Tiếng ca thanh thoát, giọt đàn lắng sâu

(Baohatinh.vn) - Liên hoan Ca trù toàn quốc năm 2018 đã bước vào chặng cuối khi ngày hôm nay (4/11) chỉ còn 3/15 đơn vị trình diễn phần thi của mình. Sau hơn 2 ngày tranh tài, trên sân khấu đã xuất hiện nhiều giọng ca đặc sắc, triển vọng, nhiều kép đàn xuất sắc, cho thấy có sự kế thừa, chuyển giao thế hệ liên tục ở khắp các tỉnh, thành nắm giữ di sản ca trù.

Tiếng ca thanh thoát, giọt đàn lắng sâu

Một tiết mục cho thấy sự kế tục thế hệ ca nương của đoàn Hà Tĩnh

Đánh giá về nghệ thuật ca trù, tổ chức UNESCO từng nhận định: “Trên thế giới, ít có một bộ môn nghệ thuật nào mà chỉ có ba người cùng với nhạc cụ đàn đáy, cỗ phách, trống chầu phối hợp lại mà thành cả thơ, nhạc, tiết tấu, thể điệu… làm mê hoặc lòng người như ca trù”. Ngày nay, theo sự phát triển của thời đại, tính chất của người cầm chầu đã thay đổi hoàn toàn, chỉ ca nương và kép đàn thì vẫn giữ được tính chất, vị trí của mình trong loại hình nghệ thuật này.

Tiếng ca thanh thoát, giọt đàn lắng sâu

Bên cạnh những ca nương nhiều kinh nghiệm như Trần Thị Kim Tuyến (Bắc Ninh)...

Với đặc điểm đó, ca nương và kép đàn cũng chính là 2 đối tượng được các tỉnh quan tâm đầu tư phát triển nhiều nhất. Bên cạnh những ca nương nhiều kinh nghiệm như Nguyễn Thị Thanh Thuỷ (CLB Ca trù Xuân Đỉnh – TP Hà Nội), Hồng Oanh (TP Hồ Chí Minh), Kiều Chinh (Hải Dương), Nguyễn Thiên Hương (Thanh Hóa), Đặng Thị Vân (Hà Tĩnh), Trần Thị Kim Tuyến (Bắc Ninh)… là sự xuất hiện của lớp ca nương trẻ đầy triển vọng như: Quỳnh Như, Thu Hà (Hà Tĩnh), Thủy Tiên (Hải Dương), Lê Thị Minh (Hưng Yên), Nguyễn Thị Thanh Dung (Bắc Ninh)…

Tiếng ca thanh thoát, giọt đàn lắng sâu

... Trần Thị Dua (Hưng Yên)

Những nghệ nhân và ca nương trẻ này đều học hát ở những giáo phường có uy tín, tiếng hát vừa trong thanh, sang trọng, vừa đạt đến những kỹ thuật luyến láy, đổ hột, nhả chữ điêu luyện. Nhờ đó đã đem đến cho khán giả những màu sắc khác nhau với sự tinh tế và biểu cảm cao.

Tiếng ca thanh thoát, giọt đàn lắng sâu

... là sự xuất hiện của những ca nương trẻ đầy triển vọng như Nguyễn Thị Thu Hà (Hà Tĩnh)...

Nghệ sỹ nhân dân Thanh Hoài – Ủy viên Hội đồng thẩm định Liên hoan Ca trù toàn quốc năm 2018 cho biết: “Qua phần biểu diễn của 12 đơn vị trong những ngày vừa qua, các thành viên hội đồng thẩm định đều rất phấn khởi bởi sự xuất hiện của đội ngũ ca nương, kép đàn mới với những kỹ thuật điêu luyện. Điều đó cho thấy, các tỉnh nắm giữ di sản này đều làm rất tốt việc chuyển giao, phát triển loại hình nghệ thuật này”.

Tiếng ca thanh thoát, giọt đàn lắng sâu

... Lê Thị Minh (Hải Dương)

Để nhận được những đánh giá đó, các ca nương không chỉ sở hữu giọng hát hay với những tuyệt kỹ của ca trù mà còn rất giỏi gõ phách. Trong nghệ thuật ca trù, trước khi học hát, đào nương phải thuần thục 5 khổ phách. Phách ca trù không chỉ giữ nhịp cho lời hát, mà nó thực sự là một tiếng hát bên ngoài thanh quản của ca nương. Ở đó thể hiện sự tinh tế, khả năng sáng tạo, biến hóa của ca nương trong từng thể cách. Chính vì thế, ca nương nào bỏ phách quá nhiều hoặc không thuần thục các nhịp phách thì dù giọng hát có hay cỡ nào cũng không được đánh giá cao.

Tiếng ca thanh thoát, giọt đàn lắng sâu

Muốn học hát ca trù, trước hết, ca nương phải thuần thục nhịp phách...

Hỗ trợ đắc lực cho giọng hát của ca nương chính là đàn đáy – nhạc cụ duy nhất có ở Việt Nam. Với cấu tạo đặc biệt, 3 dây của cây đàn đáy tạo nên thanh âm trầm đục, sâu lắng, nền nã. Thanh âm này kết hợp với tiếng phách giòn sắc, có nhịp mà như không có nhịp, khi tách rời khi hòa quyện, khi chân phương, khi dìu dặt, trở thành yếu tố hỗ trợ để đẩy giọng ca. Tiếng đàn có lúc phải theo từng chữ, từng hơi, từng cách đổ hột của ca nương, có lúc lại mở đường dẫn lối cho tiếng ca trở nên thanh thoát, bay bổng, sang trọng, ma mị, dẫn dụ… hơn.

Tiếng ca thanh thoát, giọt đàn lắng sâu

Nghệ nhân Ngọc Cuông (Hải Dương) là một trong những kép đàn kỳ cựu nhất tại liên hoan

Với những kép đàn có ngón nghề điêu luyện thì tiếng đàn lại có sự biến hóa độc đáo. Đó chính là lúc tiếng đàn tách mình ra khỏi nhịp phách và tiếng hát của ca nương, đi trước một bước rồi chờ đợi tiếng ca ở cuối câu, tạo nên cảm giác “phiêu” cho người nghe. Kép đàn điêu luyện cũng thường tạo ra khoảng “lưu không” để cho đào nương nghỉ hơi trong những thể cách dài.

Tiếng ca thanh thoát, giọt đàn lắng sâu

Tiếng đàn của nghệ nhân Tô Tuyên (Hải Phòng) đã để lại ấn tượng sâu sắc trên sân khấu Liên hoan Ca trù toàn quốc năm 2018

Và, trong những ngày đầu của Liên hoan Ca trù toàn quốc năm 2018, khán giả đã được thưởng thức những ngón đàn điêu luyện, đặc sắc của kép đàn Tô Tuyên (Hải Phòng), Trần Văn Đài (Hà Tĩnh), Ngọc Cuông (Hải Dương), Nguyễn Tiến Thành (Thanh Hóa)… Khán giả Nguyễn Văn Thành ở phường Nam Hà (TP Hà Tĩnh) cho biết: “Đối với tôi, ca trù độc đáo nhất là ở thanh âm của cây đàn đáy. Tại sân khấu của liên hoan này, tôi ấn tượng nhất với sự biến hóa nhiều màu sắc của kép đàn Tô Tuyên đoàn Hải Phòng”.

Với sự xuất hiện rất ít nghệ nhân kỳ cựu, thay vào đó là đội ngũ nghệ nhân, ca nương, kép đàn trẻ, Liên hoan Ca trù toàn quốc năm 2018 cho thấy sức sống bền bỉ của ca trù trong đời sống đương đại. Điều được chờ đợi nhất chính là sự đa dạng, chuyên sâu của ca nương và kép đàn khi đội ngũ này ngày càng thể hiện được nhiều thể cách trong tổng số 34 thể cách của ca trù.

Đọc thêm

Cá trích nướng Đan Hải - ẩm thực đậm tình quê

Cá trích nướng Đan Hải - ẩm thực đậm tình quê

Nghề đánh bắt và chế biến cá trích đã theo các ngư dân ở xã Đan Hải (tỉnh Hà Tĩnh) từ đời nhiều đời nay. Nhờ bí quyết riêng, cá trích nướng ở đây cũng mang hương vị đặc trưng, thu hút thực khách.
Cựu lính Trường Sa hồi sinh vùng "đất chết"

Cựu lính Trường Sa hồi sinh vùng "đất chết"

Từ vùng “đất chết” oằn mình trong lửa đạn chiến tranh, cựu binh Trường Sa Nguyễn Hải Đường ở thôn Hồng Sơn (xã Trường Lưu, Hà Tĩnh) đã hồi sinh, trở thành mô hình kinh tế trù phú, cho thu nhập 2 tỷ đồng/năm.
Biển Xuân Thành ngày càng thêm quyến rũ

Biển Xuân Thành ngày càng thêm quyến rũ

Nhờ chú trọng công tác chỉnh trang, đa dạng dịch vụ nên từ đầu năm đến nay, Khu du lịch Xuân Thành (xã Tiên Điền, Hà Tĩnh) đã đón gần 300 ngàn lượt khách.
Tiếng thì thầm dưới chân cầu Nhe

Tiếng thì thầm dưới chân cầu Nhe

Cầu Nhe (Hà Tĩnh), kể từ 15/4/1968, không đơn thuần chỉ là một địa danh mà đã trở thành một vùng đất thiêng. Tháng Bảy, dưới chân cầu, sông vẫn thì thầm câu chuyện bi hùng một thuở cha ông...
Biển về đêm

Biển về đêm

Nếu ban ngày, biển Kỳ Ninh (phường Hải Ninh, Hà Tĩnh) rực rỡ ánh nắng và sôi động thì khi đêm xuống, nơi đây lại khoác lên mình vẻ đẹp huyền bí, thơ mộng.
Những chuyện chưa kể về Ngã ba Đồng Lộc

Những chuyện chưa kể về Ngã ba Đồng Lộc

Trong vô vàn câu chuyện về Ngã ba Đồng Lộc huyền thoại đã trở nên quen thuộc, ít ai biết rằng, những con ngõ, ngôi nhà ở thôn Mai Long (xã Xuân Lộc, Hà Tĩnh) là nơi từng lưu dấu bước chân, tiếng cười nói của 10 nữ liệt sỹ TNXP Tiểu đội 4, Đại đội 552 trước lúc họ đi vào bất tử.
Về làng có 3 di sản được UNESCO vinh danh

Về làng có 3 di sản được UNESCO vinh danh

Làng Trường Lưu xưa - xã Trường Lưu nay tự hào với 3 di sản được UNESCO vinh danh. Không dừng lại ở một danh xưng hành chính ở Hà Tĩnh, Trường Lưu còn ẩn chứa trong đó nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, riêng có, được lưu truyền qua nhiều thế hệ.
Thức giấc cùng biển Thạch Hải

Thức giấc cùng biển Thạch Hải

Khi trời chưa sáng hẳn thì tại bãi biển Thạch Hải (Hà Tĩnh), một nhịp sống khác đã bắt đầu. Nhiều người tìm về với biển lúc bình minh, đánh thức cơ thể bằng một "liều thuốc" từ gió, sóng và cát.
Giữa tuần, biển Thiên Cầm vẫn kín người

Giữa tuần, biển Thiên Cầm vẫn kín người

Dù đang ở thời điểm giữa tuần nhưng rất đông du khách vẫn tìm về với biển Thiên Cầm (Hà Tĩnh) để xua tan sự oi bức, nắng nóng của thời tiết những ngày tháng 7.
Thành Sen - "dấu son" trong lòng người Hà Tĩnh

Thành Sen - "dấu son" trong lòng người Hà Tĩnh

Từ một câu chuyện trong sử sách, tên gọi Thành Sen (Hà Tĩnh) đã ra đời và theo suốt dặm dài lịch sử của vùng đất này. Tên gọi ấy đã ăn sâu vào ký ức, trở thành niềm tự hào của nhiều thế hệ.
 Niềm vui tháng Bảy của nhiều gia đình liệt sỹ

Niềm vui tháng Bảy của nhiều gia đình liệt sỹ

Tháng 7 này trở nên đặc biệt hơn với nhiều gia đình liệt sỹ ở Hà Tĩnh khi phần mộ người thân được đưa về yên nghỉ nơi đất mẹ, khi tấm bằng “Tổ quốc ghi công” được trao tặng trang nghiêm, trọng thể.
Sáng mãi tinh thần thanh niên xung phong

Sáng mãi tinh thần thanh niên xung phong

Những ngày tháng Bảy, đất nước lại lặng mình trong những ký ức thiêng liêng về những năm tháng khói lửa. Trong dòng chảy lịch sử ấy, lực lượng TNXP Hà Tĩnh để lại nhiều dấu ấn hào hùng, góp phần viết nên bản hùng ca bất tử bằng sức trẻ và lòng yêu nước cháy bỏng.
Quyến rũ bình minh biển Thiên Cầm

Quyến rũ bình minh biển Thiên Cầm

Biển cả không những cho ta nguồn lợi hải sản quý giá mà còn mang đến bao điều thú vị. Về xã Thiên Cầm (Hà Tĩnh), sau khi khám phá chợ cá Cồn Gò vào tờ mờ sáng, du khách có thể ngắm bình minh và thỏa thích “check in”, ghi lại những kỷ niệm đẹp về mảnh đất và con người nơi đây.
Cụ bà U100 say mê Truyện Kiều

Cụ bà U100 say mê Truyện Kiều

Truyện Kiều có sức sống mãnh liệt trong văn học Việt Nam, phổ biến trong các tầng lớp nhân dân. Dù gần 100 tuổi, cụ Trần Thị Tám ở xã Hồng Lộc (Hà Tĩnh) vẫn thuộc và say sưa luận giải Kiều.