Bùi Dương Lịch (1757-1828)

Xuất thân trong một gia đình nhà Nho lại chịu ơn sâu nặng của triều đình nhà Lê nhưng Bùi Dương Lịch lại sống trong một giai đoạn lịch sử đầy biến động nên ông đã mang tiếng là kẻ “thay thầy đổi chủ”.

Bùi Dương Lịch tự là Tồn Thành, hiệu Thạch Phủ và Tồn Trai, người thôn Yên Hội, xã Yên Toàn, tổng Việt Yên, huyện La Sơn (nay là xã Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh). Ông sinh năm Đinh Sửu, niên hiệu Cảnh Hưng thứ 18, nội ngoại đều là nho gia nền nếp.

Năm Giáp Ngọ(1774), Bùi Dương lịch đỗ Hương cống khi mới 17 tuổi. Ông ra Thăng Long dạy học và luyện tập văn sách ở Quốc Tử giám. Năm Bính Ngọ(1786), ông được bổ làm Huấn đạo phủ Lý Nhân ở Sơn Nam nhưng ông không nhận vì có tang cha.

Cuối năm Bính Ngọ (1786), khi vừa lên ngoi, Lê Chiêu Thống xuống chiếu tìm người tài, Bùi Dương Lịch được tiến cử làm Nội hàm viện cung phụng sứ ngoại lang (một chức quan nhỏ chuyên giảng sách cho nhà vua).

Tháng 7 năm Đinh Vị (1787), Bùi Dương Lịch thi đỗ Hội nguyên, rồi đỗ Đình nguyên nhị giáp tiến sĩ (Hoàng giáp). Bước đường công danh chưa kịp bước thì ông đứng trước thách thức mới, Lê Chiêu Thống sau khi rước quân Thanh xâm lược nước ta, bị quân Tây Sơn đánh cho đại bại năm Kỷ Dậu (1789) rồi lại theo gót quân xâm lược chạy sang Trung Quốc.

Tuy cảm ơn tri ngộ của vua Lê nhưng Bùi Dương Lịch không theo mà về quê ở ẩn. Triều Tây Sơn biết ông là người có tài năng, mời ông ra cộng tác giúp đỡ. Sau nhiều lần từ chối không được, ông nhận làm việc ở Sùng Chính Viện. Khi vua Quang Trung mất, Sùng Chính viện ngưng hoạt động, ông lại về quê nhà dạy học.

Vua Gia Long lên ngôi, Bùi Dương Lịch lại bị triệu ra làm quan với chức đốc học Nghệ An (năm 1805). Đến năm 1808, ông lại cáo quan về nhà dạy học và viết sách cho đến ngày mất, năm Mậu Tý (1828).

Tình thế buộc Bùi Dương Lịch mang tiếng “đổi lòng”. Làm quan như vậy nên ông chẳng hứng thú gì. Khi bắt buộc phải hợp tác thì ông chỉ nhận việc dịch sách và dạy học, hợp với sở trường và chí hướng của mình. Chính ở đây ông đã gặt hái được nhiều thành tựu rất đáng khâm phục và cống hiến lớn nhất của ông là sự nghịêp trước tác. Ông biên soạn khá nhiều, ngoài sách “Bùi Gia Huấn hài” là các sách “Ốc lậu thoại thi văn”, “Lê Quý dật sử”, “Yên hội thôn chí” và “ Nghệ An ký”.


Hà Tĩnh Online

Đọc thêm

Tang thương Làng Nủ

Tang thương Làng Nủ

Trong cơn mưa tầm tã, từng thi thể người dân thôn Làng Nủ lần lượt được đưa về. Nơi ấy, tiếng khóc vang lên khắp nơi khi người ở lại phải đau đớn đón nhận tin dữ sau thảm họa lũ quét kinh hoàng.
Hà Tĩnh phát động Tháng hành động về ATVSLĐ, Tháng Công nhân

Hà Tĩnh phát động Tháng hành động về ATVSLĐ, Tháng Công nhân

Sáng nay (18/4), UBND tỉnh Hà Tĩnh tổ chức lễ phát động Tháng hành động ATVSLĐ, Tháng Công nhân năm 2023; vinh danh doanh nghiệp vì người lao động, công đoàn cơ sở tiêu biểu, chủ tịch công đoàn cơ sở tiêu biểu, công nhân lao động tiêu biểu…
Bệnh mũi họng thường gặp ở trẻ trong mùa lạnh và cách phòng tránh

Bệnh mũi họng thường gặp ở trẻ trong mùa lạnh và cách phòng tránh

Khi thời tiết lạnh sẽ khiến nhiều trẻ mắc bệnh về tai mũi họng, trong đó phổ biến là viêm họng, viêm mũi… Điều này làm các bậc cha mẹ lo lắng, bởi bệnh thường tái đi tái lại nhiều lần. Vì vậy, việc phát hiện sớm cũng như cách chăm sóc đúng sẽ giúp trẻ nhanh khỏi bệnh.
Thị xã Kỳ Anh trao huy hiệu Đảng cho 18 đảng viên

Thị xã Kỳ Anh trao huy hiệu Đảng cho 18 đảng viên

Nhân dịp kỷ niệm niệm 105 năm Cách mạng Tháng Mười Nga (7/11/1917 – 7/11/2022), 92 năm ngày thành lập Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (18/11/1930-18/111/2022), Ban Thường vụ Thị ủy Kỳ Anh (Hà Tĩnh) đã tổ chức lễ trao tặng Huy hiệu Đảng cho 18 đảng viên.
Cơ hội uống bia Hà Nội - Nghệ Tĩnh miễn phí

Cơ hội uống bia Hà Nội - Nghệ Tĩnh miễn phí

Nhân kỷ niệm Ngày Quốc khánh 2/9 và giới thiệu sản phẩm bia mới của Nhà máy Bia Hà Nội - Nghệ Tĩnh, Công ty CP Bia Hà Nội - Nghệ Tĩnh tổ chức cho người tiêu dùng sử dụng miễn phí các sản phẩm bia tại một số địa điểm trên địa bàn Hà Tĩnh.
Đảng lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp mọi mặt đối với Công an nhân dân

Đảng lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp mọi mặt đối với Công an nhân dân

Nhân kỷ niệm 77 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân (19/8/1945 - 19/8/2022), 17 năm Ngày hội Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc (19/8/2005 - 19/8/2022), Đại tướng Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an có bài viết: “Đảng lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp mọi mặt đối với Công an nhân dân”.
Khi mẹ chồng đến ở chung...

Khi mẹ chồng đến ở chung...

“Công bằng mà nói, chồng tôi là một người tốt, năng động, có trách nhiệm, xuất sắc và đáng tin cậy, biết kiếm tiền chăm lo cho gia đình. Nhưng...”.
Đẩy mạnh tiêm vaccine, chủ động, sẵn sàng ứng phó nếu dịch bệnh bùng phát trở lại

Đẩy mạnh tiêm vaccine, chủ động, sẵn sàng ứng phó nếu dịch bệnh bùng phát trở lại

Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh tinh thần tuyệt đối không được lơ là, chủ quan, mất cảnh giác, yêu cầu đẩy mạnh tiêm vaccine, thần tốc hơn nữa thực hiện các giải pháp bảo đảm cung ứng thuốc và vật tư y tế, chủ động xây dựng và sẵn sàng ứng phó với mọi tình huống có thể xảy ra, kể cả trường hợp dịch bệnh bùng phát trở lại.