Mùa xuân là mùa hiền hòa nhất của khí hậu Hà Tĩnh. Giữa muôn sắc cỏ cây hòa vào tiết trời yên ả, lòng người cũng trở nên thảnh thơi hơn. Trong khung cảnh ấy, lòng người mới thật tĩnh lặng để ngẫm nghiệm với niềm thành kính, thiêng liêng. Cũng trong tiết khí ấy, lòng người mới dậy lên thật nhiều xúc cảm giao hòa với thiên nhiên và tỏ lòng tôn trọng, biết ơn mẹ thiên nhiên bằng những nghi lễ truyền thống. Và, mùa xuân cũng chính là thời điểm thảnh thơi nhất trong năm để mọi người có thể dành nhiều thời gian chuẩn bị và tham gia trọn vẹn hội hè.
Tham gia lễ hội đầu xuân, du khách được tham gia vào các trò chơi dân gian. Trong ảnh: Trò chơi chọi gà trong lễ hội chùa Hương Tích. Ảnh: Nguyễn Thanh Hải
Hà Tĩnh, trong quá trình hình thành và phát triển hàng nghìn năm đã hình thành nên một nền văn hóa Hà Tĩnh đặc sắc với những lễ hội độc đáo. Hiện nay, mỗi năm, Hà Tĩnh có 12 lễ hội được duy trì, tổ chức. Những lễ hội đó không chỉ thu hút người dân Hà Tĩnh mà còn thu hút du khách bốn phương về trẩy hội. Người ta đến với lễ hội không chỉ để cầu xin mà còn để thể hiện niềm tôn kính, ngưỡng vọng đối với các vị anh hùng dân tộc, với thần, Phật, thể hiện sự tôn trọng đối với thiên nhiên; để được rũ bỏ những vất vả, cực nhọc, bận rộn mà hòa mình vào những trò chơi độc đáo ngày xuân.
Lễ hội là dịp để con người có dịp trở về nguồn cội. Vào thời điểm ấy, đâu đâu cũng hân hoan, náo nức. Hội hân hoan trên núi cao, hội náo nức giữa đồng bằng, lễ linh thiêng miền sông nước, hội rộn rã trong lòng người. Mỗi vùng miền, lễ hội lại có những nét độc đáo và giá trị riêng. Và dẫu lễ hội hướng về nguồn cội thiên nhiên hay nguồn cội dòng tộc thì đều có ý nghĩa tâm linh thiêng liêng. Dù đi đâu, về đâu, những bước chân đều giục giã nhau trở về để cùng nhau tế lễ, cùng nhau trẩy hội. Người ta tìm thấy trong các lễ hội sự linh thiêng của thần, Phật, tìm thấy ở những nghi lễ lớp lang luôn được bồi đắp của nền văn minh lúa nước. Người ta cũng tìm thấy ở đó những ứng xử của con người đối với tự nhiên cũng như những khao khát, ước vọng của con người về một cuộc sống an yên, thái hòa.
Lễ hội chùa Hương Tích - nơi được mệnh danh là "Hoan Châu đệ nhất danh lam". Ảnh: Nguyễn Thanh Hải
Khai lễ sớm nhất tại Hà Tĩnh là chùa Hương Tích (Thiên Lộc - Can Lộc). Chùa nằm trên non cao Ngàn Hống, được mệnh danh là “Hoan Châu đệ nhất danh lam” nên đi lễ chùa, du khách như lạc vào chốn bồng lai tiên cảnh. Trong hành trình về với cõi Phật, ai cũng như thu về trong tâm thức mình cảm giác thành kính, thiêng liêng. Hàng năm, trước, trong và sau lễ hội, hàng ngàn lượt người không quản ngại đường đi ngái ngôi, núi cao cheo leo, đến trẩy hội, cầu may mắn, hạnh phúc trong năm mới. Trong số đó, du khách đến từ các tỉnh lân cận chiếm con số không nhỏ.
Đông đảo du khách trẩy hội Chùa Hương. Ảnh: Văn Bảy
Đến với Hà Tĩnh, du khách thập phương còn được thưởng lãm cảnh sắc yên bình của một ngôi đền thiêng nằm bên dòng Lam hiền hòa - đền thờ Ông Hoàng Mười ở Nghi Xuân. Sự linh thiêng và khung cảnh thơ mộng của ngôi đền đã giúp người đi lễ thu nhận được sự an định và niềm tin vững chắc trong tâm hồn. Hoặc khi xuôi về phía Nam, đến vùng biển Kỳ Ninh để nghe trong muôn trùng sóng bể huyền tích về Chế Thắng phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu. Để tham dự lễ hội dâng bánh chưng thờ ngày tết hoặc lễ tế giỗ mẫu và trở về với những suy nghĩ, cảm xúc thiêng liêng, với ý thức trách nhiệm của mình với cuộc sống, với đất nước…
Sôi nổi lễ hội đua thuyền truyền thống trên sông Minh (Trung Lương - TX Hồng Lĩnh) sông La (Đức Thọ) và sông Ngàn Phố (Hương Sơn). Ảnh: Giang Nam - Đức Thiện - Thanh Hoài
Ngoài những lễ hội ở những ngôi đền, chùa nổi tiếng đó, đến với các vùng quê của Hà Tĩnh, du khách còn được tham dự và chứng kiến nhiều lễ hội đậm chất văn hóa vùng miền như lễ hội cầu ngư, đua thuyền, chèo cạn ở các vùng biển; đua thuyền sông La, Trung Lương; hội chơi cờ người, cờ thẻ, đấu vật truyền thống v.v… Nhiều nghi lễ tỏ bày lòng biết ơn của hậu thế đối với tiền nhân như lễ tế Đô Đài ngự sử Bùi Cầm Hổ, lế tế thành làng rèn Trung Lương (TX Hồng Lĩnh); lễ hội Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (Hương Sơn); lễ hội đền Chiêu Trưng Đại vương Lê Khôi (Lộc Hà)… Xen kẽ các lễ hội đó là những tiết mục văn nghệ dân gian như ca trù, chèo Kiều, sắc bùa, là những trò chơi truyền thống như thả diều, cờ thẻ, kéo co, đấu vật… Đó là sự khởi đầu một năm mới tuyệt vời nhất.
Để tri ân vị thủy tổ đã truyền, dạy nghề cho dân làng, hàng năm cứ vào mồng 7 tháng Giêng, nhân dân phường Trung Lương (TX Hồng Lĩnh) tổ chức lễ tế Đức thánh tổ thợ rèn. Ảnh: Giang Nam
Lễ hội là sự phản ánh đời sống văn hóa của con người. Ở phương diện đó, nhiều năm nay, các thế hệ công dân Hà Tĩnh đang cùng tạo nên những lễ nghi thiêng liêng mới. Đó là lễ dâng hương, cầu siêu tại các di tích lịch sử như Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc, khu mộ Trần Phú, Hà Huy Tập, cầu mong sự siêu thoát cho những người con lỗi lạc của quê hương, cầu xin sự bình an cho gia quyến. Những nghĩa cử ấy đã trở thành một tục lệ, để hàng năm vào giờ khắc ấy ở mỗi khu di tích, mỗi khu mộ… đều ấm áp khói hương, ấm áp tình nghĩa đồng bào sâu nặng.
Hành hương về địa chỉ đỏ là một trong những hoạt động tỏ lòng biết ơn sâu sắc của các thế hệ nhân dân đối với các anh hùng liệt sỹ. Ảnh: Thái Oanh
Trẩy hội ngày xuân là cách con người hiện đại hòa mình vào văn hóa truyền thống. Bởi vậy, để tìm được sự hòa hợp, người trẩy hội cũng cần phải trang bị cho mình văn hóa ứng xử với lễ hội. Hiểu và thực hành thật đúng, thật trang nghiêm khi thực hành nghi lễ, tham gia đúng mực vào các trò chơi, không làm hoen ố nét đẹp tinh thần trong lễ hội là cách mà người đi lễ tham gia gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống hiện đại.
Ảnh: P.V - C.T.V
thiết kế: huy tùng
