Nhiều khó khăn cản trở
Được kỳ vọng sẽ là trung tâm KT-XH, QPAN phía Tây Bắc của tỉnh, nhưng thời gian qua, vì các lý do khác nhau, Khu kinh tế (KKT) Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo đang gặp nhiều khó khăn, nhất là công tác thu hút đầu tư và phát triển thương mại – dịch vụ.
Dự án đầu tư xây dựng hạ tầng Khu công nghiệp (KCN) Đại Kim (thuộc KKT Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo) được triển khai từ năm 2007 tại xã Sơn Kim 1 với diện tích trên 33ha. Đây được kỳ vọng sẽ là điểm đến của nhiều doanh nghiệp chế biến, sản xuất, song cho đến nay, KCN này gần như vắng bóng doanh nghiệp.
Ông Hoàng Văn Thư – Chủ tịch UBND xã Sơn Kim 1 cho biết: “Khi mới hình thành, KCN có một số doanh nghiệp vào đầu tư ở các lĩnh vực như: may mặc, lắp ráp, chế biến gỗ… Tuy nhiên đến nay, các doanh nghiệp đều đã dừng hoặc tạm dừng hoạt động. Mục tiêu giải quyết việc làm lâu dài, ổn định cuộc sống cho lao động địa phương đã không thực hiện được như kỳ vọng ban đầu”.
Đến nay, trên địa bàn KKT Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo đã thu hút được 28 dự án đầu tư có sử dụng đất (còn hiệu lực), gồm: 27 dự án đầu tư trong nước với tổng vốn đầu tư đăng ký 2.073,389 tỷ đồng và 1 dự án đầu tư nước ngoài với số vốn đầu tư đăng ký 114,7 tỷ đồng. Tuy nhiên, mới chỉ có 17 dự án hoàn thành đi vào hoạt động sản xuất kinh doanh nhưng hiện một số đã dừng hoạt động do không phát huy hiệu quả. Một số dự án khác chưa hoàn thành hoặc chưa triển khai.
Còn tại khu vực Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, dù triển khai nhiều giải pháp trong cải cách hành chính, tạo thuận lợi cho người và phương tiện lưu thông, song kim ngạch xuất nhập khẩu tại cửa khẩu vẫn có xu hướng giảm mạnh. Theo lý giải của các lực lượng làm nhiệm vụ tại Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, nguyên nhân là do hệ thống QL8A chưa hoàn thành việc nâng cấp, cải tạo, nên giao thông phía nước bạn Lào còn gặp nhiều khó khăn. Ngoài ra, một trong những vấn đề tồn tại từ lâu, chưa có giải pháp tháo gỡ, đó là bãi đậu xe của cửa khẩu quá chật hẹp, bãi kiểm hàng hóa chưa có nên ảnh hưởng rất lớn đến quá trình triển khai nhiệm vụ cho người và phương tiện khi lưu thông, xuất nhập cảnh.
Đánh giá về hiện trạng KKT Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, ông Phạm Trần Đệ - Phó Trưởng BQL KKT tỉnh cho rằng: "Thời gian qua, các cơ chế, chính sách đối với KKT Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo đã thay đổi. Đặc biệt, khu kinh tế không còn là khu phi thuế quan nên phải áp dụng các chính sách chung như đối với các khu kinh tế thông thường, điều này ảnh hưởng lớn đối với việc thu hút đầu tư và xuất nhập khẩu hàng hóa. Cùng với đó, tình hình giao thương giữa ta và nước bạn Lào sẽ trở nên hạn chế hơn nếu tuyến đường cao tốc nối Thủ đô Viêng Chăn (Lào) với Thủ đô Hà Nội (Việt Nam) qua Pặc Xan, tỉnh Bôlikhămxay (Lào), đi qua Cửa khẩu Thanh Thủy (Nghệ An) được triển khai thì việc thông thương hàng hóa tại Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo sẽ càng khó khăn và suy giảm hơn nữa".
Ngoài ra, một số khó khăn, hạn chế khác trong công tác lập, quản lý, thực hiện quy hoạch; nguồn vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước; một số dự án đầu tư chậm đưa đất vào sử dụng, chưa sử dụng hết diện tích được giao... cũng đã ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển của KKT trong suốt thời gian qua.
Giải pháp phát triển KKT cửa khẩu đa ngành, đa lĩnh vực
Để tháo gỡ khó khăn ở KKT, tạo nên những bước phát triển mới, vừa qua, Thường trực Tỉnh ủy đã có kết luận sẽ phát triển KKT Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo theo hướng khu kinh tế tổng hợp, đa ngành, đa lĩnh vực; trọng tâm là thương mại cửa khẩu, dịch vụ logistics và là trung tâm nông lâm nghiệp công nghệ tiên tiến, công nghệ cao, gắn sản xuất với chế biến; phát huy lợi thế, giá trị cảnh quan sinh thái nông lâm nghiệp, kết hợp phát triển du lịch sinh thái bền vững; là trung tâm kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh phía Tây Bắc của tỉnh, có hệ thống hạ tầng đồng bộ, đáp ứng yêu cầu phát triển.
Trên cơ sở kết luận của Thường trực Tỉnh ủy, vừa qua, UBND tỉnh đã có văn bản yêu cầu BQL KKT tỉnh và các sở, ngành, địa phương có liên quan triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Trong đó, đặc biệt chú trọng việc rà soát, nghiên cứu cơ chế, chính sách, phát huy lợi thế, khai thác tiềm năng của KKT cửa khẩu và hỗ trợ, tạo điều kiện cho doanh nghiệp đầu tư phát triển; ưu tiên nguồn lực để đầu tư nâng cấp hạ tầng KKT Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo nói chung và Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo nói riêng; nghiên cứu xây dựng và chủ động thực hiện chương trình xúc tiến đầu tư vào KKT, KCN; thắt chặt thêm mối quan hệ hợp tác với các tỉnh bạn Lào, đặc biệt nhất là trên lĩnh vực chính trị, kinh tế, thương mại...; chủ động rà soát, điều chỉnh nội quy, quy chế cửa khẩu đáp ứng các quy định và yêu cầu thực tiễn.
Thực hiện chỉ đạo của UBND tỉnh, các sở, ngành và địa phương liên quan trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ được giao đã nhanh chóng bắt tay vào triển khai các nội dung. Theo đó, công tác điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng KTT Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo đến năm 2045 đã được BQL KKT tỉnh phối hợp với các sở, ngành và địa phương hoàn thiện trình Bộ Xây dựng thẩm định để trình Thủ tướng phê duyệt. Đối với việc điều chỉnh quy hoạch chi tiết mở rộng khu vực Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, đơn vị tư vấn đã tiếp thu ý kiến của lãnh đạo tỉnh, các sở, ngành, địa phương liên quan để hoàn thiện đồ án quy hoạch.
Theo ông Nguyễn Quốc Hà - Giám đốc Sở Xây dựng: "Hiện nay, sở đang phối hợp cùng với BQL KKT tỉnh triển khai hoàn thiện và thực hiện các bước thẩm định để tham mưu UBND tỉnh phê duyệt đồ án điều chỉnh quy hoạch chi tiết mở rộng khu vực Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, tỷ lệ 1/500. Đồng thời, làm việc với Bộ Xây dựng và các cơ quan Trung ương đẩy nhanh quá trình thẩm định Đồ án Quy hoạch chung xây dựng KKT Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo đến năm 2045, qua đó, làm cơ sở để phê duyệt Đồ án Quy hoạch chi tiết mở rộng khu vực Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo theo đúng quy định".
Ngoài ra, hiện nay, tỉnh đang xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030, BQL KKT tỉnh và Sở KH&ĐT đang nghiên cứu, đề xuất các dự án đầu tư công nhằm phát triển hạ tầng KKT Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, đặc biệt là mở rộng mặt bằng, cải tạo, sửa chữa các công trình hạ tầng tại khu vực cửa khẩu. Bên cạnh đó, cơ chế, chính sách về phát triển các khu kinh tế nói chung, KKT Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo nói riêng đang được UBND tỉnh chỉ đạo các sở, ngành tiến hành nghiên cứu, tham vấn, xây dựng để trình HĐND tỉnh xem xét trong thời gian sớm nhất.
Trong công tác hợp tác quốc tế, thời gian qua, Sở Ngoại vụ Hà Tĩnh cũng đã tích cực tham mưu triển khai nhiều hoạt động thắt chặt thêm mối quan hệ hợp tác với các tỉnh bạn Lào, đặc biệt là trên lĩnh vực chính trị, kinh tế, thương mại. Sở Ngoại vụ đã kết nối để các sở ngành, địa phương hai bên thường xuyên chia sẻ kinh nghiệm trong quản lý, phát triển kinh tế. Đặc biệt, tham mưu UBND tỉnh đề xuất Bộ Ngoại giao đưa nội dung mở rộng đường giao thông đoạn phía Lào vào biên bản các cuộc họp thường niên. Đồng thời, phối hợp với các đoàn khảo sát liên ngành của Trung ương, các sở, ban, ngành địa phương trong tỉnh tổ chức khảo sát thực tế, họp thống nhất các nội dung và phương án để tháo gỡ những khó khăn liên quan đến việc mở rộng tuyến đường cửa khẩu phía Lào.
Song song với các cơ chế, chính sách và quy hoạch, các lực lượng thực hiện nhiệm vụ tại khu vực Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo cũng đang nỗ lực nâng cao hiệu quả hoạt động để người, phương tiện, hàng hóa lưu thông một cách thuận lợi.
Ông Đào Nghĩa Đồng – Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo cho biết: "Để khắc phục những khó khăn hiện nay, lực lượng hải quan tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác phối hợp với các lực lượng trong thực hiện nhiệm vụ; bố trí đội ngũ cán bộ đủ năng lực, tâm huyết, trách nhiệm làm nhiệm vụ; chú trọng công tác cải cách hành hành chính để tạo môi trường thông thoáng cho các hoạt động kinh tế, xuất nhập khẩu qua cửa khẩu".
Kỳ vọng rằng, thời gian tới, khi các giải pháp trên được triển khai một cách đồng bộ, kịp thời và đi vào thực tiễn sẽ tạo được những chuyển biến và bước đột phá mới cho sự phát triển của KKT Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo theo tinh thần chỉ đạo của Thường trực Tỉnh ủy.