Xã Kim Hoa có diện tích khá rộng, phần lớn đất sản xuất là đất cát pha màu, phù hợp trồng cây ăn quả, đặc biệt là trồng cam chanh và cam bù. Sau nhiều năm sản xuất, hiện nay, toàn xã có khoảng hơn 750 ha bị thoái hóa.
Năm 2024, Sở KH&CN Hà Tĩnh đã phối hợp với Trung tâm Ứng dụng KHKT & Bảo vệ cây trồng, vật nuôi Hương Sơn triển khai dự án “Ứng dụng khoa học công nghệ xây dựng mô hình thử nghiệm sâm bố chính” với tổng nguồn vốn hơn 1,3 tỷ đồng (trong đó nguồn hỗ trợ của tỉnh là 754 triệu đồng, còn lại là vốn đối ứng của người dân), mở ra nhiều cơ hội cho bà con xã nhà.
Dự án được triển khai tại khu vực Vườn Thùy, thôn Long Thủy, xã Kim Hoa trong thời gian 2 năm. Đây là khu vực sản xuất hoa màu của 11 hộ dân nhưng hiệu quả không cao, được chọn làm điểm thử nghiệm để có thể nhân rộng. Để triển khai dự án, tổ hợp tác (THT) trồng sâm bố chính với 11 thành viên được thành lập.
Sau thời gian nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm ở các tỉnh, dự án được triển khai từ đầu tháng 3/2025. Công ty TNHH SBC Hoàng Gia (phường Xuân Phú, TP Huế) ký kết hợp đồng liên kết với THT, chịu trách nhiệm cung ứng đầu vào, hỗ trợ kỹ thuật, đầu ra sản phẩm cho bà con nông dân.
Sâm bố chính là thảo dược quý, được sử dụng trong nhiều bài thuốc của y học cổ truyền như: chữa suy nhược cơ thể, mất ngủ, suy dinh dưỡng, lao phổi ở trẻ em, suy giảm sinh lý….
Sâm bố chính thường được trồng theo hình thức thâm canh, lắp đặt hệ thống tưới đồng bộ nhằm khai thác tối ưu hiệu quả, năng suất và chất lượng của sản phẩm.
Những ngày này, tranh thủ thời gian nắng ấm, bà con nông dân THT trồng cây sâm bố chính xã Kim Hoa xuống đồng, làm đất, phủ bạt và tiến hành gieo trỉa những diện tích sâm bố chính đầu tiên của xã. Dưới sự hướng dẫn của cán bộ kỹ thuật Trung tâm Ứng dụng KHKT & Bảo vệ cây trồng vật nuôi Hương Sơn, quy trình xuống giống được thực hiện bài bản, đảm bảo kỹ thuật.
Chị Võ Thị Thanh - thành viên THT cho biết: "Quá trình tham quan học hỏi ở Huế, Quảng Trị, tôi thấy rằng đây là loài cây ưa sáng, ưa ẩm, thích hợp trên những vùng đất pha cát, đất thịt nhẹ phù hợp với thổ nhưỡng ở xã Kim Hoa. Dù là cây trồng mới nhưng các thành viên đều rất phấn khởi và lạc quan tin tưởng về sự thành công của dự án".
Theo tính toán, thời gian thu hoạch của sâm bố chính là 9 tháng (tháng 12/2025 sẽ cho thu hoạch vụ đầu tiên); sản phẩm sau thu hoạch là củ và hoa. Với giá bán dự kiến là 250.000 đồng/kg củ và 180.000 đồng/kg hoa, mỗi ha sâm bố chính cho thu hoạch 430 triệu đồng đồng, cao hơn khá nhiều so với nhiều loại cây ngắn ngày khác.
“Việc triển khai dự án trồng sâm bố chính nhằm chuyển dịch những cây trồng kém hiệu quả sang cây dược liệu nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế. Đây cũng là dự án trồng sâm bố chính đầu tiên được triển khai trên địa bàn Hương Sơn. Ngoài phù hợp về khí hậu, thổ nhưỡng, sâm bố chính còn dược liệu quý được Đại Danh y hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác sử dụng trong các bài thuốc chữa bệnh. Đặc biệt, khi kết hợp với nhung hươu – đặc sản của Hương Sơn sẽ bào chế ra nhiều thực phẩm chức năng có giá trị” - Giám đốc Trung tâm Ứng dụng KHKT& Bảo vệ cây trồng vật nuôi Hương Sơn Phan Xuân Đức thông tin.
Cũng tại địa bàn xã Kim Hoa, gia đình ông Lê Sỹ Đang (thôn Long Thủy) và Thái Văn Cương (thôn Trung Thủy) cũng mạnh dạn thử sức với cây trồng mới. Sau chuyến tham quan tìm hiểu các mô hình trồng dứa tại HTX Anh em (xã Tân Thắng, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An), tháng 1/2025, 2 hộ nói trên đã tiến hành trồng 2,7 ha dứa. Đây cũng là mô hình trồng thực nghiệm dứa đầu tiên ở huyện Hương Sơn do các hộ dân tự thực hiện trên cơ sở liên kết với HTX Anh em, được doanh nghiệp cung cấp cây giống, kỹ thuật chăm sóc và bao tiêu sản phẩm sau thu hoạch.
Hiện tại, ông Lê Sỹ Đang đang trồng dứa xen dắm dưới khu vườn cam bù (diện tích 1,3 ha) của gia đình, còn ông Thái Văn Cương trồng thâm canh trên diện tích 1,4 ha. Đến nay, cả 2 phương thức canh tác đang cho hiệu quả tốt, dứa sinh trưởng và phát triển đều. Theo dự kiến, các diện tích này sẽ cho thu hoạch vào tháng 7 tới và có thể thu hoạch kéo dài đến 18 tháng.
Ông Lê Sỹ Đang (thôn Long Thủy) cho biết: "Hiện tại, gia đình đã trồng được 20.000 gốc dứa với tổng nguồn kinh phí lên đến 140 triệu đồng. Toàn bộ diện tích trồng được phủ bạt để chống cỏ mọc và xói mòn, chảy trôi khi gặp mưa lớn. Theo ký kết, với HTX Anh em sẽ thu mua lá (chế biến dây sợi) và quả dứa. Sau mô hình thử nghiệm, nếu cho hiệu quả tốt thì tôi sẽ mở rộng diện tích".
Chủ tịch UBND xã Kim Hoa Phan Văn Đoài cho biết: "Những năm qua, để nâng cao hiệu quả sản xuất, cải thiện thu nhập cho bà con nhân dân, địa phương đã không ngừng tìm hiểu, ứng dụng các loại cây trồng phù hợp với thổ nhưỡng, điều kiện tự nhiên để thử nghiệm, đa dạng hóa cây trồng, chuyển đổi một số loại cây trồng truyền thống bị thoái hóa, nhất là cây cam sang cây trồng mới... Đối với cây sâm bố chính và dứa, bước đầu cho thấy thích ứng cao, dễ làm và được bà con ủng hộ. Chúng tôi cũng đã có kế hoạch mở rộng mô hình nếu thành công nhằm làm tốt hơn nữa công tác tái cơ cấu sản xuất, nâng cao hiệu quả kinh tế hộ tại địa phương".