Đoàn chuyên gia của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) dự định tới thành phố Vũ Hán, thủ phủ tỉnh Hồ Bắc của Trung Quốc, nơi được cho là khởi phát Covid-19, để điều tra những trường hợp đầu tiên nhiễm virus. Họ không có ý định điều tra giả thuyết nCoV xuất phát từ một phòng thí nghiệm Vũ Hán, vốn đã bị hầu hết giới khoa học bác bỏ.
Tiến sĩ Mike Ryan, giám đốc điều hành Chương trình Y tế Khẩn cấp của WHO, cho hay nhóm điều tra, gồm chuyên gia tới từ nhiều nước, đã làm việc rất chặt chẽ với các đồng nghiệp Trung Quốc về kế hoạch của chuyến đi. “Tất cả chúng tôi đều hiểu rằng nhóm sẽ bắt đầu triển khai hoạt động vào hôm nay”, ông nói hôm 5/1.
Tuy nhiên, khi hai thành viên ở xa đã lên đường, nhóm điều tra nhận được thông tin visa của họ không được giới chức Trung Quốc phê duyệt. Một người đã quay lại, còn người kia vẫn đang quá cảnh ở nước thứ ba.
Các nhân viên y tế trước ga Hán Khẩu, thành phố Vũ Hán, Trung Quốc, hồi tháng 4/2020. Ảnh: AP
Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus bày tỏ thất vọng trước thông tin trên và cho hay đã kêu gọi Trung Quốc để nhóm chuyên gia này nhập cảnh.
“Tôi rất thất vọng với thông tin này, khi hai thành viên đã bắt đầu chuyến đi và những người khác không thể lên đường vào phút chót”, ông Tedros nói. “Nhưng tôi đã liên lạc với các quan chức cấp cao Trung Quốc. Và tôi một lần nữa làm rõ rằng nhiệm vụ này là ưu tiên của WHO và nhóm điều tra quốc tế”.
WHO đã nỗ lực gửi các chuyên gia quốc tế từ một số nước đến Trung Quốc từ nhiều tháng qua. Họ bắt đầu bàn bạc với giới chức Trung Quốc từ hồi tháng 7. Các nhà khoa học từ lâu khẳng định cần phải tìm ra cách thức nCoV lây truyền từ động vật sang người như thế nào.
Nhóm chuyên gia hy vọng việc Trung Quốc từ chối cho họ nhập cảnh “chỉ là một vấn đề hậu cần và quan liêu có thể được giải quyết rất nhanh chóng”.
“Điều này thật đáng buồn và như Tổng giám đốc đã nói, thật đáng thất vọng. Sự thất vọng đó đã được tiến sĩ Tedros bày tỏ rất rõ ràng với các đối tác của chúng tôi tại Trung Quốc. Chúng tôi tin tưởng rằng với sự thiện chí, chúng tôi có thể giải quyết những vấn đề này trong những giờ tới và triển khai nhóm nhanh nhất có thể”, ông Ryan nói.
Ilona Kickbusch, giám đốc sáng lập kiêm chủ tịch của Trung tâm Y tế Toàn cầu ở Geneva, cho rằng yếu tố địa chính trị đã cản trở các quốc gia hợp tác với nhau để đánh bại Covid-19 và tâm lý thù địch phát sinh có thể cản trở việc tìm hiểu đại dịch đã bắt đầu như thế nào.
“Tôi nghĩ sẽ vô cùng khó khăn để có thể tìm ra nguồn gốc của virus, bởi vì thời gian đã trôi qua rất lâu”, Kickbusch nói.
Bà chỉ ra rằng thế giới đã hợp tác với nhau để diệt trừ bệnh đậu mùa vào thời kỳ cao điểm của Chiến tranh Lạnh. Ngay cả khi đại dịch SARS xuất hiện ở Trung Quốc từ năm 2002 đến 2003, phản ứng toàn cầu vẫn là hợp tác và thúc đẩy minh bạch hơn.
Khi đó, Bắc Kinh đã thừa nhận mình mắc sai lầm, tái cấu trúc Bộ Y tế và thành lập Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh. Các quốc gia khác đã loại bỏ nghi ngờ và kêu gọi hợp tác nhiều hơn.
“SARS thực sự đã khiến Trung Quốc hiểu rằng họ cần được hòa nhập nhiều hơn nữa vào hệ thống toàn cầu,” Kickbusch nói. “Đó là một thời kỳ cởi mở. Nhưng bây giờ, tất cả các bên đều có tư duy đóng cửa khá rõ ràng”.
Trước cuộc khủng hoảng, căng thẳng địa chính trị đã ảnh hưởng đến nỗ lực ứng phó y tế toàn cầu, bà nói, chỉ ra chiến tranh thương mại Mỹ - Trung đã biến thành một “trò chơi đổ lỗi cho địa chính trị” khiến “cả thế giới phải gánh chịu hậu quả”.