuất khẩu lao động, tỉnh nên đổi mới chương trình, kế hoạch phối hợp với các cơ quan, tổ chức ở Trung ương trong việc liên kết, hợp tác với các địa phương, tổ chức, DN, nhất là các địa phương kết nghĩa ở các nước để tiếp tục tổ chức thực hiện tốt hơn hoạt động này, cùng với các DN, gia đình theo dõi, quản lý, hỗ trợ con em làm việc ở nước ngoài, coi đây là nguồn lao động có tay nghề cao tiềm năng của tỉnh.
Xác định đúng các tiềm năng, lợi thế và hạn chế, khó khăn trong bối cảnh mới, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Trung ương, Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XX, nhiệm kỳ 2025-2030, với tư duy và tầm nhìn mới, sẽ có các quyết sách quan trọng để đưa Hà Tĩnh chúng ta cùng các địa phương trong vùng và trong cả nước bước sang giai đoạn phát triển mới, kỷ nguyên mới của dân tộc.