Sáng sớm, vùng ven biển xã Xuân Yên, nay là xã Tiên Điền ánh lên màu sắc tươi mới. Lẫn trong tiếng máy nổ quen thuộc, những con thuyền lại rẽ sóng ra khơi, mang theo nhịp sống bền bỉ của cộng đồng ngư dân nơi đây.
Ngư dân Trần Văn Nam (thôn Yên Lợi) cho biết: “Tình trạng đánh bắt hải sản bằng các phương tiện hủy diệt tại vùng biển này đã giảm đi đáng kể từ khi Tổ đồng quản lý nghề cá ven bờ số 2 - Xuân Yên đi vào hoạt động. Năm nay, ngư trường dồi dào, ngư dân khai thác được hàng trăm tấn cá trích, ghẹ, ruốc biển… bà con phấn khởi lắm”.
Theo lời kể của bà con ngư dân, trước đây, nạn giã cào hoạt động rầm rộ, một số ngư dân còn thường xuyên dùng vật liệu như mìn, lưới kéo, xung điện. Vùng biển của các thôn Yên Lợi, Yên Ngư, Yên Liễu… bị “cào xới", nguồn lợi suy giảm rõ rệt. Trong bối cảnh ấy, Tổ đồng quản lý nghề cá ven bờ số 2 - Xuân Yên được “khai sinh” với mục tiêu xây dựng một cộng đồng ngư dân đoàn kết, cùng nhau bảo vệ nguồn lợi thủy sản và giữ gìn ngư trường truyền thống. Đến năm 2019, tỉnh đã chính thức đã trao quyền tham gia bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản cho ngư dân thông qua tổ đồng quản lý này.
Cùng với sự lớn mạnh của tổ, hình ảnh ông Trần Văn Mạnh (sinh năm 1968, quê tại thôn Yên Liễu, xã Tiên Điền) - Tổ trưởng Tổ đồng quản lý nghề cá ven bờ số 2 ngày qua ngày cần mẫn với những buổi họp, lớp tập huấn, xuống tận tàu thuyền để tuyên truyền… trở thành điểm tựa vững vàng của ngư dân. Người đàn ông hiền lành, có nước da sạm nắng sau nhiều năm tháng lăn lộn với nghề khai thác hải sản trên biển nhưng ánh mắt lúc nào cũng sáng lên sự kiên trì, quyết đoán với từng công việc.
Được cộng đồng tin tưởng và chính quyền gửi gắm trọng trách, ông Mạnh đã trở thành “chất keo” gắn kết những ngư dân nơi đây, cùng hướng đến mục tiêu giữ biển và giữ nghề. Xác định công tác tuyên truyền là chìa khóa quyết định sự thành công của mô hình, nhiều năm qua, ông Mạnh đã chủ động đứng ra phối hợp cùng các cơ quan chức năng để cập nhật, truyền đạt thông tin pháp luật đến từng ngư dân. Với ông, muốn bà con đồng tình, thực hiện thì trước hết phải làm cho bà con “hiểu luật, nhớ luật và tự giác chấp hành”.
Hằng năm, tổ đồng quản lý ven bờ phối hợp tổ chức từ 2 - 3 lớp tuyên truyền Luật Thủy sản, các văn bản, quy định của pháp luật cho các thành viên; duy trì 2 cuộc họp toàn thể để triển khai hoạt động, tổng kết đánh giá hiệu quả, đề xuất giải pháp xử lý vướng mắc và thống nhất kế hoạch làm việc của năm tới.
Ông Mạnh chia sẻ: “Khó nhất là giai đoạn tuyên truyền về chống khai thác IUU. Lúc đầu bà con không hiểu “IUU” là gì, Luật Thủy sản có những quy định nào, cũng chưa biết phải đăng ký, đăng kiểm tàu cá theo hình thức ra sao. Các thành viên trong tổ đã phải thường xuyên thông tin trên loa phát thanh, tranh thủ chia sẻ trong những buổi gỡ lưới, ra khơi cùng nhau, thậm chí đến từng nhà để vận động, giải thích tận tình thì ngư dân mới dần thay đổi. Nhờ vậy, đến nay 259/259 thuyền thuộc tổ quản lý đã được cấp Giấy phép khai thác thủy sản”.
Song hành với các hoạt động đánh bắt, ông Mạnh cùng các thành viên tổ đồng quản lý nghề cá đã trực tiếp cùng lực lượng chức năng thực hiện 35 chuyến tuần tra trên biển, phát hiện và xử lý 26 trường hợp vi phạm quy định khai thác thủy sản.
Nhiều vụ trong số đó liên quan đến ngư cụ cấm, xâm phạm vùng khai thác hay hoạt động khi chưa có giấy phép, tàu giã cào, gây tổn hại trực tiếp đến nguồn lợi ven bờ. Những con số ấy không chỉ phản ánh sự quyết liệt, mà còn là minh chứng cho sự bền bỉ, trách nhiệm của một người tổ trưởng luôn tâm niệm giữ biển như giữ chính sinh kế của cả làng.
Một trong những dấu ấn đậm nét nhất của người "thủ lĩnh" tổ đồng quản lý nghề cá ven bờ là thực hiện vận động bà con chuyển đổi sinh kế, không sử dụng các loại ngư lưới cụ tận diệt. Những hộ trước đây làm nghề đánh bắt hải sản bằng kích điện, mìn, thuốc nổ,… ảnh hưởng lớn đến nguồn lợi thủy sản đã được ông kiên trì thuyết phục, hướng dẫn và hỗ trợ để chuyển sang các nghề thân thiện hơn như câu, rê, lưới ghẹ,... Đến nay, 8 hộ mạnh dạn đổi nghề và 23 hộ được hỗ trợ phát triển sinh kế mới, góp phần giảm đáng kể áp lực khai thác lên vùng biển ven bờ.
“Trước đây chúng tôi chỉ nghĩ đơn giản là mua sắm dụng cụ bằng điện đánh bắt để nâng cao năng suất, cải thiện cuộc sống mà chưa biết việc sử dụng xung điện cũng là một trong những nguyên nhân khiến ngư trường quê hương ngày càng cạn kiệt. Vì thế, sau khi được tuyên truyền, vận động, tôi đã nhận thức được, muốn có ngư trường bền vững thì phải chung tay bảo vệ, gìn giữ và chuyển hẳn sang làm nghề lưới ghẹ, có thu nhập tốt”, ngư dân Trần Văn Nghiêm (thôn Yên Ngư) chia sẻ.
Là người nhiều năm đồng hành cùng hoạt động của các tổ đồng quản lý nghề cá ven bờ, ông Nguyễn Viết Hùng - Phó Trưởng phòng Khai thác thủy sản (Chi cục Thủy sản tỉnh) đánh giá: “Với vai trò là Tổ trưởng Tổ đồng quản lý nghề cá ven bờ số 2 - Xuân Yên, ông Mạnh luôn thể hiện sự gương mẫu, trách nhiệm cao trong công việc. Chính uy tín và tinh thần “nói đi đôi với làm” của ông đã giúp mô hình đồng quản lý trên địa bàn hoạt động hiệu quả, tạo được sự đồng thuận cao trong cộng đồng ngư dân, góp phần tích cực lan tỏa chủ trương của Đảng, Nhà nước, địa phương về phòng chống khai thác IUU”.
Giữa nhịp sống nơi “đầu sóng ngọn gió”, những người như ông Mạnh vẫn lặng lẽ giữ cho biển xanh thêm những nhịp bình yên. Càng tự hào hơn khi vừa qua, ông Mạnh được vinh danh là điển hình tiên tiến trong phong trào thi đua yêu nước ngành NN&MT lần thứ nhất. Đây không chỉ là sự ghi nhận xứng đáng cho những nỗ lực bền bỉ, trách nhiệm của ông mà còn là niềm vinh dự chung của cộng đồng ngư dân.