Ngôi đền cổ nói trên có tên gọi là đền Đức Ông được phân bố trên khu vực bãi cát cồn Chỏi thuộc địa phận thôn Tiến Thành, xã Kỳ Khang, huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh. Có vị trí địa lý quay mặt theo hướng tây nam, cách bờ biển xã Kỳ Khang về phía đông khoảng 500m, nằm trong khu vực khai thác quặng của Xí nghiệp Titan huyện Kỳ Anh (thuộc Tổng công ty khoáng sản Hà Tĩnh).
 |  |
Đôi câu đối bằng chữ Hán mặt trước cột nanh phát lộ tại di tích.
Được biết, trong quá trình khai thác quặng titan, ngày 26/10/2011 Xí nghiệp Titan huyện Kỳ Anh đã phát hiện một số hạng mục công trình kiến trúc cổ có dấu hiệu của ngôi đền cổ bị vùi lấp trong cát hàng trăm năm. Sau khi phát hiện, Xí nghiệp khai thác titan huyện Kỳ Anh và chính quyền địa phương xã Kỳ Khang, huyện Kỳ Anh đã chủ động tạm dừng việc khai thác, đồng thời khoanh vùng bảo vệ hiện trường và báo cáo với các cơ quan chức năng để có biện pháp xử lý.
Sau khi có thông tin, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Tĩnh đã thành lập đoàn kiểm tra bao gồm Phòng Quản lý Di sản, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Tĩnh, Bảo tàng tỉnh và UBND huyện Kỳ Anh. Theo kết quả điều tra thám sát tại hiện trường, bước đầu xác định, các bộ phận kiến trúc được phát lộ bao gồm hệ thống cột nanh, tường dắc và tắc môn có dấu hiệu của một ngôi đền cổ bị chôn vùi trong cát qua hàng trăm năm. Căn cứ vào các họa tiết hoa văn trang trí , phong cách kiến trúc, kỹ thuật tạo tác trên các bộ phận kiến trúc cổ, nội dung câu đối, các tư liệu truyền ngôn, được biết, ngôi đền cổ có tên gọi là đền Đức Ông thờ một vị tướng có công đánh giặc ngoại xâm bảo vệ quê hương đất nước được nhân dân thờ phụng làm Thành Hoàng làng, có phong cách kiến trúc thời Nguyễn, thế kỷ XIX.
Nhận thấy, đây là một di tích có giá trị lịch sử và nghiên cứu khoa học, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã Quyết định khai quật khảo cổ khẩn cấp đền Đức Ông theo quy định của Luật Di Sản Văn hóa nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của di tích trên địa bàn, phục vụ cho công tác nghiên cứu. Đồng thời giao Bảo tàng tỉnh chủ trì khai quật và phối hợp với Xí nghiệp titan huyện Kỳ Anh tổ chức khai quật với diện tích 500m2, thời gian khai quật từ ngày 25/11/2011 đến ngày 25/12/2011. Sau khi có kết quả khai quật báo cáo với Cục Di sản Văn hóa, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch theo quy định của Luật Di sản Văn hóa…
