Ban Quản lý di tích và các cụ cao niên làm lễ...
Thái sư Cương quốc công Nguyễn Xí quê gốc ở làng Động Gián, nay là xã Cương Gián, huyện Nghi Xuân.
Ông sinh năm Đinh Sửu 1397, tại làng Thượng Xá, huyện Chân Phúc, nay là xã Nghi Hợp, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An; mất năm 1465, hưởng thọ 69 tuổi, an táng ngay tại quê nhà, ngày giỗ được tổ chức vào 30 tháng 10 âm lịch hằng năm.
... đông đảo người dân cùng tham dự.
Trong số đại công thần dưới chế độ phong kiến Việt Nam nói chung, triều đại Lê sơ nói riêng, Thái sư Cương quốc công Nguyễn Xí là vị công thần đầu tiên được định danh là người hai lần khai quốc.
Lần thứ nhất là với cương vị một kiệt tướng của phong trào khởi nghĩa Lam Sơn từ đầu đến ngày toàn thắng giành lại non sông từ quân xâm lược nhà Minh.
Lần thứ hai là người cầm đầu công cuộc diệt bọn phản tặc Phan Ban, Phạm Đồn, hạ bệ Lê Nghi Dân, đưa Lê Tư Thành lên ngôi (tức Vua Lê Thánh Tông) trị vì 38 năm, đưa đất nước phát triển ngang tầm các nước thịnh vượng trong khu vực lúc bấy giờ.
Đền thờ Nguyễn Xí Cổ Đạm được xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh vào năm 2008
Thượng điện đền thờ Hàng Tổng tại thôn Phú Vinh xã Cổ Đạm
Với công lao hiển hách, Thái sư Cương quốc công Nguyễn Xí đã được giao giữ các chức vị, tước vị cao hàng đầu dưới 4 triều đại Lê sơ. Ông được lập đền thờ theo chế độ "’Quốc tạo” và “Quốc tế” được phong Thượng thượng đẳng tôn thần.
Sau khi ông mất, đền thờ được lập ở nhiều nơi, trong đó nhiều nhất là tại quê làng Thượng Xá, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An và quê gốc là Động Gián, nay là xã Cương Gián, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh.
Hiện trên địa bàn Hà Tĩnh có khoảng 20 di tích lịch sử - văn hóa liên quan đến Nguyễn Xí. Trong đó, di tích chính hiện thuộc thôn Song Nam, xã Cương Gián huyện Nghi Xuân. Ngoài ra, còn có 4 di tích khác là đền Thượng xóm Bắc Sơn, đền Tĩnh xóm Nam Sơn (Cương Gián), đền Bến (Xuân Liên) và đền Hàng Tổng (Cổ Đạm) thuộc huyện Nghi Xuân được xếp hạng di tích văn hóa cấp tỉnh. Hằng năm, vào ngày 30/10 âm lịch, tại các đền thờ Nguyễn Xí, nhân dân trên địa bàn đã trang trọng tổ chức lễ giỗ rất trang nghiêm. Đây là một trong những lễ hội lớn mang đậm bản sắc văn hóa địa phương để tưởng nhớ về một bậc anh hùng đã để lại tiếng thơm cho hậu thế muôn đời. |
