Trong tháng 10, miền Bắc trải qua ba đợt không khí lạnh. Đợt đầu ngày 19/10 khiến nhiệt độ giảm còn 18-20 độ C ở đồng bằng, 15-17 độ tại vùng núi, nhiều nơi dưới 13 độ. Mẫu Sơn (Lạng Sơn) ghi nhận 9 độ, Tam Đảo (Phú Thọ) và Sìn Hồ (Lai Châu) khoảng 12 độ C.
Đợt hai ngày 26/10, nền nhiệt thấp nhất phổ biến 19-22 độ, vùng núi 17-19 độ, vùng núi cao dưới 15 độ C. Đợt ba từ ngày 30/10 và kéo dài đến nay, Mẫu Sơn xuống 10 độ, Hà Nội 17 độ, vùng núi cao 12 độ C. Buổi sáng và tối, trời lạnh, người dân phải mặc áo khoác ấm khi ra đường.
Tiến sĩ Trương Bá Kiên, Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng Khí hậu (Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi Khí hậu), phân tích gió mùa đông bắc năm nay đến vào thời điểm xấp xỉ trung bình nhiều năm, tức giữa đến cuối tháng 10. Tuy nhiên, so với các năm gần đây tháng 10 chỉ se lạnh, đến cuối tháng 11 hoặc tháng 12 mới rét rõ ràng thì đợt không khí lạnh đầu tiên năm nay đã khiến nhiệt độ giảm sâu ngay cả ban ngày, tạo cảm giác mùa đông đến sớm.
Sau đợt lạnh ngày 22-23/10, các sóng lạnh liên tiếp tăng cường, khối không khí lạnh lệch đông mang hơi ẩm từ biển vào đất liền. Sự kết hợp này khiến miền Bắc mưa nhỏ, sương mù, thời tiết ẩm ướt kéo dài, khác với kiểu rét khô thường gặp. "Chính sự cộng hưởng giữa rét và ẩm khiến cảm giác lạnh năm nay thấm và kéo dài hơn, đặc biệt tại đồng bằng và ven biển Bắc Bộ", ông Kiên nói.
Tiến sĩ Nguyễn Bình Phong, Khoa Khí tượng Thủy văn (Đại học Tài nguyên và Môi trường), năm nay rét đến sớm hơn trung bình nhiều năm, bởi bình thường rét đậm, rét hại (trung bình ngày lần lượt từ 15, 13 độ C trở xuống) rơi vào cuối tháng 11 đến tháng 1 năm sau. Nguyên nhân là sự xuất hiện của La Nina, thường gắn với mùa đông lạnh hơn trung bình ở khu vực Đông Á, trong đó có Việt Nam.
Cả hai chuyên gia cho rằng do La Nina nhiều khả năng kéo dài đến đầu năm 2026 nên mùa đông 2025-2026 lạnh hơn năm ngoái, các đợt rét đậm, rét hại có thể xuất hiện dày hơn vào giữa và cuối mùa, khoảng tháng 12/2025 đến 2/2026. Cùng với đó, mưa phùn và sương mù ở Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ có thể xuất hiện sớm và kéo dài; trong khi Nam Bộ và Tây Nguyên nhiều khả năng bước vào mùa khô muộn hơn.
Báo cáo Đánh giá lần thứ sáu của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC AR6) cũng chỉ ra sự nóng lên toàn cầu đang làm thay đổi các hệ thống hoàn lưu quy mô lớn như gió mùa châu Á và ENSO (dao động khí quyển đại dương gây ra El Nino và La Nina). "Nền khí hậu đang ấm lên khiến các đợt lạnh trở nên biến động và cực đoan hơn, có thể xuất hiện mạnh hoặc kéo dài bất thường ngay trong bối cảnh toàn cầu nóng lên", TS Kiên nói.
Các nghiên cứu gần đây cho thấy La Nina và El Nino vẫn chi phối chu kỳ thời tiết, song các "sóng lạnh" hiện nay diễn ra trên nền khí hậu ấm và bất ổn hơn, khiến mưa phùn, sương mù và các đợt lạnh cực đoan có xu hướng gia tăng.
Mỗi tháng cuối năm có ba đợt không khí lạnh
TS Phong dự báo tháng 11 có ba đợt không khí lạnh, đợt giữa tháng là mạnh nhất. Miền Bắc có thể trải qua những ngày rét khô, trời âm u. Sang tháng 12, không khí lạnh hoạt động mạnh và liên tục hơn, xuất hiện ba đợt rét rõ rệt, đặc biệt cuối tháng 12 kéo dài sang đầu tháng 1/2026 được dự báo là đợt rét đậm, rét hại trên diện rộng đầu tiên của mùa. Nhiệt độ ban đêm có thể xuống 15-17 độ C, vùng núi xuất hiện sương muối hoặc băng giá.
Tháng 1/2026 tiếp tục là giai đoạn cao điểm của mùa đông với ba đợt không khí lạnh, trong đó đợt cuối tháng 1 mạnh và kéo dài, trời rét khô, ít mưa, nhiều nơi xuất hiện hanh. Sang tháng 2, dù cường độ không khí lạnh giảm dần, vẫn còn một, hai đợt tăng cường yếu, duy trì tiết trời lạnh về đêm và sáng sớm.
TS Phong lưu ý đối với con người, thời tiết lạnh, ẩm và thiếu nắng kéo dài làm gia tăng các bệnh về đường hô hấp, tim mạch, xương khớp, nhất là ở người già, trẻ nhỏ và người mắc bệnh nền.
Rét sớm có thể khiến cây trồng vụ đông sinh trưởng chậm, dễ nhiễm bệnh, nhất là các loại rau màu, cây công nghiệp ngắn ngày và lúa cuối vụ. Nhiệt độ thấp kéo dài làm giảm năng suất, chất lượng nông sản; gia súc gia cầm dễ mắc bệnh hô hấp, giảm sức đề kháng, đặc biệt với trâu bò nuôi thả rông hoặc chuồng trại không đủ che chắn, sưởi ấm.
Các chuyên gia khuyến nghị chính quyền và người dân cần chủ động triển khai biện pháp phòng chống rét toàn diện cho cây trồng, vật nuôi và người dân vùng cao. Cần hỗ trợ nông dân che phủ, bảo vệ cây trồng, gia cố chuồng trại; ngành y tế và giáo dục tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn giữ ấm, điều chỉnh lịch học và lao động ngoài trời trong những ngày rét đậm, rét hại.