Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) có sự điều chỉnh lớn về quy định tổ chức chính quyền địa phương khi nhập các đơn vị hành chính cùng cấp, nhất là quy trình xây dựng cơ cấu lãnh đạo HĐND, UBND ở địa phương.
Theo Điều 44 dự thảo luật, trường hợp nhiều đơn vị hành chính nhập thành một đơn vị hành chính mới cùng cấp thì đại biểu HĐND của các đơn vị hành chính cũ được hợp thành HĐND của đơn vị hành chính mới và tiếp tục hoạt động cho đến khi hết nhiệm kỳ.
Trong trường hợp này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ định Chủ tịch HĐND, Phó Chủ tịch HĐND, Trưởng Ban của HĐND cấp tỉnh ở đơn vị hành chính cấp tỉnh mới; Thường trực HĐND cấp tỉnh chỉ định Chủ tịch HĐND, Phó Chủ tịch HĐND, Trưởng Ban của HĐND cấp xã ở đơn vị hành chính cấp xã mới và tiếp tục hoạt động cho đến khi hết nhiệm kỳ.
Đối với thiết chế UBND, Thủ tướng Chính phủ chỉ định Chủ tịch UBND, Phó Chủ tịch UBND, Ủy viên UBND cấp tỉnh ở đơn vị hành chính cấp tỉnh mới; Chủ tịch UBND cấp tỉnh chỉ định Chủ tịch UBND, Phó Chủ tịch UBND, Ủy viên UBND cấp xã ở đơn vị hành chính cấp xã ở đơn vị hành chính cấp xã mới và tiếp tục hoạt động cho đến khi hết nhiệm kỳ.
Quy định này hoàn toàn mới so với Luật Tổ chức chính quyền địa phương hiện hành. Theo đó, sau khi nhiều đơn vị hành chính nhập thành 1 đơn vị hành chính mới cùng cấp thì đại biểu HĐND của các đơn vị hành chính cũ được hợp thành HĐND của đơn vị hành chính mới và tiếp tục hoạt động cho đến khi hết nhiệm kỳ.
Kỳ họp thứ nhất của HĐND ở đơn vị hành chính mới do 1 triệu tập viên được Thường trực HĐND cấp trên trực tiếp chỉ định trong số đại biểu HĐND của đơn vị hành chính mới. Đối với cấp tỉnh, triệu tập viên do Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ định. Triệu tập viên có nhiệm vụ triệu tập và chủ tọa cho đến khi HĐND bầu ra Chủ tịch HĐND của đơn vị hành chính mới.
HĐND của đơn vị hành chính mới bầu các chức danh của HĐND, UBND theo quy định và hoạt động cho đến khi HĐND khóa mới được bầu ra.
Theo giải trình của cơ quan soạn thảo dự luật, việc bổ sung quy định chỉ định nhân sự lãnh đạo chính quyền địa phương tại Điều 44 Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) là để phù hợp với Kết luận số 150-KL/TW ngày 14/4/2025 của Bộ Chính trị hướng dẫn xây dựng phương án nhân sự cấp ủy cấp tỉnh thuộc diện hợp nhất, sáp nhập và cấp xã thành lập mới.