Căn nhà cũ luôn như một bức tranh cổ tích khi mỗi người tìm về ký ức tuổi thơ. Ảnh: Internet
Anh, người cùng làng, làm việc trong tỉnh, có nhà thành phố, vợ đẹp, con khôn, thế mà vẫn không nỡ bán chỗ đất ở quê đi. Vừa rồi, anh đầu tư mua lại một ngôi nhà cổ gỗ mít bốn gian năm vì, tu sửa rồi mua những vật dụng nông thôn ngày xưa để vào trưng bày. Hôm khánh thành, anh làm mấy mâm mời xóm giềng vừa tri ân, vừa gửi gắm giữ gìn những di sản vô giá ấy cho mai sau. Anh bảo, nhìn những thứ “đồ cổ” ấy để nhớ về quá khứ vất vả, để thấy như cha mẹ vẫn còn thấp thoáng trong hình hài những nông cụ ngày xưa.
Bộn bề với công việc, tất bật trong guồng quay cuộc sống thị thành, thế mà anh vẫn có thời gian để sưu tầm hầu như không thiếu một thứ gì. Nhờ anh, mọi người lại rưng rưng gọi tên từng vật dụng với công năng sử dụng mà tưởng như thời gian đã xóa nhòa.
Những vật dụng gắn liền với người nông dân Hà Tĩnh thời xưa. (Trong ảnh: Một góc Bảo tàng Hoa Cương - Lộc Hà. Ảnh: Thiên Vỹ)
Này đây, thường để nơi góc chuồng trâu là chiếc cày với những diệp, lưỡi... Bên cạnh là chiếc bừa chín răng với chiếc chão (ách) đặt bên. Rồi nào là ven, vét, cuốc, xuổng với chiếc cán trơn bóng mồ hôi vất vả của người nông dân. Rồi chiếc gàu sòng tát bờ thấp, chiếc gàu dai tát ruộng cao trong mùa khô hạn. Trên những tấm ván gác ở rượng ràn là những gọng vó, nơm, chài, giỏ, đó, sa... những dụng cụ dùng đi bắt cá tôm cải thiện bữa ăn trong những ngày mưa lụt. Thứ thì mua ở dưới chợ Dinh Sy, thứ thì nhờ ông lão hàng xóm đan kết cho từ bàn tay tài hoa, tỉ mẩn. Tôi như nghe thấy tiếng cười giòn tan của tuổi thơ khi đi hôi cá ao làng.
Quay vào đầu hồi nhà bếp, bên cạnh chiếc giếng đào được xây bằng đá động, nước mát lịm là chiếc chum sành đựng nước mưa cùng chiếc gáo dừa. Tôi mường tượng trưa hè nào cùng lũ bạn chơi bao trò đến khát khô cổ họng, chạy ù vào nhà nào gần nhất, tu chiếc gáo dừa ừng ực ngon lành. Bên cạnh chiếc chum là cái lon mà mẹ dùng để muối dưa cà, tích trữ thức ăn cho tháng ba ngày tám; là chiếc liễn đựng muối đổi được từ người bán rong miền biển. Chiếc sào phơi áo vẫn đâu đây bóng dáng của những cô Tấm làng quê đảm đang mỗi sớm, mỗi chiều. Chiếc cầu ao đỏ bờ dâm bụt, cạnh bên là cây ổi cơm thơm lựng rũ xuống nhìn đàn cá lội tung tăng.
Lu đựng nước mưa để uống là vật dụng quen thuộc với tuổi thơ thế hệ 7X, 8X. vùng nông thôn. Ảnh: Internet
Quay vào gian bếp bám đầy bồ hóng, vẫn như bóng dáng mẹ già lui hui bên bếp củi ấm nóng tro than. Những nồi, niêu, xoong, chảo sắp xếp gọn gàng bên giàn; những chiếc kiềng, chiếc gióng treo được cất đặt tinh tươm. Trên gác là những nong, nia, thúng, mủng, dần, sàng nằm nghỉ ngơi sau khi cùng cha mẹ hoàn thành mùa vụ. Chiếc chum to đã đổ đầy hạt giống mùa sau. Chiếc cót ép đã đổ đầy thóc mong cả gia đình không phải chạy vạy những ngày giáp hạt. Trên giàn bát đũa, chiếc mâm đồng, mươn cơm bằng tre vẫn lưu giữ đó giây phút rộn ràng cả gia đình quây quần trong bữa ăn. Là chiếc gô (cặp lồng) cha mang về từ thuở chiến trường thường được mẹ đựng thức ăn đem lên đồng trong mùa cày cấy. Những chiếc bát sứt
miệng loe thuở con lẫm chẫm tập đi đã làm mẻ, chiếc đĩa cây trúc, con phượng răn vết thời gian. Quá khứ òa về trong niềm thương nỗi nhớ khiến ai xem cũng không khỏi mủi lòng.
Nhà cổ Trường Lưu có tuổi đời hàng trăm năm. Ảnh: Thiên Vỹ
Nhà trên, chính giữa gian bảy là chiếc sập gụ bày lư hương và linh vị tổ tiên, là bộ trường kỷ cha thường ngồi uống nước chè cùng chiếc điếu cày mấy lần toan vứt bỏ. Chiếc giường đơn trải chiếu cói cùng chiếc quạt mo cau vỗ về giấc ngủ đêm hè. Bao chuyện cổ tích, bao điều nhân nghĩa con mang theo suốt cả cuộc đời cũng từ nơi ấy. Cạnh bên là chiếc đài bán dẫn mà phải bao lần đắn đo, toan tính cha mới dám bán cả tấn lúa để mua. Ngoài hiên, chiếc quạt thóc, chiếc xe đạp Thống Nhất vẫn như thao thức đợi người về...
Càng nhìn càng nhớ, càng nhớ lại càng thương. Biết bao kỷ niệm ùa về trong miên man ký ức. Ta thương cha mẹ ta ngày xưa khó nhọc. Ta thương đất nước mình một thuở gian lao. Những kỷ vật vô giá ấy rồi thế hệ mai sau còn nhớ, còn biết được không? Có thể rồi với thời gian, đồ bằng gỗ, tre sẽ mối mọt; đồ bằng sắt sẽ gỉ sét nhưng miễn sao lòng người còn lưu luyến thì nó sẽ trường tồn để nhắc nhở, thức tỉnh chúng ta khỏi trôi trượt đi trong vòng quay cuộc sống. Chỉ sợ nhất là khi lòng người nhẫn tâm vứt bỏ, lãng quên quá khứ để rồi một lúc nào đó chợt băn khoăn chợt hỏi rồi tự trách: Đâu rồi thúng, mủng ngày xưa?