Tôi vẫn thường tự hào khi nói với bạn bè bốn phương về hải sản Hà Tĩnh, nhất là món mực. Ngoài mực vùng bể ngang thịt dày và ngọt đậm, Hà Tĩnh còn có mực nhảy Vũng Áng và dịch vụ câu mực. Tất cả đều để lại những dư vị đượm đà, những kỷ niệm đẹp cho du khách.
Mực Hà Tĩnh có quanh năm nhưng cao điểm thường bắt đầu từ giữa tháng 2 đến tháng 7 âm lịch. Để giữ cho nguồn mực có đều quanh năm, ngư dân cũng phải tìm hiểu, nghiên cứu các phương pháp đánh bắt sao cho vừa hiệu quả trong những chuyến ra khơi, vừa bảo vệ nguồn lợi lâu dài.
Ông Nguyễn Đức Giao - ngư dân ở thôn Yên Điềm, xã Thịnh Lộc (Lộc Hà) chia sẻ: “Ngày trước, do nhận thức chưa cao nên nhiều ngư dân đánh bắt mực bằng những phương pháp gây nên sự hủy diệt đối với môi sinh của mực. Ngày nay, chúng tôi đã biết khuyên nhau lựa chọn phương thức đánh bắt sao cho thân thiện với môi trường nhất có thể. Chúng tôi đều sử dụng phương thức câu vào ban đêm, có sử dụng hệ thống ánh sáng điện nhưng không dùng loại bóng cao áp gây nổ mắt mực và gây sức ép đối với mực sơ sinh. Sau khi câu, chúng tôi cho mực vào khoang nước biển dự trữ trên thuyền rồi sáng mai trở về bán lại cho chủ cơ sở sản xuất, nhà hàng, hoặc các khu chợ địa phương. Bằng phương thức ấy, sản phẩm mực khi đến tay người tiêu dùng vẫn đảm bảo được độ tươi ngon, giá cả nhờ đó mà cũng cao hơn”.
Người Hà Tĩnh ăn mực quanh năm và tùy thời tiết mà sử dụng các sản phẩm khác nhau. Có thể là mực tươi đem làm gỏi, luộc, xào, chiên hoặc mực khô, mực một nắng để nhấm nháp cùng một vài loại đồ uống… Và dù là hình thức nào thì cũng luôn đòi hỏi nguyên liệu mực phải tươi ngon, đòi hỏi tâm huyết của người chế biến.
Chị Hoàng Thị Lịch - Giám đốc HTX Hải sản Cửa Nhượng (Cẩm Nhượng, Cẩm Xuyên) cho biết: “Sản phẩm chủ lực của HTX chúng tôi là mực khô và mực một nắng. Để có nguyên liệu tươi ngon, từ tờ mờ sáng, chúng tôi đã có mặt trên bến, đón tàu, thuyền trở về, lựa chọn những con mực tươi, ngon, còn nhấp nháy vừa được ngư dân câu ở vùng lộng. Mực khô và mực một nắng đều đòi hỏi sự tỉ mẩn trong từng công đoạn sơ chế, đảm bảo vệ sinh trước khi phơi. Riêng mực một nắng - đúng như tên gọi, chỉ phơi trong 1 ngày và thời điểm “vàng” để phơi mực là khoảng 9h sáng đến 15h chiều”.
Từ sản phẩm mực một nắng, người Hà Tĩnh có thể chế biến nhiều món ngon, hấp dẫn như: mực nướng, mực chiên nước mắm, chiên xù, chiên giòn hay xào... Quá trình chế biến, mực vẫn giữ được độ mềm, ngọt ngon và săn chắc. Đây cũng là một trong những món đặc sản ở vùng Cửa Nhượng đang ngày càng được nhiều khách hàng biết đến, ưa chuộng.
Về với biển Hà Tĩnh dịp mùa hè, du khách còn được thưởng thức món ăn đặc sắc của địa phương là mực nhảy. Dọc theo các địa danh ven chân sóng như: Nghi Xuân, Lộc Hà, Thạch Hà, Cẩm Xuyên, Kỳ Anh… đều có món mực nhảy nổi tiếng. Nhưng muốn thưởng thức mực nhảy ngon nhất phải đến Vũng Áng. Giới chuyên gia cho rằng, vùng này, nước biển có độ mặn khá cao nên hương vị của mực nhảy Vũng Áng cũng rất đặc trưng, đậm đà hơn những khu vực khác.
Anh Nguyễn Tuấn Huy - du khách đến từ TP Vinh (Nghệ An) cho biết: “Nghe tiếng mực Hà Tĩnh đã lâu, nhất là món mực nhảy Vũng Áng nên trong những ngày nắng nóng đầu mùa vừa rồi, tôi đưa cả gia đình vào Vũng Áng để thưởng thức. Và quả như tiếng lành đồn xa, chúng tôi đã không phí công khi di chuyển quãng đường hơn 100 km để thưởng thức. Hương vị mực Vũng Áng đúng là không nơi nào có được”.
Mực nhảy tại các nhà hàng ở Vũng Áng đa phần được ngư dân câu về và thả nuôi nhốt trong lồng bè. Thế nên, khách du lịch khi đến đây đều muốn được trực tiếp quan sát và tự tay câu mực để thưởng thức. Với độ tươi ngon lý tưởng, mực nhảy là nguyên liệu hoàn hảo để làm nên món gỏi mực hoặc mực hấp bia. Đây đều là những món ăn đơn giản, dễ chế biến, nhưng vẫn giữ nguyên hương vị tươi ngon, tự nhiên của mực.
Anh Nguyễn Trung Thành - chủ nhà hàng hải sản tại cảng Vũng Áng cho biết: “Mực ngon nên chúng tôi cũng không cần cầu kỳ trong chế biến, cứ làm gỏi và hấp là đã thu hút đông đảo du khách rồi. Hơn nữa, du khách cũng mong muốn ăn theo 2 cách đó để giữ nguyên hương vị tươi ngon của con mực”.
Gắn với đặc sản mực, ngoài những món ăn tươi ngon, du khách khi đến với Hà Tĩnh còn có thể trải nghiệm câu mực cùng ngư dân. Dịch vụ này có ở nhiều nơi như Thiên Cầm, Vũng Áng… và khi tham gia hoạt động này cùng ngư dân, du khách cũng được trải qua đầy đủ các bước trên hành trình câu mực. Không chỉ tự tay câu được những con mực nang, mực ống giữa biển đêm, du khách còn có thể được thưởng thức chính thành phẩm của mình ngay trên thuyền. Điều này càng khiến du khách có ấn tượng sâu đậm hơn với ẩm thực mực Hà Tĩnh. Để không chỉ thưởng thức tại chỗ, họ còn mua các sản phẩm mực khô, mực một nắng đem về…