Núi Hồng - Sông La

“Địa chí sống” của Đồng Lộc một thời hoa lửa

Không biết tự bao giờ, ngôi nhà nhỏ của cựu TNXP Nguyễn Thị Hòe đã trở thành một địa chỉ quen thuộc với chúng tôi mỗi lần cần tư liệu cho những bài viết về Ngã ba Đồng Lộc. Trong ý nghĩ của chúng tôi, bà chính là một trong những trang “địa chí sống” về các lực lượng một thời chiến đấu ở vùng đất lửa.

“Địa chí sống” của Đồng Lộc một thời hoa lửa

Cựu TNXP Nguyễn Thị Hòe - tuy không phải là người được ghi nhớ bằng những chiến tích anh hùng nhưng với chúng tôi, quãng đời chiến đấu của bà ở Đồng Lộc, những hy sinh thầm lặng của bà cho cách mạng đã góp phần to lớn làm nên huyền thoại bất tử ở Đồng Lộc. Điều đặc biệt mà ít người biết là đơn vị của bà không phải là công binh hay pháo binh mà A5 do bà làm A trưởng chính là một trong 2 tiểu đội mũi nhọn (cùng với A3) ở chiến trường Đồng Lộc thuở ấy. Tháng bảy, trong ức triệu trái tim hướng về Đồng Lộc, chúng tôi lại được cùng bà trở lại chiến trường xưa để được sống lại không khí của những tháng ngày lịch sử hào hùng.

“Địa chí sống” của Đồng Lộc một thời hoa lửa

A5 mũi nhọn có 13 người, luôn luôn thường trực để sẵn sàng hỗ trợ các nhiệm vụ cần kíp. Quãng thời gian chiến đấu ở đường 15A, A của bác làm nhiều việc lắm, có khi là rà bom, có khi trực máy bay, khi lại đi đào đường, bốc vác hàng hóa... Chính vì thế, bác cùng các đồng đội trong A5 phối hợp thực hiện nhiệm vụ với rất nhiều lực lượng và hầu hết đều trong những hoàn cảnh hết sức cam go. Chính vì vậy mà bác chứng kiến rất nhiều sự hy sinh oanh liệt của đồng đội - bà Hòe kể.

"Hồi nớ Hòe xông pha, hăng hái lắm cháu ạ! A trưởng nên càng gương mẫu. Hòe đi đến đâu, cất tiếng hát ở đó nên anh em ai cũng quý mến. Hòe nhớ nhiều chuyện lắm, nhất là những chuyện hy sinh của đồng đội. Bác ở tiểu đội khác nhưng nhờ bác Hòe mà biết thêm rất nhiều chuyện” - cựu TNXP Bùi Thị Cúc, người đồng đội đi cùng bà Hòe trong chuyến trở lại Đồng Lộc chia sẻ.

“Địa chí sống” của Đồng Lộc một thời hoa lửa

Cựu TNXP Nguyễn Thị Hòe và đồng đội Bùi Thị Cúc về thăm lại Ngã ba Đồng Lộc.

“Địa chí sống” của Đồng Lộc một thời hoa lửa

Các cựu TNXP Nguyễn Thị Hòe, Bùi Thị Cúc bên bảng tên của những người đồng đội đã hy sinh được khắc tại Nhà bia tưởng niệm TNXP toàn quốc.

Khi xe của chúng tôi ngang qua miền quê Can Lộc của Anh hùng LLVT Nhân dân Võ Triều Chung, bà kể lại rất rành rọt câu chuyện hy sinh của ông. Còn tôi thì nhớ lần viết bài về Anh hùng Võ Triều Chung khi ông được truy tặng danh hiệu anh hùng (năm 2015), bà có kể: “Liệt sỹ Võ Triều Chung hy sinh trong khi thực hiện một nhiệm vụ vô cùng quan trọng do Chủ tịch UBND tỉnh Trần Quang Đạt chỉ đạo. Bởi thế, sau khi hoà bình lập lại, ông Đạt luôn trăn trở tìm lại gia quyến và mong muốn lập hồ sơ đề xuất truy tặng danh hiệu anh hùng cho đồng chí Võ Triều Chung. Tuy nhiên, tâm nguyện chưa thành thì ông Đạt từ trần. Sau đó, bác cùng đồng đội cũng tìm cách liên lạc với các đồng đội khác để tìm manh mối. May mắn, như được sự mách bảo của bác Chung, sau một cuộc điện thoại gọi về UBND xã Thuần Thiện, bác đã gặp được anh Võ Văn Chung - con trai liệt sỹ Võ Triều Chung. Và ngay sau đó là cuộc họp của các cựu TNXP C557 để lập hồ sơ cho liệt sỹ Võ Triều Chung diễn ra ngay tại nhà của bác. Bác nhớ rất rõ, hôm ấy ai nấy đều vui trào nước mắt”.

“Địa chí sống” của Đồng Lộc một thời hoa lửa

Cựu TNXP Nguyễn Thị Hòe dâng hương tại khu mộ 10 nữ Anh hùng liệt sĩ TNXP Đồng Lộc.

“Địa chí sống” của Đồng Lộc một thời hoa lửa

Dọc đường đi, bà kể cho chúng tôi nghe rất nhiều chuyện gắn với tên tuổi nhiều đồng đội cũ. Ai ở đâu, hy sinh như thế nào, bị thương ra sao, được chôn cất hay cứu chữa thế nào bà nhớ rất rõ. Trong đó có cả sự hy sinh của 10 cô gái trong Tiểu đội nữ TNXP do chị Nguyễn Thị Tần làm A trưởng. Giọng kể của bà lúc hào sảng, lúc trầm ngâm, có khi bà kể bằng những khoảng lặng, có khi lại bằng những vần thơ: “Đơn vị 557 vào sinh ra tử/ Các bạn hiền yên nghỉ bọc ni lông/ Tạm chôn đồng đội sơ sài/ Để kịp tiếp đạn ra ngoài tiền phương”…

Trong rất nhiều cái tên được bà nhắc đến, có một người mà cả bà Hòe lẫn bà Cúc đều tiếc nuối: “Lẽ ra phải phong anh hùng cho anh ấy”. Đó là liệt sỹ Lê Đăng Dương (ở Hương Bình, Hương khê). Theo lời bà Hòe kể: “Anh Dương là Tiểu đội trưởng Tiểu đội công binh (thuộc C7 - N55), buổi chiều hôm ấy, như mọi ngày, Mỹ dội bom xuống khu vực cầu Tối. Khi các lực lượng đang chuẩn bị lên đường làm nhiệm vụ rà phá bom thì người nhà anh Dương đến báo anh về để làm lễ truy điệu cho anh trai (là liệt sỹ vừa có giấy báo tử về địa phương). Nghe tin, anh Dương rất buồn nhưng vì đang còn rất nhiều quả bom chưa được rà phá nên anh quyết định nhắn với mẹ là sáng mai mới về. Ra trận địa, anh giành nơi nguy hiểm dưới ngầm cầu Tối để đi rải dây, còn bác thì rà bom ở khu vực xung quanh. Và rồi, chuyện đau lòng đã xảy ra sau một tiếng nổ. Chứng kiến cảnh đó, bác đau đớn vô cùng. Bây giờ mỗi lần nhắc lại càng thấy thương anh nhiều hơn”.

“Địa chí sống” của Đồng Lộc một thời hoa lửa

Năm 1968, sau khi Tổng thống Mỹ Zôn-xơn tuyên bố “xuống thang” (1/4/1968), ngừng ném bom từ vĩ tuyến 20 trở ra (từ Diễn Châu trở ra) thì QL 15A là mạch máu giao thông nối những đoàn xe từ Ninh Bình, Thanh Chương, Nam Đàn, Linh Cảm qua cống 19, ngầm Cơn Bạng, ngầm Tùng Cốc, cầu Tối, Ngã ba Đồng Lộc lên Truông Kén, ngã ba Nông trường Thạch Ngọc (cạnh Khe Giao) để vào Quảng Bình. Những địa điểm nằm trên tuyến đường 15A vì thế đều bị đánh phá ác liệt. Thời điểm đó, nhiều lực lượng từ các vùng khác được điều về để cùng nhau trấn giữ đường 15A. Trong đó, nữ TNXP Nguyễn Thị Hòe được điều từ Quảng Trị về C557 - N55 - P18 làm nhiệm vụ ở khu vực xung quanh Ngã ba Đồng Lộc. Khi đó bà Nguyễn Thị Hòe 19 tuổi.

“Địa chí sống” của Đồng Lộc một thời hoa lửa

Ở Quảng Trị, bác đã quen với sự ác liệt của chiến tranh song không phải chứng kiến nhiều sự hy sinh của đồng đội đến vậy. Thế nhưng, đóng quân tại vị trí ác liệt để thực hiện nhiệm vụ quan trọng nên tự mỗi người đều phải nâng cao ý thức, trau dồi bản lĩnh, tư tưởng và luôn xác định cái chết có thể đến với mình bất kỳ lúc nào. Hồi đó, các bác đều chiến đấu theo khẩu hiệu “Máu có thể chảy, tim có thể ngừng nhưng mạch máu giao thông không bao giờ tắc”. Chính vì thế, việc vừa chôn cất đồng đội xong lại phải nén đau thương đi làm nhiệm vụ là chuyện thường. Tiếc rằng, năm 1968, bác đã phải rời xa chiến trường Đồng Lộc do bị thương! - bà Hòe chia sẻ.

“Địa chí sống” của Đồng Lộc một thời hoa lửa

Các cựu TNXP Nguyễn Thị Hòe và Bùi Thị Cúc ôn lại kỷ niệm về những người đồng đội năm xưa.

Cựu TNXP Nguyễn Thị Hoè bị thương trong một buổi chiều mùa hè năm 1968 (24/8) khi bà đang làm nhiệm vụ canh giữ giao điểm ở khu vực cầu Tùng Cốc. Lán của bà bị bỏ bom khiến cho nhiều đồng đội hy sinh. Bà Hoè chỉ kịp bắn 3 phát súng báo hiệu cho đơn vị rồi ngất đi trong đau đớn. Sau đó, bà được ông Vũ Quang Thành (Tổ máy gạt 1 - Cục Công trình 1 Bộ GTVT) tìm thấy và đưa đi cứu chữa.

“Nằm điều trị khi một chân đã phải cưa đi, Hòe vẫn rất yêu đời. Khi bị mọi người trêu là “chim sơn ca gãy chân rồi” thì Hòe vẫn hát “Em còn hát tốt anh ơi/ mến yêu anh lắm anh ơi/ yêu anh yêu cả cuộc đời chiến chinh” – đồng đội Bùi Thị Cúc nói xen vào.

“Địa chí sống” của Đồng Lộc một thời hoa lửa

Những vần thơ như lời tâm sự của bà Nguyễn Thị Hòe.

Cựu TNXP Nguyễn Thị Hòe ngâm bài thơ “Nỗi nhớ trong tôi”.

20 tuổi đã trở thành thương binh, phải rời xa chiến trường, bác buồn lắm nhưng nghĩ lại mình còn sống thì còn có cơ hội cống hiến. Vì thế, sau khi điều trị lành lặn, bác đã xin trở lại làm công tác thủ kho. Năm 1973, sau khi được lắp chân giả, bác xin đi học quân y để trở về đơn vị chăm sóc, cứu chữa cho đồng đội - bà Hòe chia sẻ.

Trở lại chiến trường Đồng Lộc cùng đồng đội cũ cũng là người bạn già ở thị xã Hồng Lĩnh Bùi Thị Cúc, bao nhiêu câu chuyện ký ức cứ ùa về không dứt. Cả 2 bà đều đã có những tháng ngày chiến đấu oanh liệt nơi tuyến lửa Đồng Lộc. Giờ đây, những trận địa cũ đã xanh màu hòa bình, như cảm nghĩ về chiến tranh đã lắng dịu trong lòng 2 cựu TNXP vậy. Chỉ riêng ký ức của những năm tháng đó là vẫn còn nguyên vẹn.

“Địa chí sống” của Đồng Lộc một thời hoa lửa

Ngã ba Đồng Lộc hôm nay.

“Địa chí sống” của Đồng Lộc một thời hoa lửa

“Địa chí sống” của Đồng Lộc một thời hoa lửa

“Bác nhớ rõ như vậy không phải để khắc sâu lòng căm thù, tội ác nào cũng cần được tha thứ nhưng sự hy sinh của đồng đội mình, cả một quãng đời tuổi trẻ tươi đẹp của mình thì cần phải nhớ để tri ân”. Tôi nghe lời bà trong nắng trưa Đồng Lộc và nghĩ đến căn phòng nhỏ của bà ở tổ dân phố Thuận Hồng, phường Đức Thuận (TX Hồng Lĩnh) với rất nhiều những bức ảnh ghi lại ký ức đó. Trong những bức ảnh đó, không có nỗi đau buồn, chỉ có những nụ cười tươi thắm, những đôi mắt tràn đầy niềm tin của bà cùng đồng đội chung lý tưởng. Như cách bà lặng lẽ đọc thơ mình bên tháp chuông Đồng Lộc: “Tiếng chuông Đồng Lộc ngân vang/ Lòng tôi nhớ phút sẵn sàng năm xưa/ Những ngày dãi nắng dầm mưa/ Những ngày tuổi trẻ thi đua thông đường…". Như cách bà bình thản tự bạch: “Tôi là cô gái xung phong/ Trong thời chống Mỹ tuổi hồng sục sôi/ Giờ đây tuổi tác cao rồi/ Nghỉ hưu cầm bút viết vài vần thơ”.

Chúng tôi đưa bà rời Đồng Lộc khi nắng đã rỏ vào mắt bà những giọt cay xè…

Đồng Lộc, tháng 7/2023

THIẾT KẾ & KỸ THUẬT : THÀNH NAM - NGỌC NHI

Chủ đề 55 năm chiến thắng Đồng Lộc

Đọc thêm

Về làng có 3 di sản được UNESCO vinh danh

Về làng có 3 di sản được UNESCO vinh danh

Làng Trường Lưu xưa - xã Trường Lưu nay tự hào với 3 di sản được UNESCO vinh danh. Không dừng lại ở một danh xưng hành chính ở Hà Tĩnh, Trường Lưu còn ẩn chứa trong đó nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, riêng có, được lưu truyền qua nhiều thế hệ.
Thành Sen - "dấu son" trong lòng người Hà Tĩnh

Thành Sen - "dấu son" trong lòng người Hà Tĩnh

Từ một câu chuyện trong sử sách, tên gọi Thành Sen (Hà Tĩnh) đã ra đời và theo suốt dặm dài lịch sử của vùng đất này. Tên gọi ấy đã ăn sâu vào ký ức, trở thành niềm tự hào của nhiều thế hệ.
 Niềm vui tháng Bảy của nhiều gia đình liệt sỹ

Niềm vui tháng Bảy của nhiều gia đình liệt sỹ

Tháng 7 này trở nên đặc biệt hơn với nhiều gia đình liệt sỹ ở Hà Tĩnh khi phần mộ người thân được đưa về yên nghỉ nơi đất mẹ, khi tấm bằng “Tổ quốc ghi công” được trao tặng trang nghiêm, trọng thể.
Sáng mãi tinh thần thanh niên xung phong

Sáng mãi tinh thần thanh niên xung phong

Những ngày tháng Bảy, đất nước lại lặng mình trong những ký ức thiêng liêng về những năm tháng khói lửa. Trong dòng chảy lịch sử ấy, lực lượng TNXP Hà Tĩnh để lại nhiều dấu ấn hào hùng, góp phần viết nên bản hùng ca bất tử bằng sức trẻ và lòng yêu nước cháy bỏng.
Cụ bà U100 say mê Truyện Kiều

Cụ bà U100 say mê Truyện Kiều

Truyện Kiều có sức sống mãnh liệt trong văn học Việt Nam, phổ biến trong các tầng lớp nhân dân. Dù gần 100 tuổi, cụ Trần Thị Tám ở xã Hồng Lộc (Hà Tĩnh) vẫn thuộc và say sưa luận giải Kiều.
Có một "phố cổ" giữa lòng xã nhỏ nhất Hà Tĩnh

Có một "phố cổ" giữa lòng xã nhỏ nhất Hà Tĩnh

Giữa một vùng quê ven sông La - nơi được biết đến là xã nhỏ nhất của tỉnh Hà Tĩnh lại tồn tại một góc phố mang dáng dấp cổ kính, phảng phất hồn xưa như một “phố cổ Hà Nội” thu nhỏ.
Làng Phú Quý trù phú, xanh tươi

Làng Phú Quý trù phú, xanh tươi

Về thôn Phú Quý, xã Đông Kinh, tỉnh Hà Tĩnh. Dạo bước trên những tuyến đường bê tông nhựa rộng rãi, không chỉ cảm nhận được sự bình yên, trù phú mà còn thấy rõ sức sống mới của miền quê trù phú, xanh tươi 
Thắp sáng giá trị gia đình Việt giữa nhịp sống mới

Thắp sáng giá trị gia đình Việt giữa nhịp sống mới

Bằng nhiều cách tiếp cận và truyền tải linh hoạt, ngành VH-TT&DL Hà Tĩnh đang nỗ lực làm mới công tác gia đình, để các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp tiếp tục được khơi dậy và lan tỏa trong cộng đồng.
Khi ví, giặm "chạy show"…

Khi ví, giặm "chạy show"…

Không còn đơn thuần xuất hiện trên sân khấu hội diễn tuyên truyền, dân ca ví, giặm ở Hà Tĩnh từng bước hiện diện trong các show diễn giải trí, chuyển hóa thành sản phẩm của công nghiệp văn hóa.
Anh Nghĩa làm nhiều việc nghĩa

Anh Nghĩa làm nhiều việc nghĩa

Bằng nhiều việc làm cụ thể, thiết thực như hiến đất mở đường, giúp đỡ người nghèo, tích cực trong các hoạt động của địa phương, anh Trương Quang Nghĩa, thôn Bắc Thượng, xã Thạch Đài (TP Hà Tĩnh) đã góp sức làm cho quê hương thay da đổi thịt.
Đình làng - nơi lưu giữ những giá trị truyền thống

Đình làng - nơi lưu giữ những giá trị truyền thống

Cây đa, bến nước, sân đình là biểu tượng của làng quê trong tâm thức bao thế hệ. Trong đó, đình làng là nơi sinh hoạt văn hóa của cộng đồng, nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống đặc trưng của mỗi làng quê, đang cần được khôi phục và phát huy.
Người gieo "hạt giống" đoàn kết

Người gieo "hạt giống" đoàn kết

Ông Hồ Duy Lý - Bí thư Chi bộ thôn Song Hải, xã Thạch Sơn (Thạch Hà, Hà Tĩnh) luôn là tấm gương sáng về tinh thần trách nhiệm, tận tụy vì dân, sống trọn nghĩa đạo - đời.
Cô gái trẻ Hà Tĩnh 22 tuổi, 21 lần hiến máu

Cô gái trẻ Hà Tĩnh 22 tuổi, 21 lần hiến máu

Hơn 4 năm kể từ lần đầu tiên hiến máu, đến nay, ở độ tuổi 22, Hoàng Thị Hồng Thương (xã Đan Trường, Nghi Xuân, Hà Tĩnh) đã có đến 21 lần tham gia hiến máu và hiến tiểu cầu.