Hình tượng Tổ quốc trong thơ...

(Baohatinh.vn) - Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm trong chương “Đất nước” của trường ca “Mặt đường khát vọng” đã khái quát tượng hình Tổ quốc từ những trầm tích văn hóa, chiều sâu của tâm thức dân tộc...

Nhà thơ đã huy động rất nhiều vốn liếng trí tuệ, bao kỷ niệm suy tư hòa quyện vào nhau tạo thành một cấu trúc tương phản, cuốn hút, giàu sức thuyết phục. Khi viết về “Đất nước, ông đã phát hiện: Người học trò nghèo góp cho đất nước mình núi Bút non Nghiên. Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh. Và với bao ví von trùng điệp khác nữa, để bất ngờ nhận ra: “Ôi đất nước sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thấy - Những cuộc đời đã hóa núi sông ta”. Một đất nước của nhân dân: “Họ gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi chuyến di dân” và: Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm, có nội thù thì vùng lên đánh bại.

hinh tuong to quoc trong tho

Biển Thiên Cầm (Cẩm Xuyên - Hà Tĩnh) nhìn từ trên cao. Ảnh: Hương Thành

Có lẽ, mạch cảm hứng trữ tình, lòng tự hào dân tộc làm khơi dậy, trào dâng mạch nguồn cảm xúc. Trong những ngày đánh Mỹ ác liệt, nhà thơ Chế Lan Viên đã thốt lên từ đáy lòng mình: “Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng?”. Và ông đã cắt nghĩa cội nguồn cảm hứng ấy bắt nguồn từ trầm tích lịch sử oai hùng của dân tộc. Mạch thơ dào dạt cuộn chảy, đắm say đầy nội lực nhưng cũng hàm súc, chắt lọc trí tuệ biện chứng khi ông viết: Những ngày tôi sống đây là những ngày đẹp hơn tất cả - Dù mai sau đời muôn vạn lần hơn”. Và ông đã khẳng định: Ôi cái thủa lòng ta yêu Tổ quốc – Hạnh phúc nào không hạnh phúc đầu tiên. Những câu hỏi tự vấn chính là để lay thức mình, đồng vọng với mình và cao hơn là nâng tầm mình lên: Vóc nhà thơ đứng ngang tầm chiến lũy – Bên những dũng sĩ đuổi xe tăng ngoài đồng và hạ trực thăng rơi.

Thơ về đất nước, bên giọng thơ cuộn chảy, hào sảng, giàu tính sử thi vẫn có những nốt trầm sâu thẳm, những quặn thắt, những trầm tư nghĩ ngợi, những thao thiết lòng mình: Đất nước tôi thon thả giọt đàn bầu – Nghe dịu nỗi đau của mẹ - Ba lần tiễn con đi, hai lần khóc thầm lặng lẽ - Các anh không về lòng mẹ lặng im (Tạ Hữu Yên). Hình ảnh đất nước thong thả với tiềng đàn bầu một dây như thi sĩ Ép-tu-sen-cô (Nga) đã ví với con đường số một là một trong những biểu tượng đẹp, mềm mại. Một vẻ đẹp như “nước” và cũng không có sức mạnh diệu kỳ nào bằng “nước”. Đó cũng chính là minh triết sống, cảm hứng nhân văn sống của dân tộc ta. Một dân tộc lưng tựa dãy Trường Sơn như một dây cung nén căng, lại như một con đê trên bán đảo đối diện với biển Đông bao sóng gió. Vì thế “Tổ quốc nhìn từ biển” của nhà thơ Nguyễn Việt Chiến khi mới ra đời đã gây được tiếng vang, được sự cộng hưởng của bao lớp người. Và thực sự đây là một trong những bài thơ có tính thời sự nhất, mà cũng sẽ có sức sống lâu bền nhất: Nếu Tổ quốc nhìn từ bao hiểm họa – Đã mười lần giặc đến từ biển Đông – Những ngọn sóng hóa Bạch Đằng cảm tử - Lũ Thoát Hoan bạc tóc khiếp trống đồng…

Có thể nói, trong mỗi trái tim thi sĩ đều thường trực một tình yêu Tổ quốc như là một điểm tựa tinh thần, một niềm kiêu hãnh. Nhà thơ Nguyễn Đình Thi trong Việt Nam quê hương ta” với nhịp lục bát thong thả, mênh mang mở ra một bát ngát khác từ tâm hồn . Bát ngát của đồng quê thôn Việt, bát ngát của những mùa màng ấm no. Bát ngát của một bức tranh phong cảnh thiên nhiên quấn quýt với con người như tuôn chảy: Việt Nam đất nước ta ơi/ Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn/ Cánh cò bay lả dập dờn/ Mây mờ che đỉnh Trường Sơn sớm chiều. Có thể nói, đây là những nét phác họa tài hoa của nhà thơ: Đất nghèo nuôi những anh hùng – Chìm trong máu lửa lại vùng đứng lên – Đạp quân thù xuống đất đen – Súng gươm vứt bỏ lại hiền như xưa. Nhà thơ Đỗ Trung Quân nổi tiếng với bài thơ “Quê hương”. Quê hương chính là một phần đất nước thu nhỏ, quê hương hiện ra thật cụ thể, mộc mạc đơn sơ mà thấm thía nghĩa tình: Quê hương là chùm khế ngọt/ Cho con trèo hái mỗi ngày. Rồi: “Quê hương là cầu tre nhỏ/ Mẹ về nón lá nghiêng che. Chính đó là những điểm nhấn ấn tượng để ta thêm yêu quê, yêu đất nước khi mà: Quê hương nếu ai không nhớ/ Sẽ không lớn nổi thành người. Cũng như trong trường ca “Những người đi tới biển”, nhà thơ Thanh Thảo đã hơn một lần tự vấn, tự day dứt và tự giải đáp: Chúng tôi đi không tiếc đời mình/ Nhưng tuổi hai mươi ai mà không tiếc/ Nhưng ai cũng tiếc tuổi hai mươi thì còn chi tổ quốc”. Nhà thơ Hữu Thỉnh trong trường ca “Đường tới thành phố” đã day dứt thốt lên: Nếu kẻ thù chiếm được/ Một gốc sim thôi dù chỉ gốc sim cằn/ Thì Tổ quốc sẽ ra sao Tổ quốc?. Bấy giờ, Tổ quốc không chỉ là đất đai hình hài sông núi mà đã thành máu thịt, thành sống chết với mỗi cá nhân thi sĩ – người lính. Trong “Thơ tình người lính biển” nhà thơ Trần Đăng Khoa xem đất nước như một biểu tượng của tình yêu và cao hơn cả tình yêu lứa đôi: “Đất nước gian lao chưa bao giờ bình yên/ Bão thổi chưa ngưng trong những vành tang trắng/ Anh đứng gác. Trời khuya. Đảo vắng/ Biển một bên và em một bên.

Một đất nước mà bao đứa con ưu tú nhất đã lên đường dâng hiến trọn vẹn tuổi thanh xuân đẹp nhất, sung sức khát vọng nhất của mình: Đất nước của những người con gái, con trai/ Đẹp như hoa hồng, cứng hơn sắt thép/ Xa nhau không hề rơi nước mắt / Nước mắt chỉ để dành cho ngày gặp mặt”. Vâng, Tổ quốc đã là cội nguồn thiêng liêng, là sức mạnh lớn lao, là lý tưởng cao đẹp. Cám ơn nhà thơ Chế Lan Viên đã nói hộ chúng ta cảm xúc vô hạn đó khi ông đã chân thành tự bạch lòng mình: Ôi Tổ quốc ta yêu như máu thịt/ Như mẹ cha ta như vợ như chồng/ Ôi Tổ quốc nếu cần ta chết/ Cho mỗi ngôi nhà, ngọn núi, dòng sông.

Đọc thêm

Đưa dân ca ví, giặm “chạm” đến thế hệ Alpha

Đưa dân ca ví, giặm “chạm” đến thế hệ Alpha

Không còn là những lời ru xưa vang vọng trong ký ức, những lớp học dân ca của CLB Dân ca ví, giặm trẻ Hà Tĩnh đã được “làm mới” và trở thành sân chơi sáng tạo, giúp các em nhỏ thêm tự tin, gắn kết và yêu văn hóa truyền thống.
Podcast truyện ngắn: Ngày em đẹp nhất

Podcast truyện ngắn: Ngày em đẹp nhất

Từ mái ấm cô nhi viện đến lễ đường nơi Xóm Cồn, hành trình của Tuấn và Duyên là minh chứng cho một tình yêu đủ sâu để vượt qua nghịch cảnh, dù chỉ trong khoảnh khắc cuối cùng...
Podcast: Nơi neo giữ mái ấm gia đình

Podcast: Nơi neo giữ mái ấm gia đình

Mỗi người đều có một nơi để trở về, một ký ức để gìn giữ. Và, với nhiều người, đó chính là hình ảnh ngôi nhà xưa với những yêu thương đong đầy trong từng khoảnh khắc đời thường.
10 món bánh mì kẹp thịt ngon nhất thế giới

10 món bánh mì kẹp thịt ngon nhất thế giới

Bánh mì Việt Nam, sandwich kẹp thịt nguội Tây Ban Nha, bánh mì kẹp thịt cùng sốt ớt đỏ Mexico là những loại bánh kẹp được thực khách và chuyên gia ẩm thực xếp hạng ngon nhất thế giới.
“Hè rực rỡ - vui bất ngờ” - bùng nổ không khí hội hè tại Vinpearl & VinWonders khắp cả nước

“Hè rực rỡ - vui bất ngờ” - bùng nổ không khí hội hè tại Vinpearl & VinWonders khắp cả nước

Trải dài khắp ba miền đất nước, từ những khu nghỉ dưỡng xứng tầm tinh hoa đến các thiên đường giải trí tràn đầy năng lượng, Vinpearl & VinWonders với chiến dịch “Hè rực rỡ - Vui bất ngờ” mở ra chuỗi trải nghiệm độc bản, sẵn sàng thổi bùng không khí lễ hội, vui chơi bất tận kéo dài từ Bắc tới Nam.
Podcast tản văn: Hương quê

Podcast tản văn: Hương quê

Với nhiều người, quê hương luôn là miền ký ức ngọt ngào, là nơi lưu giữ những kỷ niệm đẹp nhất của tuổi thơ với những ngày tháng yên bình và giản dị.
Để dân ca ví, giặm thành sản phẩm du lịch hút khách

Để dân ca ví, giặm thành sản phẩm du lịch hút khách

Hà Tĩnh là vùng đất địa linh nhân kiệt, nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, trong đó có những làn điệu ví, giặm. Vậy làm gì để di sản dân ca ví, giặm trở thành sản phẩm du lịch văn hóa thu hút du khách?
Podcast truyện ngắn: Sơn nữ

Podcast truyện ngắn: Sơn nữ

Công việc của người giữ rừng chưa bao giờ là dễ dàng, bởi nhiều vất vả, thiếu thốn, hiểm nguy. Song với tình yêu rừng, họ đã vượt qua tất cả để góp sức bảo vệ đại ngàn.
Mưa rào mùa hạ

Podcast tản văn: Mưa rào mùa hạ

Kỷ niệm tuổi thơ luôn sâu lắng, ngọt ngào để ai đi xa cũng muốn trở về, muốn được sống lại những ngày xưa yêu dấu...
Khi di tích kết nối công nghệ

Khi di tích kết nối công nghệ

Ứng dụng công nghệ để quảng bá di tích, cách làm này tại Khu lưu niệm Đại thi hào Nguyễn Du (thị trấn Tiên Điền, Nghi Xuân, Hà Tĩnh) đang mở ra hướng tiếp cận mới, sinh động hơn, gần gũi hơn với du khách – đặc biệt là giới trẻ.
Khi cổng làng "sính"... chữ Hán

Khi cổng làng "sính"... chữ Hán

Cổng làng Văn Xá (xã Lâm Trung Thủy, Đức Thọ, Hà Tĩnh) mới được xây dựng, song việc thể hiện tên làng và câu đối nổi bật bằng chữ Hán đã gây ra những ý kiến không đồng tình.
Thái Lan bay drone truy tìm du khách quá hạn visa

Thái Lan bay drone truy tìm du khách quá hạn visa

Trước làn sóng chỉ trích về an ninh ngày càng gia tăng, chính quyền thành phố du lịch Pattaya quyết định sử dụng công nghệ hiện đại nhằm bảo vệ du khách và người dân.
Podcast truyện ngắn: Đêm không màu

Podcast truyện ngắn: Đêm không màu

Trên đời này, duyên phận không thể cưỡng cầu. Khi hạnh phúc tan vỡ điều cần làm không phải là trốn tránh hay chìm vào nỗi đau quá khứ mà phải đối diện để tìm lại chính mình!
Sôi động các lớp năng khiếu hè

Sôi động các lớp năng khiếu hè

Nghỉ hè là khoảng thời gian được thanh, thiếu nhi mong chờ nhất sau một năm học tập. Tại Hà Tĩnh, ngay từ đầu tháng 6, các lớp năng khiếu hè đã bắt đầu hoạt động, tạo sân chơi bổ ích cho các em.