Một vùng non nước Xuân Viên

(Baohatinh.vn) - Xã Xuân Viên (Nghi Xuân - Hà Tĩnh) là làng cổ, nơi cư trú của người Việt cổ thời tiền sử, cách ngày nay khoảng 5.000 năm trước công nguyên. Di chỉ Phôi Phối - Bãi Cọi được xếp hạng di tích khảo cổ học cấp quốc gia. Đây cũng là địa chỉ hấp dẫn bởi nhiều công trình du lịch độc đáo.

Là địa phương đất rộng, xã Xuân Viên có diện tích 20,74 km2. Đại đa số người dân lấy sản xuất nông nghiệp làm kế sinh nhai. Từ xưa, Xuân Viên là vựa lúa chính của huyện Nghi Xuân. Dân gian có câu phương ngôn: “Lắm ló (lúa) Xuân Viên/ Lắm quan Tiên Điền” để ca ngợi sự giàu có của nghề nông Xuân Viên.

Một vùng non nước Xuân Viên

Lễ hội đánh cá Đồng Hoa - nét đẹp văn hóa truyền thống ở Xuân Viên. Ảnh tư liệu

“Có thực mới vực được đạo”. Không có ăn, không có mặc thì lấy gì mà sắm giấy bút, sách vở, thuê thầy đồ về để con cái học hành theo đòi khoa cử. Đó là lý luận đơn giản của người Xuân Viên. Lý luận đó đã đưa lại hiệu quả rõ rệt. Từ sự phát triển kinh tế nông nghiệp đã thúc đẩy việc học hành khoa cử, đưa Xuân Viên chạm ngưỡng đất học.

Vào thời nhà Nguyễn, đất học Xuân Viên có 2 người đậu tiến sĩ là Ngụy Khắc Tuần và Ngụy Khắc Đản. Trong đó, cụ Ngụy Khắc Đản đậu thám hoa, được vua phê bút son “Hạc lập kê quần” (chim hạc đứng giữa đàn gà).

Theo sách Nghi Xuân địa chí của nhà nho Lê Văn Diễn và các tài liệu lưu trữ ở huyện Nghi Xuân, thời Lê, người Xuân Viên không có ai đậu tiến sĩ. Đầu thời Lê sơ, ở Nghi Xuân, khoa cử mở đầu, nở rộ ở đất Phan Xá (Xuân Mỹ, Xuân Thành ngày nay). Người khai khoa hương cống là Phan Trung, thi đỗ vào khoảng đời Lê Thái Tông (1434-1442). Khai khoa tiến sĩ là Phạm Ngữ, cũng là người Phan Xá, thi đậu vào khoa Quý Mùi, năm 1463, niên hiệu Quang Thuận, đời vua Lê Thánh Tông.

Một vùng non nước Xuân Viên

Hiện vật được trưng bày tại chương trình “Bãi Cọi - Nơi gặp gỡ các nền văn hóa” năm 2020. Ảnh tư liệu

Ở xã Xuân Viên không hiểu vì lý do gì mà khoa cử muộn hơn so với địa phương lân cận. Cũng theo Nghi Xuân địa chí, mãi đến khoa thi Tân Mão vào năm 1711, niên hiệu Vĩnh Thịnh, đời vua Lê Dụ Tông, ở Xuân Viên có sĩ tử Hồ Thiên Nhượng, 28 tuổi vào trường thi hương, đậu tam trường, được bổ làm Huấn đạo Diễn Châu. Sau đó, con trai và cháu ông cũng tiếp bước cha ông, đỗ đạt ra làm quan.

Có một điều rất kỳ lạ là mặc dầu thành tựu đỗ đạt, khoa cử và con đường hoan lộ ở xã Xuân Viên muộn, nhưng ở đây lại xuất hiện Văn miếu thờ Khổng Tử sớm hơn Văn miếu đất học Tiên Điền. Theo sách Nghi Xuân địa chí thì từ đời Lê Thuần Tông (1732-1734) về trước, huyện Nghi Xuân tế Khổng Tử, tổ sư đạo Nho ở đình Văn miếu xã Xuân Viên. Đến đời Vĩnh Hữu, vua Lê Ý Tông ở thế kỷ XVIII, Xuân quận công Nguyễn Nghiễm cho dời về Tiên Điền.

Công trình Văn miếu ở Xuân Viên tọa lạc tại thôn Xuân Áng vẫn tồn tại mãi đến những năm đánh Mỹ mới bị tháo dỡ. Hồ Thiên Nhượng là người mở đầu khoa cử cho xã Xuân Viên, được ghi tên đầu tiên trong văn chỉ của xã và phối thờ ở Văn miếu với mục đích khuyến học, khuyến tài. Từ đó về sau, xã Xuân Viên vươn lên trở thành đất học với 2 tiến sĩ, 10 hương cống, cử nhân, 1 sinh viên Quốc tử giám là Ngụy Khắc Hài, là thầy dạy học của vua Minh Mạng, triều nhà Nguyễn. So với Tiên Điền, Phan Xá thì số sĩ tử Xuân Viên thấp hơn, nhưng cũng được xem là địa chỉ đất học.

Xuân Viên có nhiều tướng lĩnh cầm quân, đánh trận. Đa số tướng lĩnh đều là người thôn Xuân Áng. Đó là tướng Phạm Hạc quận công, từng làm xã trưởng, có sức lực hơn người, vô địch, bạt (nhổ) được cây gỗ thông lớn cắm giữa dòng sông, được vua Lê ban tước Hạc quận công. Ông là thủy tổ của dòng họ Phạm ở xã Xuân Viên.

Từ Xuân Viên, con cháu họ Phạm sinh sôi, phát triển, di cư sinh sống ở 12 xã, 3 huyện Nghi Lộc (Nghệ An), Nghi Xuân và Can Lộc (Hà Tĩnh). Riêng ở Nghi Xuân, hậu duệ Phạm Hạc quận công lập nghiệp tại 10 xã. Đậu Vĩnh Trường là tráng sĩ võ nghệ cao cường, dũng sĩ vào hang núi đánh chết mãng xà, giết thuồng luồng trừ hại giúp dân tại khúc sông Lam ở bến đò Da Lách. Ông là người giỏi bơi lặn, khi tuổi cao, vua cho về làng nghỉ dưỡng, ông lặn xuống sông Lách giết thuồng luồng, chẳng may nhiễm độc rồi mất tại xã Xuân Viên.

Mộ táng của Đậu Vĩnh Trường ở dưới chân núi, Nhân dân Xuân Viên lập đền thờ. Các di tích: nhà thờ và mộ Đậu Vĩnh Trường (thôn Bắc Sơn), nhà thờ và lăng mộ của Tiến sĩ Ngụy Khắc Tuần (thôn Mỹ Lộc), Đình Hát (thôn Cát Thủy) của xã Xuân Viên được công nhận Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh. Di chỉ Phôi Phối - Bãi Cọi ở thôn Bắc Sơn được xếp hạng Di tích khảo cổ học cấp quốc gia. Phôi Phối - Bãi Cọi rất đặc biệt bởi vừa có yếu tố văn hóa Đông Sơn vừa có yếu tố của văn hóa Sa Huỳnh.

Một vùng non nước Xuân Viên

Toàn cảnh khu vực di chỉ Phôi Phối - Bãi Cọi. Ảnh tư liệu

Nằm trên triền núi Chua trong dãy Hồng Lĩnh, địa phận thôn Nam Viên đã và đang xây dựng công trình Thiền viện trúc lâm Hồng Lĩnh, một công trình kiến trúc Phật giáo, nơi tăng ni, chú tiểu, sư thầy, phật tử tu nghiệp giáo lý Phật giáo. Khu thiền viện sầm uất, thanh tịnh, đêm khuya thanh vắng, tiếng chuông chùa vang vọng lan xa.

Ở Xuân Viên còn có chùa Diên Phúc, được trùng tu khang trang làm nơi tu tập của sư thầy, chú tiểu. Cách Thiền viện không xa là nhà vườn Đức Đường ở thôn Nam Viên - khu du lịch sinh thái, một điểm đến của nhiều người yêu thích thiên nhiên hoang sơ, sinh động.

Một vùng non nước Xuân Viên

Nhà vườn Đức Đường - khu du lịch sinh thái ở Xuân Viên. Ảnh tư liệu

Nhà vườn Đức Đường cách thành phố Hà Tĩnh 40 km, cách thành phố Vinh 15 km. Chủ nhân vườn du lịch sinh thái này là ông Đường Nguyên Thụy, một doanh nhân trong tỉnh tạo lập vào năm 2016 với diện tích 2 ha, gồm các hạng mục: khu vui chơi, hệ thống nhà nghỉ, nhà điều hành, nhà vòm, bể bơi, vườn hoa, cây cảnh... Nhà vườn chính thức được đưa vào hoạt động kinh doanh vào cuối năm 2018. Từ đó đến nay luôn dập dìu du khách mọi miền đến chiêm ngưỡng cảnh thiên nhiên tươi đẹp.

Hiện Nghi Xuân đang triển khai kế hoạch làm khu du lịch ngoài trời ở điểm Di tích lịch sử quốc gia Di chỉ khảo cổ học Phôi Phối - Bãi Cọi để đón du khách.

Cùng với lễ hội đánh cá Vực Rào truyền thống hằng năm, du lịch phượt ở khu vực khe Tràng Vưng, đập Đồng Trày, các di tích lịch sử - văn hóa, đặc biệt, di chỉ Phôi Phối - Bãi Cọi, Xuân Viên là điểm đến hấp dẫn với du khách mọi miền đất nước.

Chủ đề Đất và người Hà Tĩnh

Đọc thêm

Bên bến Tam Soa

Bên bến Tam Soa

Về bến Tam Soa, xã Đức Thọ, vào những ngày tháng 9 mùa thu, du khách sẽ có một trải nghiệm ý nghĩa vì đó không chỉ là chuyến đi mà còn là hành trình trở về nguồn cội, với những giá trị giản dị, thiêng liêng.
"Nhịp cầu" nối lịch sử và hiện tại

"Nhịp cầu" nối lịch sử và hiện tại

Thuyết minh viên tại các khu di tích lịch sử, văn hóa là nhịp cầu nối giữa lịch sử và hiện tại, góp phần khơi dậy tình yêu quê hương, đất nước và thêm trân trọng hòa bình.
Nhạc trưởng của những "bản hòa tấu" văn hóa quê hương

Nhạc trưởng của những "bản hòa tấu" văn hóa quê hương

Trong những năm gần đây, Nhà hát Nghệ thuật truyền thống (NTTT) Hà Tĩnh được đông đảo khán giả trong và ngoài tỉnh ghi nhận bởi các chương trình nghệ thuật để lại nhiều dấu ấn. Góp phần làm nên những thành công ấy, có sự đóng góp lớn của nhạc sỹ Trần Quốc Dũng - Trưởng phòng Nghệ thuật biểu diễn.
“Uy tín không nằm ở chức danh mà ở sự thấu hiểu bà con”

“Uy tín không nằm ở chức danh mà ở sự thấu hiểu bà con”

Đó là chia sẻ đầy tâm huyết của bà Trần Thị Yên, một tấm gương về sự cống hiến thầm lặng. Với vai trò Bí thư Chi bộ tổ dân phố 17 (phường Hà Huy Tập, Hà Tĩnh), bà đã chứng minh rằng, uy tín của người lãnh đạo không nằm ở chức danh, mà ở sự thấu hiểu và gắn bó với bà con.
Rằm tháng Bảy trong tâm thức người Hà Tĩnh

Rằm tháng Bảy trong tâm thức người Hà Tĩnh

Tại nhiều làng quê Hà Tĩnh, rằm tháng Bảy không chỉ là một ngày lễ trọng kế tục từ văn hóa truyền thống ngàn đời của ông cha, mà còn là dịp mỗi người trở về với nguồn cội, sum họp anh em, họ hàng.
80 năm Tết Độc lập - Ký ức và khát vọng

80 năm Tết Độc lập - Ký ức và khát vọng

80 năm đã đi qua kể từ mùa thu Cách mạng Tháng 8 năm 1945, nhưng với mỗi thế hệ người dân Hà Tĩnh, Tết Độc lập luôn là mạch nguồn thiêng liêng, nuôi dưỡng lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc và khát vọng dựng xây non sông.
Rộn ràng mùa trám đen ở Hà Tĩnh

Rộn ràng mùa trám đen ở Hà Tĩnh

Xã Hương Sơn (Hà Tĩnh) là thủ phủ của cây trám đen. Hiện nay người dân ở đây đang bước vào mùa thu hoạch với niềm vui được mùa.
Chứng nhân của lịch sử

Chứng nhân của lịch sử

“Khi tôi lớn lên đất nước đã có rồi” và những mùa thu cách mạng, những câu chuyện chiến đấu bảo vệ non sông cứ dần hiện lên qua lời bà kể, đặc biệt là qua những di tích lịch sử.
Trao giải Cuộc thi Giọng hát hay các ca khúc về Hà Tĩnh

Trao giải Cuộc thi Giọng hát hay các ca khúc về Hà Tĩnh

Cuộc thi "Giọng hát hay các ca khúc về Hà Tĩnh" đã tạo dựng một sân chơi lành mạnh, quảng bá sâu rộng các ca khúc về Hà Tĩnh, góp phần khởi dậy tình yêu quê hương, đất nước, lan tỏa hình ảnh tỉnh nhà tới bạn bè muôn phương.
Miệt mài “góp nhặt” ký ức ông cha

Miệt mài “góp nhặt” ký ức ông cha

Với 5 bảo vật quốc gia và hàng ngàn hiện vật, cổ vật, tư liệu giá trị về quê hương núi Hồng - sông La đang được lưu giữ là minh chứng cho những nỗ lực của Bảo tàng Hà Tĩnh trong sưu tầm, bảo quản ký ức quê hương.
[QUIZ] Bí thư Tỉnh ủy lâm thời đầu tiên của Hà Tĩnh là ai?

[QUIZ] Bí thư Tỉnh ủy lâm thời đầu tiên của Hà Tĩnh là ai?

Đồng chí Bí thư Tỉnh ủy lâm thời đầu tiên của Hà Tĩnh là người cộng sản kiên trung, có nhiều đóng góp to lớn cho sự nghiệp đấu tranh cách mạng. Cuộc đời và sự nghiệp của đồng chí là tấm gương sáng ngời, để lại nhiều bài học quý báu cho đội ngũ cán bộ, đảng viên hôm nay và các thế hệ mai sau.
Di sản văn hóa Hà Tĩnh - 80 năm hành trình tỏa sáng

Di sản văn hóa Hà Tĩnh - 80 năm hành trình tỏa sáng

80 năm qua, kể từ khi đất nước giành độc lập, văn hóa luôn là mạch nguồn nuôi dưỡng tinh thần, bản sắc và sức mạnh đoàn kết của người Hà Tĩnh. Đặc biệt, từ sau công cuộc đổi mới, ngành Văn hóa Hà Tĩnh đã có bước tiến dài trong nỗ lực bảo tồn và làm tỏa sáng di sản cha ông.