Kim Liên, mùa hoa sen nở!

Từ thành phố Vinh đi theo QL46, đến km13 gặp ngã 3 Mậu Tài rẽ trái, khoảng hơn 1km, đã thấp thoáng một làng quê thân thương như bao làng quê Việt. Đó là Hoàng Trù (thường gọi là làng Chùa), quê ngoại của Bác Hồ. Sau liếp cổng tre mở rộng, lối đi giữa hai hàng cây xén tỉa gọn ghẽ, ta được nhìn thấy 2 ngôi nhà tranh 3 gian mộc mạc với đồ dùng gọn ghẽ, thân thương.

Giọng cô hướng dẫn viên đậm đà chất Nghệ, giới thiệu với du khách mà cứ như rót mật vào tai: Tại ngôi nhà này, Bác Hồ kính yêu của chúng ta đã cất tiếng khóc chào đời và gắn bó tuổi thơ với nhiều kỷ niệm sâu sắc. Vẫn còn khá nhiều hiện vật liên quan đến cuộc sống sinh hoạt của gia đình cụ Hoàng Xuân Đường và gia đình bà Hoàng Thị Loan được lưu giữ ở đây. Những kỷ vật nhuốm màu thời gian hơn một thế kỷ, đã đi vào lịch sử, trở thành tài sản vô giá của quốc gia và có ý nghĩa quốc tế…

Anh Nguyễn Văn Chung, phó giám đốc Khu di tích Kim Liên, cho biết, nhiều năm qua, nhất là từ năm 1990, khi mà tổ chức UNESCO của Liên hợp quốc tôn vinh Chủ tịch Hồ Chí Minh là "Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa kiệt xuất của nhân loại", các đoàn khách trong nước và quốc tế tìm về Kim Liên để tham quan, tưởng niệm, tìm hiểu, nghiên cứu về Người ngày một nhiều thêm. Từ nửa triệu lượt người/năm tăng lên một triệu, một triệu rưỡi, hai triệu, hai triệu rưỡi lượt người/năm. Trong bốn cụm di tích đã nói ở trên, du khách thường đến nhiều hơn với khu nhà quê nội, quê ngoại và mộ cụ Hoàng Thị Loan.

Đáp ứng lòng mong mỏi của nhân dân cả nước xây dựng nơi đây ngang tầm một khu di tích đặc biệt, dự án bảo tồn, tôn tạo Khu di tích Kim Liên gắn với phát triển du lịch với quy mô lớn do UBND tỉnh Nghệ An làm chủ đầu tư được thực hiện từ năm 2004. Giai đoạn một của dự án hoàn thành năm 2005 gồm các hạng mục xây dựng, cải tạo và nâng cấp hệ thống giao thông nối các điểm di tích, khu điều hành khách tham quan. Giai đoạn hai hoàn thành vào dịp kỷ niệm 50 năm Bác Hồ về thăm quê lần thứ nhất (14/6/2007), trọng tâm là nâng cấp Khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh, cảnh quan khuôn viên trong và ngoài Khu tưởng niệm, bảo tồn tôn tạo các di tích gốc ở làng Sen, làng Hoàng Trù và xây dựng các khu dịch vụ.

Hạt nhân của dự án nằm ở giai đoạn ba, gồm cụm các công trình hạng mục vừa được đưa vào sử dụng phục vụ kỷ niệm 120 năm Ngày sinh nhật Bác. Với yêu cầu phải đảm bảo được việc bảo tồn các di tích gốc và phục dựng không gian lịch sử văn hóa cuối thế kỷ XIX ở phạm vi vừa phải của làng Sen và làng Hoàng Trù, quá trình thực hiện công tác bảo tồn, tôn tạo, các di tích quý được lưu giữ tính nguyên trạng ở mức tối đa, làm sống lại các giá trị văn hóa, những yếu tố góp phần hình thành nhân cách, tình cảm, tư tưởng của Bác Hồ.

Ở 2 cụm di tích Hoàng Trù và Làng Sen, song song với việc sưu tầm, bổ sung hiện vật cho ngôi nhà ông bà ngoại, nhà 2 cụ thân sinh ra Bác, nhà cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, 2 ngôi nhà thờ họ ngoại, họ nội và các di tích gần cạnh, dự án dựa trên các cứ liệu lịch sử, sổ địa bạ của xã Kim Liên cuối thế kỷ 19 xây dựng, phục chế mỗi nơi 4 - 5 ngôi nhà hàng xóm một thời từng tối lửa tắt đèn với gia đình Bác.

Về với “làng Chùa quê mẹ” hôm nay, chúng ta bắt gặp một cảnh quan được tái tạo nguyên trạng nét giản dị, mộc mạc cảnh làng quê Việt Nam những năm cuối thế kỷ XIX. Vẫn hàng dâm bụt đứng đợi ai, vẫn hàng cau xanh vút bốn mùa, và lũy tre xanh ôm ấp những ngôi nhà mái rạ. Chiếc giường gỗ xoan, liếp nứa, trên trải chiếu mộc, chiếc rương quần áo sát giường, khung cửi… toát lên vẻ thanh tao, nho nhã, như có sức hút mãnh liệt đối với nhân dân, đồng bào các dân tộc Việt Nam và bạn bè quốc tế vì nó gắn liền với thời thơ ấu của Bác Hồ.

Bộ tràng kỷ của cụ giáo Đường thường ngồi dạy học, bộ ấm pha trà khi cụ đàm đạo văn chương, thời cuộc với các nhà nho yêu nước, bộ khung cửi của bà Hoàng Thị Loan dùng để dệt vải may áo cho chồng, cho con, và một số vật dụng sinh hoạt khác của gia đình Bác thuở ấu thơ, những thứ đã ở sâu trong ký ức, đi cùng Người lúc xa quê. Những kỷ vật, cảnh sắc đó gắn liền với cuộc đời cao đẹp của Người, là cội nguồn văn hóa tác động mạnh mẽ đến sự hình thành nhân cách văn hóa và tư tưởng Hồ Chí Minh sau này.

Còn đến với “làng Sen quê cha” là đến với một không gian tĩnh lặng, yên lành và rợp bóng cây xanh, nơi Bác Hồ kính yêu của chúng ta đã sống quãng đời niên thiếu. Lòng yêu nước của một nhà nho chân chính trong Bác được thấm đượm từ cỏ cây hoa lá, từ vùng đất và con người nơi đây, cộng với sự trăn trở, tấm lòng nhiệt thành của các vị chí sĩ vùng địa linh nhân kiệt trước vận mệnh nước nhà những năm đầu thế kỷ XX.

Tháng 5, về với làng Sen, cảm nhận đầu tiên của mỗi chúng ta là không khí mát lành, hình ảnh thân thương của một làng quê Việt, một làng quê xứ Nghệ ở bối cảnh lịch sử thuở thiếu thời Bác Hồ kính yêu của chúng ta từng gắn bó. Hãy ghé thăm ngôi nhà của một cụ đồ nho "có chữ lại có nghĩa", ngôi nhà một lương y bốc thuốc Nam với dao cầu, thuyền tán và cây thuốc quanh nhà, ngôi nhà của một người dân với cuốc cày, chõng tre, nồi đất, cối xay lúa, giã gạo,... biết làm nghề thủ công, biết đan lát, dệt vải, làm bánh đa, bánh đúc, làm nên tương Nam Đàn nổi tiếng khắp vùng. Với sự trợ giúp của các thiết bị âm thanh, ánh sáng, với cảnh quan thân thuộc, dung dị của lũy tre làng, đường đất nhỏ, se sợi, khung cửi, bờ dâu,... du khách như nghe văng vẳng đâu đây câu hò, điệu ví: "Sáng trăng trải chiếu hai hàng/ Bên anh đọc sách, bên nàng quay tơ".

Anh Chung bảo với tôi rằng, hướng tới kỷ niệm 120 năm Ngày sinh nhật Bác và 20 năm Tổ chức UNESCO công nhận Hồ Chí Minh là Anh hùng giải phóng dân tộc, Nhà văn hóa kiệt xuất của Việt Nam (1990-2010), cùng với nhiều hoạt động khác, tỉnh Nghệ An đang gấp rút tạo điểm nhấn từ “Lễ hội làng Sen 2010”. "Nếu như trước đây, Tiếng hát Làng Sen chỉ đơn thuần là một cuộc thi hát thì tại Lễ hội Làng Sen 2010, Nghệ An chủ trương xây dựng chương trình tổng hòa của các hoạt động văn hóa, thể thao và du lịch” – anh Chung nhấn mạnh.

Mùa Sa Mày, cô gái người Mông, sinh viên Trường Cao đẳng sư phạm nhạc hoạ Tây Bắc, từ “thủ đô gió ngàn” hành hương về quê Bác, bồi hồi trò chuyện với chúng tôi: “Người Mông ở Tây Bắc mới chỉ biết về Bác Hồ qua những hình ảnh trên phim. Lần này được tham dự lễ hội làng Sen, được về thăm quê hương Bác, Mày cảm thấy quê Bác cũng không khác mấy quê mình. Mày sẽ kể với dân bản những câu chuyện được nghe, những hình ảnh được thấy trong chuyến đi này để người Mông hiểu hơn về Bác Hồ kính yêu”. Còn với Tổng Thanh tra Nhà nước Trần Văn Truyền, hàng năm ông đều hành hương về Kim Liên thăm quê Bác. Ông tâm sự, mỗi lần đến với Kim Liên, về thăm quê hương xứ Nghệ dày đặc những di tích lịch sử văn hoá, chúng ta càng có cái nhìn đầy đủ, sâu sắc hơn về vùng đất "địa linh, nhân kiệt" đã sinh ra Người và nhiều anh hùng, danh nhân nổi tiếng khác.

Về với Kim Liên giữa mùa hoa sen nở, tôi bắt gặp từng dòng người, đủ sắc màu áo, khắp mọi miền quê trên mọi miền quê hương Việt Nam hành hương về làng Sen, làng Chùa, về Nam Đàn, như một cuộc hành hương về nơi bình dị - mảnh đất đã sinh Người. Về đây, mỗi chúng ta sẽ có dịp suy ngẫm để cắt nghĩa vì sao Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ có thể sinh ra trên mảnh đất này, và chính mảnh đất này đã cùng cả nước và thời đại nuôi lớn một con người vĩ đại, một tâm hồn lớn, một nhân cách hoàn hảo.