Bishnu Bahadur Karki đã làm nghề tài xế taxi hơn 20 năm nay. Mỗi ngày, anh chở hơn chục hành khách đến Thung lũng Kathmandu của Nepal, nơi thu hút hàng triệu du khách mỗi năm.
Để trang trải cuộc sống, Karki kiếm thêm thu nhập bằng cách cho một tài xế khác trong thành phố thuê ôtô. Nhưng những nỗ lực bảo vệ môi trường gần đây của chính phủ đã đe dọa sinh kế của anh.
Cụ thể, năm 2018, chính phủ Nepal đã yêu cầu tất cả xe chạy bằng xăng và dầu diesel có tuổi thọ hơn 20 năm phải bị loại bỏ. Xe của Karki là dòng bán từ năm 2003 và 2004.
Song, mua một chiếc xe mới không phải là quyết định dễ dàng với Karki. Năm 2022, chính quyền tỉnh Bagmati, nơi có Thung lũng Kathmandu, đã yêu cầu tất cả taxi mới phải chạy bằng điện.
Nhưng cho đến nay, chỉ có một chiếc ôtô được bán ở Thung lũng Kathmandu đáp ứng đủ yêu cầu của chính quyền khu vực về taxi điện. Đó là chiếc sedan Tata Xpres-T, có giá 3,7 triệu rupee Nepal (27.695 USD) - tương đương với số tiền Karki kiếm được trong 7 năm.
“Nhà nước đang giết chết chúng tôi”, anh nói với Rest of World. Trước đó, Karki đã mua cả hai chiếc xe cũ hiện tại của mình vào năm 2021 với giá chưa đến 18.000 USD.
Vật lộn để vay tiền mua xe
Hàng nghìn tài xế taxi trong và xung quanh khu vực Thung lũng Kathmandu phải đối mặt với cùng một vấn đề. Họ phải bỏ những chiếc xe cũ để nâng cấp lên chiếc sedan Tata Xpres-T đắt tiền.
Nhiều tài xế taxi lái ôtô chạy bằng xăng ở Thung lũng Kathmandu cho biết họ không đủ tiền mua chiếc sedan này. Một số tài xế đã mua Xpres-T nói rằng họ đang phải vật lộn kiếm sống vì phải chi một khoản trả góp hàng tháng cho chiếc xe mới.
Gaurab Raj Pandey, Giám đốc nghiên cứu và phát triển của tập đoàn vận tải Thee Go, nhận định: “Quả thực, các tài xế đang phải gồng gánh một áp lực khổng lồ. Họ không còn lựa chọn nào khác và buộc phải mua Tata Xpres-T với giá cao ngất ngưởng. Hiện thực này dẫn đến tình trạng độc quyền trên thị trường”.
Laxman Lamsal, Bộ trưởng lao động, việc làm và giao thông của Bagmati, cho biết chính phủ dự tính đưa ra các mẫu mã rẻ hơn, với cùng khả năng. “Người dân nên có một giải pháp thay thế”, ông khẳng định.
Nói với Rest of World, Shawant Jung Sijapati, Giám đốc kinh doanh hãng xe khách tại Sipradi, cho biết rằng chi phí trả trước của xe điện thấp hơn so với nhiều ôtô động cơ đốt trong do thuế nhập khẩu thấp hơn. Theo ông, chi phí nhiên liệu cho xe cũng rẻ hơn, giúp người lái xe tiết kiệm tiền về lâu dài.
Sijapati nói: “Xpres-T có giá rất cạnh tranh và có tổng chi phí sở hữu thấp hơn đáng kể so với xe động cơ đốt trong, với khả năng hoàn vốn cao trong phân khúc taxi”. Ông nói thêm rằng công ty đã khảo sát hơn 260 khách hàng Xpres-T trong tháng 3 và tháng 4 và nhận thấy họ “cực kỳ hài lòng”.
Lama, một tài xế taxi, đã mua chiếc Tata Xpres-T cách đây hơn một năm. Kể từ đó, anh phải vật lộn để đủ sống. “Tôi trả khoản vay, trả thuế và không còn tiền. Nếu muốn mua, bạn phải có tiền tiết kiệm”, Lama nói với Rest of World.
Trong khi đó, tài xế taxi Tamang (45 tuổi) đã mua Xpres-T năm ngoái. Người này cho biết anh chưa bao giờ trễ hạn vay, nhưng đôi khi vẫn phải vay tiền để trả đủ. “Có những lúc tôi phải đi vay cá nhân để đủ trả”, Tamang nói.
Ashok Kafle, một quan chức của Bộ Giao thông vận tải Nepal, cho biết có khoảng 16.500 xe taxi được đăng ký ở tỉnh Bagmati. Trong đó, chỉ có 606 chiếc là xe điện.
Bất cập của xe điện
Từ tháng 1, các tài xế taxi đã tổ chức biểu tình phản đối khi chính phủ không có chính sách hỗ trợ tài xế chuyển từ taxi xăng sang taxi điện.
Arjun Gautam, chủ tịch Hiệp hội Doanh nhân Taxi Meter Nepal, nói: “Tiêu chí, quy định được đưa ra phải phù hợp với tài xế và khách hàng. Việc chuyển sang dùng xe điện là điều tốt, tốt cho môi trường nhưng nó cũng cần phải thuận tiện cho người dùng. Chúng tôi chỉ ước chính phủ cấp một khoản miễn thuế và trợ cấp”.
Sijapati cho biết mua một chiếc Xpres-T cho mục đích thương mại sẽ đắt hơn vì giá này bao gồm bảo trì hàng năm, sửa chữa và bảo hiểm...
Một số tài xế nói với Rest of World rằng chính sách của chính phủ về việc loại bỏ ôtô cũ vẫn chưa thống nhất. Nhiều tài xế taxi dùng loại xe cũ vẫn tiếp tục lái xe ở Thung lũng Kathmandu, nhưng phải đối mặt với nguy cơ bị cảnh sát giao thông chặn lại. Nếu bị bắt, họ phải nộp phạt.
Saroj (45 tuổi) đã bị bắt hai lần và phải nộp phạt 500 rupee Nepal (4 USD) mỗi lần.
Những người lái xe đã chuyển sang Xpres-T cho biết đây không phải là phương tiện lý tưởng cho những con đường hẹp và địa hình dốc ở Thung lũng Kathmandu. Họ cũng thắc mắc tại sao chính phủ không chấp thuận các thương hiệu và mẫu xe khác để sử dụng làm taxi.
Nhiều tài xế cho rằng chiếc Xpres-T quá lớn để lái trong những con đường hẹp ở Kathmandu. Khách hàng đặt xe thường mong đợi ôtô sẽ đón họ tại địa điểm chính xác, trong khi tài xế rất khó di chuyển trong những con hẻm nhỏ nếu lái Xpres-T.
Trong khi đó, B. Moktan, một tài xế taxi đã lái xe Tata từ năm ngoái, nhận xét: “Quãng đường đi được quá ngắn. Nếu tôi nhận được cuốc xe đến Pokhara (một địa điểm du lịch nổi tiếng cách Kathmandu khoảng 200 km), tôi sẽ không biết có nên đi hay không, vì có rủi ro hết pin giữa đường.
Không có gì chắc chắn rằng tôi sẽ tìm thấy một trạm sạc trống trên đường đi. Thường có rất nhiều người xếp hàng ở đó vì không đủ trạm sạc”.