Giải thích
Danh tướng Cao Thắng sinh năm 1864 trong một gia đình nông dân ở xã Tuần Lễ, tổng Yên Ấp (nay thuộc xã Sơn Tiến, tỉnh Hà Tĩnh). Từ nhỏ, ông đã sớm bộc lộ chí khí anh hùng; mới 10 tuổi đã tham gia nghĩa quân Cờ Vàng kháng Pháp. Khi nghĩa quân tan rã, ông được Phan Đình Thuật (anh ruột Phan Đình Phùng) cưu mang, nuôi dưỡng. Đến năm 1881, sau khi ông Thuật qua đời, Cao Thắng trở về quê tiếp tục làm ruộng.
Năm 1884, ông bị vu cáo liên quan đến cái chết của vợ Quản Loan và bị giam tại Nhà lao Hà Tĩnh. Cuối năm 1885, ông được nghĩa quân Lê Ninh giải cứu và ngay sau đó gia nhập nghĩa quân do Phan Đình Phùng lãnh đạo. Được cụ Phan hết sức tin cẩn giao cho chức Quản Cơ, Cao Thắng lúc đó dù mới 21 tuổi nhưng đã sớm khẳng định tài năng quân sự và giành được sự tin phục của quân sĩ.
Giải thích
Giai đoạn đầu, nghĩa quân của cụ Phan rất thiếu súng đạn, chỉ có súng kíp thô sơ. Quyết tâm chế tạo được súng như của Tây, Cao Thắng đã tìm mọi cách để có mẫu nghiên cứu. Trong một trận mai phục, ông và quân lính thu được một số khẩu súng trường và đạn dược. Từ đó, ông tập hợp thợ rèn Trung Lương, Vân Chàng... để mở lò rèn đúc súng.
Ông trực tiếp tháo rời một khẩu súng trường kiểu 1874 của Pháp thành từng bộ phận, xem xét kỹ kích thước và công dụng của từng chi tiết, rồi chỉ đạo thợ rèn chế tạo đúng theo mẫu; hỏng thì làm lại, làm đến khi hoàn chỉnh mới thôi.
Theo các nhà nghiên cứu lịch sử, Cao Thắng đã tổ chức sản xuất theo lối dây chuyền và chuyên môn hóa. Về nguyên liệu, ông cho người đi khắp các làng quê thu mua nồi đồng, mâm đồng, sắt vụn, thậm chí cả cày cuốc hư hỏng để đưa về căn cứ luyện đúc. Đồng bào lương – giáo đều nhiệt liệt hưởng ứng, nhiều gia đình còn sẵn sàng góp cả đồ đồng đang dùng.
Ngoài việc chế tạo súng, ông còn tìm cách làm thuốc súng thủ công từ than xoan tán nhỏ trộn với diêm tiêu để nhồi vào đạn, hoặc vượt rừng núi sang tận Xiêm La (Thái Lan ngày nay) mua thuốc súng.
Chẳng bao lâu, các kho vũ khí lớn của nghĩa quân đã chứa hàng trăm khẩu súng kiểu 1874 cùng nhiều đạn dược; các khẩu súng này bắn rất hiệu nghiệm.
Đại úy Pháp Charles Gosselin từng tham gia các cuộc chinh phạt ở Nghệ Tĩnh thừa nhận: “Tôi đã mang về Pháp vài khẩu súng này. Chúng giống về mọi phương diện so với những khẩu súng do các công binh xưởng nước ta chế tạo. Đến nỗi tôi đưa cho các sĩ quan pháo binh ta xem, các ông ấy phải sửng sốt lạ lùng” (Trích trong tập “Đôi bàn tay khéo léo của cha ông”, NXB Kim Đồng, 1974).
Giải thích
Sau thời gian chiến đấu, nhận thấy lực lượng nghĩa quân còn non yếu, chưa đủ sức chống lại quân Pháp, năm 1887, Phan Đình Phùng quyết định trao quyền chỉ huy nghĩa quân cho Cao Thắng (lúc đó 23 tuổi), rồi ra Bắc vận động các văn thân sĩ phu và liên lạc với các lãnh tụ Cần Vương, nhằm thống nhất phong trào yêu nước chống kẻ thù chung.
Với tài tổ chức chỉ huy của Cao Thắng, năm 1888, nghĩa quân đã xây dựng được 2 khu căn cứ đầu tiên là Cồn Chùa (nay thuộc xã Sơn Giang, Hà Tĩnh) và Thượng Bồng - Hạ Bồng (thuộc huyện Đức Thọ cũ).
Cùng với việc xây dựng căn cứ kháng chiến, Cao Thắng và các thủ lĩnh nghĩa quân đã biết dựa vào dân để xây dựng lực lượng, trên cơ sở đó động viên được Nhân dân nhiều nơi ủng hộ lương thực và cho con em tham gia chiến đấu.
Sau thời gian tích cực xây dựng lực lượng về mọi mặt, đầu năm 1889, Cao Thắng cử người ra Bắc đón Phan Đình Phùng về căn cứ tiếp tục lãnh đạo nghĩa quân (lúc này đã có khoảng 1 nghìn quân và hơn 500 súng). Ngay sau khi trở về, Phan Đình Phùng ra lời kêu gọi các tầng lớp nhân dân cùng nhau hợp lực chống Pháp, đồng thời chủ trương tiếp tục xây dựng và phát triển lực lượng, mở rộng căn cứ đáp ứng yêu cầu chiến đấu lâu dài.
Giải thích
Đầu năm 1893, sau khi dẹp xong các cuộc khởi nghĩa ở Bắc Kỳ, quân Pháp tập trung lực lượng khép vòng vây, dồn nghĩa quân Hương Khê lên vùng rừng núi. Một mặt chúng cắt đứt các đường tiếp tế lương thực, mặt khác dùng kế ly gián dụ hàng, vòng vây của địch ngày càng khép chặt. Để phá thế bao vây, Cao Thắng đề nghị với Phan Đình Phùng một kế hoạch táo bạo là đánh thẳng vào tỉnh thành Nghệ An, đầu não chỉ huy của địch, khai thông con đường ra Bắc.
Trên đường hành quân, nghĩa quân vây đánh đồn Nu (thuộc xã Bích Hào, Nghệ An ngày nay), vị tướng tài trẻ tuổi đã hy sinh lúc 29 tuổi. Đó là một tổn thất vô cùng to lớn của nghĩa quân Hương Khê và phong trào chống Pháp ở Trung Kỳ, cụ Phan như mất cánh tay phải đắc lực của mình. Trong bài văn tế, cụ Phan Đình Phùng đã nhắc đến tài năng sáng tạo của người anh hùng trẻ tuổi đối với nghĩa quân: “Thiên tài toán học chước Võ Hầu, chế súng đạn biết bao chừng cơ trí”. “Võ Hầu” thường được dùng để chỉ Gia Cát Lượng – vị quân sư xuất chúng của Lưu Bị nước Thục, thời hậu Hán. Tên của danh tướng Cao Thắng ngày nay còn được đặt cho nhiều trường học, đường phố trên khắp cả nước.
Giải thích
Trường THPT Cao Thắng được thành lập vào tháng 8 năm 1975, đóng tại xã Sơn Tây, tỉnh Hà Tĩnh.
Năm 2015, trường được công nhận đạt chuẩn Quốc gia. Trong nhiều năm liên tiếp, nhà trường duy trì thành tích cao trong các kỳ thi; các phong trào học sinh giỏi, nghiên cứu khoa học, thể thao và văn nghệ phát triển mạnh. Hàng trăm học sinh đỗ đại học điểm cao, nhiều em đạt giải cấp tỉnh và cấp quốc gia.
Tập thể nhà trường nhiều năm liền đạt danh hiệu “Tập thể Lao động tiên tiến”, được Chủ tịch nước tặng Huân chương Lao động hạng Ba cùng nhiều bằng khen của Bộ GD&ĐT và UBND tỉnh.