Theo bài viết mới đây trên báo The Straits Times, một viễn cảnh cho thấy những người tiêu dùng trên thị trường chung, những người hiện đang nản lòng với mức giá xe điện cao hơn, có thể sẽ cân nhắc và tập trung vào yếu tố công nghệ. Xe điện chạy êm, tăng tốc như xe thể thao và có thể tiết kiệm tiền về lâu dài. Một khi chúng rẻ hơn xe chạy xăng và có đủ bộ sạc, hầu hết người tiêu dùng sẽ ưa chuộng.
Viễn cảnh khác đáng lo ngại hơn. Nếu giá xe điện không giảm hoặc những lo ngại chính đáng về cơ sở hạ tầng thu phí không được đáp ứng, người lái xe có thể phản đối vô thời hạn. Muốn đáp ứng các mục tiêu trung hòa carbon dài hạn mà không loại bỏ tất cả ô tô chạy bằng xăng và dầu diesel là điều không tưởng.
Nhưng nếu nhà chức trách không thể thuyết phục người tiêu dùng mua xe điện, liệu họ có hủy bỏ mục tiêu trung hòa carbon hay chuyển sang các biện pháp khác để thúc đẩy doanh số bán xe điện? Theo lời của ông chủ hãng Ineos, Jim Ratcliffe, bạn không thể ép xe điện “hạ gục người tiêu dùng”.
Na Uy đã trở thành điểm nóng trên thế giới về việc “cổ xúy” xe điện bằng cách “phạt” ô tô chạy xăng thông qua mức thuế cao hơn. Nhưng các cuộc biểu tình phản đối “áo vàng” của Pháp về thuế nhiên liệu cao hơn, cho thấy cách tiếp cận này không phải lúc nào cũng mang lại hiệu quả.
Việc chuyển sang xe điện sẽ mất nhiều thời gian. Giá xe sẽ giảm khi các mẫu xe mới được tung ra thị trường, trong khi công việc lắp đặt các trạm sạc vẫn tiếp tục. Một cựu cố vấn về xe điện của chính phủ Anh cho biết: “Hai năm tới thị trường xe điện sẽ rất chao đảo”. Ông dự đoán nhu cầu sẽ không tăng cho đến cuối thập kỷ này.
Các nhà sản xuất ô tô phải chuẩn bị cho cả hai viễn cảnh trên. Việc thăm dò ý kiến các giám đốc điều hành cấp cao của lĩnh vực sản xuất ô tô trong những tuần qua đã cho thấy hai luồng quan điểm. Người đứng đầu một nhà sản xuất ô tô cho biết: “Xe điện đắt hơn và không tốt bằng”.
Các nhà sản xuất ô tô, giống như tất cả các công ty, chỉ có một số lượng chất bán dẫn (chip) nhất định để lắp ráp. Việc quyết định đầu tư vào đâu sẽ dẫn đến những hậu quả trực tiếp - chẳng hạn như một chiếc xe dòng hatchback (xe 5 cửa) mới, đồng nghĩa với việc không còn tiền đầu tư cho một mẫu xe thay thế. Sự trỗi dậy của kỷ nguyên điện càng làm cho vấn đề này trở nên rõ ràng hơn. Volvo Cars tuần trước đã sản xuất mẫu động cơ diesel cuối cùng của mình, sau khi chọn đầu tư vào mẫu pin thay thế.
Tăng cường sản xuất xe điện đến mức nào là một quyết định quan trọng - nếu không muốn nói là then chốt - hiện đang gây nhiều tranh cãi. Từ Ford và General Motors cho đến Bentley, các nhà sản xuất ô tô trên toàn cầu đã rút lại kế hoạch tập trung vào các mẫu xe hybrid (xe lai, dùng được cả nhiên liệu xăng và điện), nhằm mục đích khai thác tối đa ưu thế kinh tế từ động cơ đốt trong trong giai đoạn này.
Tuy nhiên, có lẽ thế chưa đủ. Theo dữ liệu tổng hợp từ các nhà cung cấp và nhà dự báo, ngành công nghiệp ô tô toàn cầu đã sản xuất 10,5 triệu xe điện vào năm 2023 - và dự kiến sẽ sản xuất 13,5 triệu chiếc vào năm 2024. Các dự báo hiện tại cho thấy vào năm 2025, sản lượng sẽ còn tăng hơn nữa lên 18 triệu chiếc - tăng 70% sản lượng xe điện toàn cầu chỉ sau hai năm.
Tuy nhiên, doanh số bán hàng cùng các dữ liệu dự đoán cho thấy sản lượng tiêu thụ sẽ còn tụt hơn nữa. Sự quan tâm đến xe điện vào năm 2023 đã khiến sản lượng tiêu thụ đạt 9,5 triệu xe, nhưng con số này dự kiến chỉ tăng chút ít lên 9,8 triệu vào năm 2024.
Một số nhà đầu tư hiện đang cảnh báo về “sự phân bổ vốn sai lầm lớn” trong toàn ngành sản xuất ô tô. Một nhà đầu tư đã nghiên cứu dữ liệu cho biết: “Thật khó để tìm thấy yếu tố có thể khiến nhu cầu về xe điện tăng tốc rõ rệt vào năm 2025. Có thể xe điện cần phải rẻ hơn xe thông thường thì mới có thể kích thích người tiêu dùng sử dụng, nhưng với việc nhiều nhà sản xuất ô tô đã lỗ hàng tỷ đô la cho xe điện, mong muốn giảm giá thêm nữa để thúc đẩy chuyển đổi sang sử dụng xe điện là rất hạn chế”.
Ngay cả BYD - hãng xe điện lớn nhất Trung Quốc - cũng chứng kiến việc giảm giá làm ảnh hưởng tới lợi nhuận của chính họ trong tuần qua. Nếu các chính phủ giảm mục tiêu về sản lượng - một khả năng có thể xảy ra - thì điều đó sẽ giúp ngành sản xuất ô tô tạo ra lợi nhuận cao hơn trong ngắn hạn, đồng thời giúp họ có thêm không gian để cạnh tranh với làn sóng xe điện sắp tới của Trung Quốc.
Nhưng nếu không tăng tốc, doanh nghiệp sẽ mất lợi thế cạnh tranh. Các nhà sản xuất ô tô của Mỹ đang lo lắng rằng chiến thắng lần thứ hai tại Nhà Trắng của cựu Tổng thống Donald Trump sẽ dẫn đến việc bãi bỏ các quy định về xe điện. Mặc dù điều đó sẽ giúp tăng lợi nhuận ngắn hạn, nhưng nó cũng cản trở ngành sản xuất ô tô trong cuộc chạy đua với xe điện Trung Quốc.
Như một giám đốc điều hành cấp cao của một công ty ô tô toàn cầu đã nói, nếu người Trung Quốc bán một chiếc xe điện tốt như ô tô của các nước châu Âu, Mỹ, nhưng rẻ hơn thì đó đã là một cuộc cạnh tranh. Tuy nhiên, nếu họ bán một chiếc xe tốt hơn mà giá cả phải chăng hơn thì tức là họ đã tạo được một khoảng cách lớn mà các cường quốc về ô tô thế giới khó bắt kịp.