Vào những tháng mùa hè, trời nắng chang chang, hơi nước bốc lên rất nhanh khiến nước trong các ruộng lúa trên đồng cao rất nhanh cạn hết, vì thế mà hầu như tuần nào việc tát nước cứu hạn cho các ruộng lúa cũng được tiến hành vài lần. Tát nước ban ngày không kịp, hoặc đôi khi là muốn tránh cái nắng nóng đến như thiêu như đốt, nên mẹ tôi thường kêu chồng con đi tát nước ban đêm cho mát. Nhà nào cũng đi tát nước chống hạn ban đêm như vậy, khiến cho không khí của khu đồng đông vui rộn rã, với tiếng cười nói râm ran hầu như hết đêm.
 |
Buổi tát nước đêm thường bắt đầu từ khoảng 9-10 giờ tối và kéo dài cho tới tận 2-3 giờ sáng, thậm chí tới tận tang tảng sáng khi ruộng đã đủ nước mới thôi. Công việc tát nước rất cực nhọc, khi phải dùng gầu buộc dây chão (đan bằng nan tre hoặc gò bằng tôn), do hai người đứng ở hai bên đảm nhiệm kéo múc nước từ một mương lớn, rồi đổ lên máng nhỏ để dẫn vào khu ruộng của nhà. Mực nước từ mương lớn dưới sâu tít, cao cách lòng của máng nhỏ có khi cả vài mét, nên việc múc những gầu nước từ dưới kéo lên đổ vào máng nhỏ là khá mệt nhọc. Công việc kéo gầu nước đầy lên đổ vào máng, rồi lại hạ gầu xuống múc nước tiếp diễn liên tục, có khi cả tiếng đồng hồ, tới khi mệt mỏi quá, mồ hôi chảy nhễ nhại, ướt đẫm hết cả lưng áo mới tạm dừng nghỉ ngơi chút xíu, rồi lại tiếp tục. Khi mực nước trên máng nhỏ đã nhiều, có thể ước lượng đã đủ cho thửa ruộng cần tát thì sẽ dừng công đoạn tát múc nước từ mương lớn. Lúc này việc tát nước được chuyển vào đầu bờ ruộng của nhà. Nhiệm vụ của hai người là làm sao đấy tát cạn số nước trong máng dẫn múc đổ trực tiếp lên ruộng.
Ngày đó nhà tôi nghèo lắm, mà dân làng nói chung cũng đều thiếu đói nên có khi cả gia đình đi tát nước cả đêm mà cũng chỉ mang có mỗi ấm nước đun sôi để nguội. Đồ ăn lót dạ sang lắm thì có nắm cơm nếp mẹ nấu vội ban tối rồi gói vào lá chuối để khi đói mọi thành viên ăn chút cho ấm lòng. Còn bình thường chỉ là khoai lang luộc, hoặc chút ngô rang...
Khi tôi lớn lên, kinh tế gia đình đã khá lên nhiều vì thế việc chống hạn cho cây trồng trên những thửa ruộng cao cũng đã thay đổi, lúc này cha mẹ đã dùng máy bơm điện để hút nước từ mương lớn, rồi dòng ống nhựa cho chạy thẳng tới tận ruộng, chứ không còn gian nan vất vả tát thủ công như khi trước. Hình thức chống hạn hiện đại hóa này không chỉ thay được nhiều sức người mà còn rất hiệu quả khi vài giờ bơm nước là có thể đủ cho một thửa ruộng lớn. Nhà nào cũng có những chiếc máy bơm phục vụ cho việc tưới tiêu như vậy nên hình ảnh về những chiếc gầu và công việc tát nước chống hạn giờ đây chỉ còn là trong ký ức, trong hoài niệm mà thôi...
