Tích hợp nhiều tính năng, smartphone ngày càng trở nên quan trọng với người dùng khi chứa các thông tin liên lạc, dữ liệu về bản thân, gia đình và cả trao đổi trong công việc. Điều này cũng khiến điện thoại thông minh trở thành mục tiêu hàng đầu của hacker, gián điệp nhằm cài cắm các chương trình để theo dõi, đánh cắp dữ liệu trên đó.
Trong đời sống, việc theo dõi hay nghe lén có thể do vợ chồng thực hiện trên thiết bị của nửa kia, cha mẹ muốn theo dõi con cái, đồng nghiệp âm mưu đánh cắp thông tin của nhau... Với những cá nhân có vai trò quan trọng như người đứng đầu một bộ phận, doanh nghiệp, các nhà nghiên cứu, quan chức... thì nguy cơ bị theo dõi có thể cao hơn.
Theo Android Authority, các chương trình nghe lén ngày càng được phát triển tinh vi, khó phát hiện hơn. Tuy nhiên người dùng vẫn có thể phần nào nhận ra nếu quan sát các dấu hiệu sau đây.
Thời lượng pin giảm nhanh
Phần mềm gián điệp thường sử dụng nhiều tài nguyên của smartphone để thu thập dữ liệu, thông tin định vị GPS, ghi lại các thao tác của người dùng... Việc theo dõi này thậm chí có thể diễn ra bất cứ khi nào điện thoại được bật sáng màn hình, do đó nó khiến máy nhanh hết pin.
 |
| Nóng máy, pin nhanh hết, tốn dữ liệu 3G... là dấu hiệu cho thấy smartphone có thể bị nghe lén. |
Nếu phát hiện smartphone của mình bỗng dưng nhanh hết pin hơn so với trước, pin kém hơn so với mặt bằng chung của dòng sản phẩm này thì cần kiểm tra thêm. Cũng cần phân biệt việc sụt pin đột ngột do phần mềm gián điệp với việc dung lượng pin giảm dần theo thời gian sử dụng - một dạng hao mòn mà bất cứ thiết bị nào cũng gặp phải.
Dữ liệu di động nhanh hết
Ứng dụng nghe lén thường liên tục cập nhật và gửi dữ liệu về cho kẻ tấn công. Việc này chắc chắn tốn nhiều dữ liệu và nếu thấy các gói data 3G/4G nhanh hết hơn so với bình thường thì không loại trừ khả năng thiết bị của bạn bị theo dõi. Chưa nói đến nguy cơ từ việc lộ thông tin, bị cài chương trình nghe lén "đánh" thẳng vào túi tiền của bạn do chi phí 3G/4G tăng cao.
Thiết bị chạy chậm, nóng máy
Một chương trình ghi lại hành vi của người dùng rồi gửi đến máy chủ từ xa sẽ chiếm dụng tài nguyên của smartphone. Nó làm cho máy chạy chậm đi, thậm chí gây ra tình trang treo máy. Kéo theo đó, điện thoại có thể nóng hơn, ấm lên một cách bất thường ngay cả khi không dùng.
Việc thiết bị chạy chậm và nóng máy do chương trình theo dõi cũng là dấu hiệu song hành cùng hiện tượng smartphone sụt pin đột ngột, dữ liệu nhanh hết.
Phát ra những âm thanh lạ
Hãy lắng nghe điện thoại trong khi đàm thoại, đặc biệt khi bắt đầu cuộc gọi hoặc khi người bên kia vừa bắt máy. Nếu bạn nghe thấy tiếng pip hoặc âm thanh bất thường trong lúc đàm thoại thì rất có thể cuộc gọi bị ghi âm. Thông thường các phần mềm ghi âm cuộc gọi sẽ tạo ra tạp âm khi hoạt động.
Âm thanh lạ cũng có thể xuất hiện khi người dùng không chạm tay vào điện thoại, màn hình máy vẫn tối. Nó có thể là tiếng vọng lại, những tiếng tách tách phát ra đều đặn dù âm lượng rất nhỏ... Lúc này, điện thoại của bạn có thể bị kích hoạt micro để thu tiếng từ môi trường hoặc dò tìm sóng gì đó.
Dấu hiệu bất thường khác
Người dùng cần lưu tâm khi điện thoại tắt đi, khởi động lại bất thường, hiển thị các ký tự hay thông điệp lạ, xuất hiện phần mềm mới mà bạn không tự cài vào máy... Nó đều báo hiệu khả năng máy bị can thiệp từ xa, điều hướng dữ liệu.
Cách gỡ và hạn chế dính phần mềm theo dõi
Để tránh cài phần mềm theo dõi, người dùng nên hạn chế các ứng dụng không rõ nguồn gốc, các chương trình bên ngoài Google Play hay App Store. Hãy truy cập danh sách thiết bị và gỡ những phần mềm đáng ngờ, không dùng đến. Ngoài ra, việc khôi phục cài đặt gốc có thể giúp loại bỏ chương trình gián điệp.
Các chuyên gia bảo mật cũng khuyến cáo người dùng cài các chương trình diệt virus, không truy cập vào các liên kết lạ. Việc "root" hay "jailbreak" cũng tiềm ẩn nguy cơ gây nguy hiểm bởi chính bạn đã tự tay gỡ "hàng rào bảo vệ" trên thiết bị mà nhà sản xuất tích hợp sẵn. Đừng quên điện thoại là thiết bị cá nhân, vì thế hay luôn giữ thiết bị bên mình, cài mật khẩu bảo vệ.
Nếu nghi ngờ hoặc phát hiện máy của mình bị theo dõi, người dùng có thể khôi phục cài đặt gốc để đưa máy về trạng thái xuất xưởng. Tuy nhiên một số chương trình gián điệp được cài sẵn, cài sâu trong hệ điều hành của máy mà chỉ có đổi sang thiết bị khác an toàn hơn mới giúp người dùng thoát khỏi vấn đề nghe lén.
