Là một trong những chủ tàu trẻ tuổi hiếm hoi trong vùng còn gắn bó với nghề truyền thống, nhưng suốt 10 năm nay, anh Lê Bảo Trung (39 tuổi, ở tổ dân phố Tam Hải 2, phường Hải Ninh) vẫn chưa dám đầu tư để tạo bước đột phá trong sản xuất. Anh vẫn sử dụng con tàu HT 93286 TS (công suất 330 CV) có tuổi đời gần 20 năm do cha để lại. Do phương tiện không đảm bảo an toàn nên anh Trung và 10 bạn nghề chỉ dám sản xuất ở vùng lộng bằng nghề lưới vây, đánh bắt các loại hải sản giá trị không cao, thu nhập khoảng 400-500 nghìn đồng/người/ngày.
Anh Lê Bảo Trung cho biết: “Cần khoảng 4 tỷ đồng để nâng cấp, cải hoán tàu thuyền và mua sắm đủ ngư cụ, trong đó trọng tâm là nghề lưới vây. Đây là số tiền quá lớn, gia đình không có sẵn để đầu tư, vay ngân hàng thì sợ rủi ro không trả được. Việc góp vốn làm ăn cũng khó vì ngư dân chúng tôi không thích chung chạ tài sản, lại ít người mặn mà tham gia”.
Là ngư dân lão luyện với gần 40 năm bám biển, ông Trần Minh Đức (56 tuổi, ở thôn Long Hải, xã Lộc Hà) vẫn chỉ duy trì sản xuất nhỏ lẻ trên con thuyền công suất 35 CV. Hằng ngày, ông cùng con trai đánh bắt quanh vùng biển gần bờ khu vực Cửa Sót bằng nghề te hoặc câu, làm việc 5-7 tiếng mỗi ngày, thu nhập khoảng 500 nghìn đồng/người để duy trì cuộc sống.
Ông Đức chia sẻ: “Tôi từng rất trăn trở, khao khát đầu tư tàu lớn, sắm sửa đồ nghề để vươn khơi nâng cao hiệu quả đánh bắt, con trai tôi cũng từng đề xuất như vậy. Nhưng thấy nhiều bạn nghề trong vùng đầu tư mà hiệu quả không như mong đợi nên cha con tôi đành gác lại dự định. Việc đầu tư không hiệu quả là do nguồn vốn chủ yếu đi vay, nguồn lợi ngày càng khan hiếm, thời tiết cực đoan, rủi ro lớn; đặc biệt là thiếu lao động có sức khỏe, kinh nghiệm, tay nghề và tâm huyết”.
Trong 5 năm gần đây, Hà Tĩnh đã đầu tư gần 700 tỷ đồng để cải thiện, nâng cấp hạ tầng nghề cá. Tuy nhiên, hệ thống này vẫn chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn, đây cũng là nguyên nhân khiến ngư dân ngại đầu tư.
Ngư dân Nguyễn Chiến Thắng (TDP Tam Hải 1, phường Hải Ninh) phản ánh: “Khu neo đậu tránh trú bão tàu cá Cửa Khẩu - Kỳ Hà được đầu tư kiên cố, nhưng luồng lạch chưa nạo vét nhiều, nhất là vùng sát cửa biển và khu vực Cửa Khẩu (phường Kỳ Ninh cũ). Vì vậy, tàu thuyền lớn ra vào tránh trú bão, tiếp nhiên liệu, bán sản phẩm rất khó khăn. Đây cũng là lý do khiến ngư dân trong vùng ngại đầu tư tàu lớn”.
Ngoài ra, còn có yếu tố từ chính sách chung. Ông Nguyễn Trọng Nhật - Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản (Sở NN&PTNT) cho biết: “Những năm gần đây, Trung ương và tỉnh không có nhiều cơ chế, chính sách hỗ trợ, khuyến khích ngư dân phát triển, nâng cấp, cải hoán đội tàu.
Đầu năm nay, Bộ NN&PTNT đã tham mưu Chính phủ xem xét ban hành đề án tái cơ cấu sản xuất ngành theo hướng giảm đội tàu, chuyển đổi nghề để phát triển bền vững. Hà Tĩnh cũng nằm trong xu hướng đó nên chúng tôi không khuyến khích bà con đầu tư, nhất là đối với đội tàu gần bờ”.
Với những lý do trên, trong tổng số 2.969 tàu đánh bắt của ngư dân Hà Tĩnh hiện nay chỉ có 510 chiếc hoạt động ở vùng lộng (dài từ 12m đến dưới 15m), 107 chiếc hoạt động ở vùng khơi (dài trên 15m), còn lại 2.352 tàu công suất nhỏ (dài dưới 12m) hoạt động gần bờ.
Do chỉ quanh quẩn gần bờ, ngư cụ cũ kỹ, phương tiện nhỏ nên ngư dân chưa tạo được đột phá trong sản xuất; sản lượng khai thác cầm chừng, ít đánh bắt được hải sản có giá trị, hiệu quả kinh tế không cao, việc làm và thu nhập thiếu ổn định.