Thời gian gần đây, trên các phương tiện truyền thông liên tục phản ánh tình trạng thu “thuế” tràn lan ở các phường, xã. Đơn cử, để huy động sức dân vào các chương trình kiến thiết hạ tầng (xây dựng điện, đường, trường, trạm, giao thông, thủy lợi nội đồng…), một số địa phương đã đặt ra những khoản thu và giải thích với nhân dân là thu thuế và phí. Theo đó, cách tính toán các khoản thu này được xác định theo cách tính thuế.
Chẳng hạn, thu để xây dựng trú sở các phường, xã được tính theo đầu sào và các hạng đất khiến người dân hiểu như là thu thuế nông nghiệp. Thu quỹ kênh mương nội đồng thì gọi là quỹ giao thông, thủy lợi phục vụ sản xuất, người dân lại hiểu là thủy lợi phí, dẫu các khoản thu này đã được Nhà nước miễn cho nông dân từ lâu. Chính cách giải thích thiếu thấu đáo như vậy nên tất cả các khoản thu người dân đều nhận thức đó là thuế. Thậm chí, có nơi còn áp dụng cả biện pháp thu của Luật Quản lý thuế như cưỡng chế, xử phạt nộp chậm… Điều này đã tạo nên sự hiểu nhầm trong nhân dân, làm méo mó chính sách thuế của Đảng, Nhà nước. Đặc biệt, gây khó khăn cho công tác tuyên truyền, phổ biến, giải thích luật thuế, xóa nhòa ranh giới giữa nghĩa vụ thuế và các nghĩa vụ trực tiếp của người dân địa phương.
Nhằm khắc phục những tồn tại này, theo các chuyên gia kinh tế, trước hết phải công khai, minh bạch các khoản huy động từ sức dân, tạo thành một cơ chế đầy đủ để người dân giám sát chặt chẽ các khoản đóng, nộp của chính quyền sở tại, nhất là các xã, phường, thị trấn. Mặt khác, hàng năm, các cấp ủy, chính quyền địa phương (cấp cơ sở) phải xây dựng dự toán thu chi các khoản thật chính xác và phải được sự đồng thuận, nhất trí cao trong toàn thể nhân dân.
Cơ quan thuế, nhất là đội thuế phường, xã cần tham mưu chính quyền trong việc minh bạch các khoản thu, đồng thời, xác định rõ trách nhiệm thu, nộp và cấp biên lai, chứng từ kịp thời; tiến dần tới việc thu thuế, phí ở cấp cơ sở cũng phải qua mạng, đảm bảo rõ ràng, minh bạch để người dân tự giác chấp hành, tạo nên sự đồng thuận trong xã hội, đưa luật thuế đi vào cuộc sống, giảm áp lực cho những người làm thuế.
Cần tách bạch rõ nghĩa vụ nộp thuế, phí với các khoản huy động từ sức dân, thống nhất quy định các khoản đóng góp là nghĩa vụ trực tiếp của người dân; thường xuyên tuyên truyền, phổ biến, giải thích pháp luật về thuế, phí để nhân dân nhận thức được trách nhiệm nộp ngân sách nhà nước.
