“Làm cây thông đứng giữa trời mà reo”!

(Baohatinh.vn) - Trong giai đoạn cuối thế kỷ XVIII, đầu thế kỷ XIX, hiện diện một nhân vật lịch sử độc đáo, kiệt xuất trên nhiều lĩnh vực góp phần làm rạng danh vùng đất Hồng Lam, đó chính là Uy Viễn Tướng công Nguyễn Công Trứ.

Hoàng Trung Dũng - Ủy viên BTV, Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Hà Tĩnh

“Làm cây thông đứng giữa trời mà reo”!

Tỏa sáng tài năng và đạo lý

Nguyễn Công Trứ (1778- 1858), quê ở làng Uy Viễn (nay là xã Xuân Giang), huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh. Thân phụ là Đức ngạn hầu Nguyễn Công Tấn, thân mẫu là Nguyễn Thị Phan - người xứ Sơn Nam (nay thuộc Hà Nội). Chính nhờ truyền thống văn hóa, văn hiến của quê hương phụ thân, phụ mẫu đã hun đúc, hình thành nên nhân cách, trí tuệ, bản lĩnh danh nhân đa tài, nhà chính trị, kinh tế, quân sự, nhà thơ lỗi lạc, vị quan giàu lòng nhân đức, luôn chăm lo đời sống cho nhân dân.

Thông minh, văn chương và khí phách hơn người, Nguyễn Công Trứ luôn có khát vọng đem tài năng của mình ra kinh bang tế thế, giúp ích cho dân, cho nước với tuyên ngôn lập thân:

Đã mang tiếng ở trong trời đất

Phải có danh gì với núi sông…

Kiếp sau xin chớ làm người

Làm cây thông đứng giữa trời mà reo

28 năm làm quan, giữ trên 50 chức vụ với nhiều lần bị trù dập, giáng chức…, bất cứ ở hoàn cảnh và cương vị nào, Nguyễn Công Trứ vẫn luôn giữ vững khí phách, tiết tháo của một nhà nho chân chính, luôn làm tròn chức phận của một vị quan “thanh, cần, thận, trực”, “trung, dũng, trí, tín”. Ông đã có những đóng góp quan trọng trên nhiều phương diện và để lại dấu ấn đậm nét, được người đời cảm phục.

Về chính trị, Nguyễn Công Trứ đã đem hết sức lực phục vụ chính quyền nhà Nguyễn. Ông trở thành một nhà quản lý xã hội giỏi, liên tiếp được thăng các chức vụ quan trọng, giữ nhiều vị trí lãnh đạo chủ chốt các cấp. Uy Viễn Tướng công là vị quan công chính, liêm minh, có tinh thần chống nạn vơ vét của công quyết liệt. Năm 1803, nhân Gia Long ra Bắc, ông dâng 10 kế sách làm cho đất nước thái bình. Ông đã từng dâng sớ xin thực thi 3 việc: Nghiêm trị bọn du thủ, du thực, gian phi; trừng trị bọn lại dịch tham lam, thải bỏ kẻ vô tài, bất lực, khen thưởng người liêm chính; khẩn hoang mở đất cho dân cày cấy, có công ăn việc làm.

Là quan văn nhưng khi làm võ tướng cầm quân, ở đâu Nguyễn Công Trứ cũng thể hiện tài thao lược và giành nhiều chiến công. Ông đã giúp triều Nguyễn dẹp yên nhiều cuộc khởi nghĩa lớn, giữ vững chủ quyền lãnh thổ và củng cố thái bình nội trị. Năm 1858, khi nghe tin thực dân Pháp xâm lược nước ta, dù đã 80 tuổi nhưng Nguyễn Công Trứ vẫn tha thiết xin vua đi đánh giặc. Tuy nhiên, do tuổi cao, sức yếu, ước nguyện không thành và cuối năm đó ông mất.

Uy Viễn Tướng công không chỉ nổi tiếng là một vị quan văn võ song toàn mà còn là một nhà kinh luân kiệt xuất, đã làm nên công trạng lẫy lừng. Trên cương vị quan Doanh điền sứ, ông đã đứng ra chiêu tập lưu dân khai phá đất hoang, lập nên huyện Tiền Hải (Thái Bình) với 18.970 mẫu ruộng, huyện Kim Sơn (Ninh Bình) được 14.600 mẫu và 2 tổng Hoành Thu, Ninh Nhất (ven bờ biển Thái Bình, Ninh Bình). Ông cũng đã huy động lính thú tham gia khai khẩn, hình thành được một số đồn điền, mở rộng đất đai canh tác, mở thêm nhiều làng mới ở Hải Dương, Quảng Yên...

“Làm cây thông đứng giữa trời mà reo”!

Đền thờ Nguyễn Công Trứ được xây dựng tại xã Quang Thiện- Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình. Ảnh Đậu Hà

Trong những năm chỉ đạo nhân dân khai hoang, lập nên các làng quê trù phú, Nguyễn Công Trứ đã nhiều lần dâng sớ xin “được đặt nhà học, được mời thầy về dạy con trẻ”. Điều đó cho thấy, ông có tầm nhìn xa trông rộng, lo việc học tập cho con em để nâng cao dân trí, đào tạo nhân tài cho đất nước. Cũng trong thời gian này, ông đề xướng xin đặt “xã thương” ở mỗi làng để thuận lợi lưu thông hàng hóa, ổn định đời sống nhân dân. Những hoạt động trên lĩnh vực kinh tế, xã hội của ông được nhân dân, nhất là tầng lớp dân nghèo vô cùng cảm phục và biết ơn.

Nguyễn Công Trứ cũng được đánh giá là một nhà văn hóa lớn, có nhiều đóng góp trong phát triển văn học, nghệ thuật. Bằng cá tính sáng tạo của mình, ông trở thành một nhà thơ hát nói nổi tiếng trong lịch sử văn học dân tộc nửa đầu thế kỷ XIX. Ông được xem là người có công lớn nhất đưa làn điệu ca trù của giáo phường Cổ Đạm - Nghi Xuân lừng danh trên cả phương diện nội dung nghệ thuật và hình thức diễn xướng.

Dù đã đi xa gần 2 thế kỷ, nhưng hình ảnh về một nhà chính trị thanh liêm, mẫu mực, một nhà quân sự tài ba, một nhà kinh luân kiệt xuất, một nhà thơ, một nghệ sĩ lớn… vẫn luôn tỏa sáng trong lòng dân tộc.

Tưởng nhớ Uy Viễn Tướng công

Với những công lao và đóng góp to lớn trên nhiều phương diện, tên tuổi của Uy Viễn Tướng công Nguyễn Công Trứ đã lưu danh cùng sử sách. Để tưởng nhớ công lao chiêu dân, khai hoang, lập làng, phát triển KT-XH trên những vùng đất mới, các làng xã ở Kim Sơn (Ninh Bình), Tiền Hải (Thái Bình) đã lập đền thờ, tôn ông làm Thành hoàng.

Đánh giá về công trạng, khí phách của Nguyễn Công Trứ, Tổng đốc Hà Tĩnh Hoàng Nho Nhã viết:

Sự nghiệp kinh nhân thiên hạ hữu

Phong lưu đáo lão thế gian vô!

(Sự nghiệp làm người thiên hạ sợ thì trong thiên hạ không ít, nhưng phong lưu đến già như Nguyễn Công Trứ thì trên đời không có ai như ông).

“Làm cây thông đứng giữa trời mà reo”!

Đền thờ Nguyễn Công Trứ ở xã Xuân Giang, huyện Nghi Xuân. Ảnh Huy Tùng

Để lưu danh ông với non sông, trên quê hương Nghi Xuân, Hà Tĩnh đã xây dựng quần thể Khu di tích Nguyễn Công Trứ. Khu di tích được xếp hạng Di tích lịch sử cấp quốc gia vào năm 1991 và hiện đang được tu bổ, tôn tạo. Ngoài Khu di tích và một số ngôi đền, đình thờ ghi công ông được lập ở Hà Tĩnh, ở một số địa phương như Ninh Bình, Thái Bình, nhiều địa phương khác còn nhiều công trình, con đường và trường học mang tên Nguyễn Công Trứ.

Năm 2018 - nhân kỷ niệm 240 năm ngày sinh và tưởng niệm 160 năm ngày mất Uy Viễn Tướng công Nguyễn Công Trứ, tỉnh Hà Tĩnh đã tổ chức nhiều hoạt động thiết thực, tưởng nhớ, tôn vinh những công lao đóng góp to lớn của ông đối với lịch sử - văn hóa dân tộc. Qua đó, giáo dục truyền thống văn hóa, bồi dưỡng, nâng cao lòng tự hào dân tộc cho các thế hệ; động viên toàn xã hội tích cực bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển KT-XH của tỉnh, của đất nước.

“Làm cây thông đứng giữa trời mà reo”!

Họp báo tuyên truyền lễ kỷ niệm 240 năm ngày sinh, tưởng niệm 160 năm ngày mất danh nhân Nguyễn Công Trứ và tuyên truyền kết quả xây dựng nông thôn mới.

Tỉnh đã tổ chức cuộc họp báo tuyên truyền về lễ kỷ niệm, tổ chức Tuần Văn hóa - Du lịch gắn với đăng cai việc tổ chức Liên hoan Ca trù toàn quốc; phối hợp với Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức hội thảo khoa học “Nguyễn Công Trứ với lịch sử, văn hóa Việt Nam nửa đầu thế kỷ XIX” với sự tham gia của hơn 200 đại biểu, 52 tham luận khoa học của các giáo sư, tiến sĩ, các nhà nghiên cứu trong cả nước chuẩn bị công phu, mang lại giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc; xuất bản, tái bản các ấn phẩm sách, đĩa nhạc; thực hiện tôn tạo, tu bổ một số công trình liên quan đến danh nhân Nguyễn Công Trứ và tổ chức nhiều hoạt động văn hóa hướng tới lễ kỷ niệm.

Đặc biệt, ngày 15/12/2018, Hà Tĩnh long trọng tổ chức lễ kỷ niệm 240 năm ngày sinh và tưởng niệm 160 năm ngày mất Uy Viễn Tướng công Nguyễn Công Trứ gắn với công bố quyết định huyện Nghi Xuân - quê hương ông - đạt chuẩn huyện nông thôn mới đầu tiên của tỉnh.

240 năm ngày sinh, 160 năm ngày mất, một khoảng thời gian khá dài nhưng những cống hiến của Uy Viễn Tướng công Nguyễn Công Trứ vì dân, vì nước sẽ mãi được ngợi ca, tôn sùng. Tự hào về những đóng góp to lớn của Nguyễn Công Trứ, Đảng bộ và nhân dân Hà Tĩnh đã và đang phát huy tích cực các giá trị di sản văn hóa để xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, văn minh, xứng đáng với công lao của Uy Viễn Tướng công - người làm rạng danh non sông.

Chủ đề NGƯỜI HÀ TĨNH

Đọc thêm

Cựu lính Trường Sa hồi sinh vùng "đất chết"

Cựu lính Trường Sa hồi sinh vùng "đất chết"

Từ vùng “đất chết” oằn mình trong lửa đạn chiến tranh, cựu binh Trường Sa Nguyễn Hải Đường ở thôn Hồng Sơn (xã Trường Lưu, Hà Tĩnh) đã hồi sinh, trở thành mô hình kinh tế trù phú, cho thu nhập 2 tỷ đồng/năm.
Biển Xuân Thành ngày càng thêm quyến rũ

Biển Xuân Thành ngày càng thêm quyến rũ

Nhờ chú trọng công tác chỉnh trang, đa dạng dịch vụ nên từ đầu năm đến nay, Khu du lịch Xuân Thành (xã Tiên Điền, Hà Tĩnh) đã đón gần 300 ngàn lượt khách.
Tiếng thì thầm dưới chân cầu Nhe

Tiếng thì thầm dưới chân cầu Nhe

Cầu Nhe (Hà Tĩnh), kể từ 15/4/1968, không đơn thuần chỉ là một địa danh mà đã trở thành một vùng đất thiêng. Tháng Bảy, dưới chân cầu, sông vẫn thì thầm câu chuyện bi hùng một thuở cha ông...
Biển về đêm

Biển về đêm

Nếu ban ngày, biển Kỳ Ninh (phường Hải Ninh, Hà Tĩnh) rực rỡ ánh nắng và sôi động thì khi đêm xuống, nơi đây lại khoác lên mình vẻ đẹp huyền bí, thơ mộng.
Những chuyện chưa kể về Ngã ba Đồng Lộc

Những chuyện chưa kể về Ngã ba Đồng Lộc

Trong vô vàn câu chuyện về Ngã ba Đồng Lộc huyền thoại đã trở nên quen thuộc, ít ai biết rằng, những con ngõ, ngôi nhà ở thôn Mai Long (xã Xuân Lộc, Hà Tĩnh) là nơi từng lưu dấu bước chân, tiếng cười nói của 10 nữ liệt sỹ TNXP Tiểu đội 4, Đại đội 552 trước lúc họ đi vào bất tử.
Về làng có 3 di sản được UNESCO vinh danh

Về làng có 3 di sản được UNESCO vinh danh

Làng Trường Lưu xưa - xã Trường Lưu nay tự hào với 3 di sản được UNESCO vinh danh. Không dừng lại ở một danh xưng hành chính ở Hà Tĩnh, Trường Lưu còn ẩn chứa trong đó nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, riêng có, được lưu truyền qua nhiều thế hệ.
Thức giấc cùng biển Thạch Hải

Thức giấc cùng biển Thạch Hải

Khi trời chưa sáng hẳn thì tại bãi biển Thạch Hải (Hà Tĩnh), một nhịp sống khác đã bắt đầu. Nhiều người tìm về với biển lúc bình minh, đánh thức cơ thể bằng một "liều thuốc" từ gió, sóng và cát.
Giữa tuần, biển Thiên Cầm vẫn kín người

Giữa tuần, biển Thiên Cầm vẫn kín người

Dù đang ở thời điểm giữa tuần nhưng rất đông du khách vẫn tìm về với biển Thiên Cầm (Hà Tĩnh) để xua tan sự oi bức, nắng nóng của thời tiết những ngày tháng 7.
Thành Sen - "dấu son" trong lòng người Hà Tĩnh

Thành Sen - "dấu son" trong lòng người Hà Tĩnh

Từ một câu chuyện trong sử sách, tên gọi Thành Sen (Hà Tĩnh) đã ra đời và theo suốt dặm dài lịch sử của vùng đất này. Tên gọi ấy đã ăn sâu vào ký ức, trở thành niềm tự hào của nhiều thế hệ.
 Niềm vui tháng Bảy của nhiều gia đình liệt sỹ

Niềm vui tháng Bảy của nhiều gia đình liệt sỹ

Tháng 7 này trở nên đặc biệt hơn với nhiều gia đình liệt sỹ ở Hà Tĩnh khi phần mộ người thân được đưa về yên nghỉ nơi đất mẹ, khi tấm bằng “Tổ quốc ghi công” được trao tặng trang nghiêm, trọng thể.
Sáng mãi tinh thần thanh niên xung phong

Sáng mãi tinh thần thanh niên xung phong

Những ngày tháng Bảy, đất nước lại lặng mình trong những ký ức thiêng liêng về những năm tháng khói lửa. Trong dòng chảy lịch sử ấy, lực lượng TNXP Hà Tĩnh để lại nhiều dấu ấn hào hùng, góp phần viết nên bản hùng ca bất tử bằng sức trẻ và lòng yêu nước cháy bỏng.
Quyến rũ bình minh biển Thiên Cầm

Quyến rũ bình minh biển Thiên Cầm

Biển cả không những cho ta nguồn lợi hải sản quý giá mà còn mang đến bao điều thú vị. Về xã Thiên Cầm (Hà Tĩnh), sau khi khám phá chợ cá Cồn Gò vào tờ mờ sáng, du khách có thể ngắm bình minh và thỏa thích “check in”, ghi lại những kỷ niệm đẹp về mảnh đất và con người nơi đây.
Cụ bà U100 say mê Truyện Kiều

Cụ bà U100 say mê Truyện Kiều

Truyện Kiều có sức sống mãnh liệt trong văn học Việt Nam, phổ biến trong các tầng lớp nhân dân. Dù gần 100 tuổi, cụ Trần Thị Tám ở xã Hồng Lộc (Hà Tĩnh) vẫn thuộc và say sưa luận giải Kiều.
Có một "phố cổ" giữa lòng xã nhỏ nhất Hà Tĩnh

Có một "phố cổ" giữa lòng xã nhỏ nhất Hà Tĩnh

Giữa một vùng quê ven sông La - nơi được biết đến là xã nhỏ nhất của tỉnh Hà Tĩnh lại tồn tại một góc phố mang dáng dấp cổ kính, phảng phất hồn xưa như một “phố cổ Hà Nội” thu nhỏ.