“Sang thu” - khúc giao mùa và giao thời

(Baohatinh.vn) - Được viết từ phút giây “Bỗng nhận ra hương ổi…”, bài thơ “Sang thu” cũng là khoảnh khắc thăng hoa những cảm xúc, những trải nghiệm của Hữu Thỉnh.

“Sang thu” - khúc giao mùa và giao thời

Ngọn gió se lạnh của mùa thu cũng nhuần thấm hương vị... (Ảnh minh họa Internet).

Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se

Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về

Sông được lúc dềnh dàng

Chim bắt đầu vội vã

Có đám mây mùa hạ

Vắt nửa mình sang thu

Vẫn còn bao nhiêu nắng

Đã vơi dần cơn mưa

Sấm cũng bớt bất ngờ

Trên hàng cây đứng tuổi.

Thu 1977

Hữu Thỉnh

“Sang thu” - khúc giao mùa và giao thời

“Hình như thu đã về”. (Ảnh minh họa Internet).

Thể hiện được một cách tự nhiên sự mẫn cảm với thiên nhiên, với thời cuộc nên mấy chục năm rồi bài thơ vẫn mới, vẫn hay, vẫn gợi nhiều liên tưởng mỗi khi đọc lại. Thiên nhiên thời khắc giao mùa lúc sang thu được tác giả tái hiện bằng những nét phác họa tinh tế, mới mẻ, đầy rung cảm qua những dấu hiệu đặc trưng: hương ổi, gió se, sương thu. Tín hiệu đầu tiên là hương ổi, lan tỏa dịu ngọt, khơi gợi nhẹ nhàng, đưa tâm tư con người về hoài niệm. Ngọn gió se lạnh của mùa thu cũng nhuần thấm hương vị. Rồi sương thu “chùng chình”, mơ hồ bảng lảng xóm thôn. Tất cả những tín hiệu khẽ khàng, mong manh ấy xuất hiện đồng thời, đột ngột, không báo trước. Chủ thể trữ tình ngỡ ngàng đón nhận tin thu: “Hình như thu đã về”. “Hình như” là cảm giác thấy, chạm vào, nhận ra ngay đó nhưng bất ngờ quá, chưa dám tin. Chưa dám tin hẳn chỉ vì quá yêu!

Trong tâm trạng vui say ấy, chủ thể trữ tình đắm trôi ngắm nhìn cảnh vật: “Sông được lúc dềnh dàng/ Chim bắt đầu vội vã/ Có đám mây mùa hạ/ Vắt nửa mình sang thu”. Trải qua trạng thái thức nhận ban sơ, nhà thơ giữ nguyên niềm say mê, sự nhạy cảm để tiếp tục thụ hưởng nét đẹp thơ mộng của khoảnh khắc thu đang về. Không gian rộng mở mênh mang với dòng sông, cánh chim, bầu trời... Dòng sông thu êm trôi thong thả, thư thái, bâng khuâng. Những cánh chim đã bắt đầu cho thấy ý thức về sự hối thúc của thời gian. Và kia, đám mây như một nhịp cầu kỳ diệu vắt ngang khoảnh khắc sang mùa. Những chuyển động phong phú, vô hình của tạo vật, của thời gian mong manh qua câu thơ Hữu Thỉnh bỗng hiện hình, không gian hóa thơ mộng.

Thi sĩ nhận thấy được cái mong manh của mùa thu trong mùi hương, trong ngọn gió, trong muôn vàn tín hiệu thu khắp làng mạc, đất trời... và còn nhận thấy nhịp sang thu trong nắng, trong mưa, trong những thanh âm vũ trụ: “Vẫn còn bao nhiêu nắng/ Đã vơi dần cơn mưa/ Sấm cũng bớt bất ngờ/ Trên hàng cây đứng tuổi”.

Nắng đã nhạt, mưa mùa hạ đã vắng, lượng và lực của mưa rơi đã ít đi, tiếng sấm đã quen và nhẹ hơn. Sự tiếp nhận tiếng sấm của sinh vật vô tri cũng được hiển lộ tài tình, ấn tượng. Những biến chuyển nhẹ nhàng, tinh tế nhất của thiên nhiên được nắm bắt. Hữu Thỉnh không chỉ quan sát, cảm nhận mà còn đồng điệu với nhịp chuyển mùa. Phải am hiểu, sống hết mình với thiên nhiên quê nhà, biết gìn giữ những ký ức làng quê trong trẻo mới có được những vần thơ tài hoa, đầy rung cảm về thiên nhiên như thế!

“Sang thu” - khúc giao mùa và giao thời

Hương ổi của khoảnh khắc giao mùa thành hương đời giao thời màu nhiệm. (Ảnh minh họa Internet).

Tuy nhiên, “Sang thu” không chỉ là bài thơ “giao mùa” đặc sắc mà còn là bài thơ “giao thời” xuất sắc, gửi gắm những chiêm nghiệm, trăn trở sâu sắc về con người và cuộc đời. Hương ổi của khoảnh khắc giao mùa thành hương đời giao thời màu nhiệm. Những sắc thái trong tín hiệu thu, trong biến đổi tinh vi của tạo vật đều mang tâm trạng con người.

Những biến đổi đa chiều của tạo vật hiện lên như là ảnh hình của cuộc đời nhiều biến động. Thời khắc thiên nhiên sang thu có sự tương liên với thời đoạn con người vào tuổi chớm thu. Sự liên tưởng ấy gợi lên cho ta những suy nghĩ xa rộng hơn về đất nước thời hậu chiến, về cuộc sống trường cửu... Hương ổi, gió se hay là tiếng thở dài của người vừa qua thời tuổi trẻ? Chữ “chùng chình” gợi vẻ thư thái, “được lúc” lại từa tựa như thái độ tận hưởng thanh bình? Trong cánh chim “vội vã” kia thấp thoáng dự cảm lo xa vì điều gì hối thúc. Hay cánh chim kia còn gợi nghĩa gì khác nữa? Đám mây kia nói điều gì về những bước đi lưu luyến? Rồi nắng “vẫn còn”, mưa “vơi dần” liệu có phải rằng còn đó nhiệt huyết, đam mê và đã bớt đi rất nhiều hấp tấp, bồng bột? Thay vào đó có phải là sự bình thản, an nhiên, chín chắn của con người trước cuộc sống?

Cuộc đời con người ai cũng trải qua những thời đoạn khác nhau và có lẽ, những nét tâm trạng kia sớm muộn ai cũng nếm trải. Hình ảnh “hàng cây đứng tuổi” gợi hình ảnh con người, tiếng sấm gợi những chấn động/biến động cuộc đời. Nói đến biến động, lại nghĩ đến chiến tranh, bởi “Sang thu” được viết vào thời điểm cuộc chiến tranh khốc liệt vừa khép lại và thời bình yên ả mới bắt đầu (thu 1977)…

Cái khoảnh khắc giao mùa của tạo hóa nhiều biến suy bao nhiêu thì cái đoạn giao thời của nhân sinh cũng tựa hồ như thế. Những liên tưởng mà bài thơ giao mùa “Sang thu” gợi lên cứ như những lớp sóng, cứ không ngừng cuộn lên và còn có những giao thoa, có những gợn sóng lại lan xa, xa mãi. Có thể khẳng định, chính vì chạm đến những nét tâm trạng điển hình, phổ quát của phận người mới làm nên sức sống của “Sang thu”!

Chủ đề Đời sống văn hóa

Đọc thêm

Cái duyên với Truyện Kiều

Cái duyên với Truyện Kiều

Truyện Kiều với chủ nghĩa nhân văn cao cả, nghệ thuật đặc sắc đã đến với nhiều quốc gia, dân tộc trên thế giới, thực sự mang nhiều giá trị xuyên thời đại. Trong niềm hãnh diện chung đó, những người con Hà Tĩnh nói chung và những người con xa quê nói riêng luôn tự hào, ngưỡng mộ Đại thi hào Nguyễn Du và nỗ lực lan tỏa Truyện Kiều với bè bạn gần xa.
Podcast truyện ngắn: Tình yêu của mẹ

Podcast truyện ngắn: Tình yêu của mẹ

Có những ký ức, cũng có thể phai mờ theo tháng năm. Nhưng có một điều, dù bão tố cuộc đời hay sự khắc nghiệt của thời gian cũng không thể nào xóa nhòa, đó chính là tình yêu của mẹ.
Podcast tản văn: Nồng nàn hoa sữa

Podcast tản văn: Nồng nàn hoa sữa

Với nhiều người, hoa sữa không chỉ là mùi hương, mà còn là ký ức tuổi trẻ. Nồng nàn hoa sữa đưa ta về miền hoài niệm ngọt ngào.
Những người làm cho cổ vật biết nói chuyện

Những người làm cho cổ vật biết nói chuyện

Trong nhịp sống hiện đại, tại Hà Tĩnh, vẫn có những con người lặng lẽ tìm về quá khứ qua từng món đồ xưa cũ. Từ niềm đam mê của mình, họ miệt mài trong hành trình bảo tồn, lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống.
Podcast Tản văn: Mùa thu và nỗi nhớ

Podcast Tản văn: Mùa thu và nỗi nhớ

Những buổi chiều thu như giăng mắc vào lòng ta những nỗi nhớ, mang đến cảm giác thanh bình và tĩnh lặng, để yêu hơn cuộc sống này...
Lấp lánh ánh đèn Trung thu xưa và nay

Lấp lánh ánh đèn Trung thu xưa và nay

Đèn Trung thu là một phần không thể thiếu trong dịp lễ dành cho thiếu nhi ở Việt Nam. Qua thời gian, đèn Trung thu có nhiều thay đổi, từ thủ công truyền thống sang hiện đại, hòa quyện nét xưa và nay.
Podcast truyện ngắn: Chuyện về cây táo không kết trái

Podcast truyện ngắn: Chuyện về cây táo không kết trái

Khi cây đào nở bừng sắc đỏ hồng, cúc vàng rực rỡ trải thảm dưới nắng sớm, thì cây táo chỉ âm thầm đâm chồi, chắt chiu từng tia nắng, từng giọt mưa... Mình chẳng cần phải giống ai, chỉ cần sống tử tế và kiên nhẫn, điều kỳ diệu tự khắc sẽ đến.
Bảo tồn dân ca ví, giặm gắn phát triển du lịch, xây dựng NTM

Bảo tồn dân ca ví, giặm gắn phát triển du lịch, xây dựng NTM

Dân ca ví, giặm không chỉ là những làn điệu, câu hát mà còn là tiếng lòng, là ký ức của bao thế hệ người dân Nghệ Tĩnh. Việc bảo tồn, phát huy các giá trị của dân ca ví, giặm trong đời sống đương đại là nhiệm vụ luôn được đặt lên hàng đầu.
Cảnh đại dương gây sửng sốt

Cảnh đại dương gây sửng sốt

Cuộc thi Nhiếp ảnh gia Đại dương 2025 ghi lại vẻ đẹp và sự mong manh của biển cả qua những khoảnh khắc sống động và ám ảnh.
 Podcast truyện ngắn "Khu vườn mùa thu"

Podcast truyện ngắn "Khu vườn mùa thu"

Mùa thu đi qua, hương quả chín lại nồng nàn trong những khu vườn quê, gợi nhắc bao kỷ niệm tuổi thơ. Không chỉ là ký ức, nơi ấy còn chất chứa bao tình cảm gia đình thiêng liêng...
 Podcast tản văn “Gặt lúa mùa thu”

Podcast tản văn “Gặt lúa mùa thu”

Những ngày này, bà con nông dân đang khẩn trương thu hoạch vụ lúa hè thu. Từng hạt vàng ấy chất chứa bao nhọc nhằn nhưng trên gương mặt những người dân quê vẫn ngời niềm vui...
Podcast Tản văn: Câu cá rô đồng

Podcast Tản văn: Câu cá rô đồng

Câu cá rô đồng là một hoạt động dân dã, gắn liền với tuổi thơ của nhiều bạn nhỏ ở vùng nông thôn Việt Nam. Tản văn “Câu cá rô đồng” của tác giả Trần Văn Lan vẽ nên một bức tranh chân thực ở làng quê những ngày tháng Chín.
Podcast: Mùa chanh

Podcast: Mùa chanh

Mùa thua hoạch chanh gắn với kỷ niệm tuổi thơ, là một phần ký ức quê hương rất đỗi thân thương, để ai đi xa vẫn còn nguyên vẹn một miền thương nhớ.
“Mưa đỏ”- Dòng ký ức bi tráng và lời nhắc nhở hôm nay

“Mưa đỏ”- Dòng ký ức bi tráng và lời nhắc nhở hôm nay

Có những bộ phim không chỉ để xem, mà còn để suy ngẫm. Có những thước phim không chỉ để khóc, mà còn để sống có trách nhiệm hơn. Bộ phim Mưa đỏ ra mắt đúng dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 chính là một tác phẩm như thế.