Nguyễn Huy Oánh (1722-1789)

Sinh ra và lớn lên tại vùng trung tâm của huyện La Sơn xưa, nơi tập trung nhiều dòng họ lớn có truyền thống nho học, Nguyễn Huy Oánh đã sớm hấp thụ được tinh hoa của quê hương và tổ tiên hun đúc. Ông đã để lại cho đời những giá trị lớn về giáo dục, thơ văn, khoa học lịch sử, địa lý và nhân văn.

Nguyễn Huy Oánh quê ở làng Trường Lưu, huyện La Sơn (nay là xã Trường Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh) tự là Thư Hiên, hiệu là Thạch Đình.

Khoa thi Mậu Thìn (1748) ông đã đỗ Đình Nguyên, đệ nhất giáp, Tiến Sĩ cập đệ, đệ Tam danh (Thám Hoa). Tuy từ xưa họ Nguyễn Huy đã từng có người đỗ đạt nhưng Nguyễn Huy Oánh mới trở thành vị khoa bảng đầu tiên và sáng chói của dòng họ Nguyễn đất Trường Lưu.

Khởi đầu Nguyễn Huy Oánh làm Thị giảng trong Lượng phủ của Thế tử Trịnh Sâm, tiếp theo lần lượt giữ các chức quan: Tả thị lang bộ Lại, Đông các Đại học sĩ, Đô ngự sử, chánh sứ bộ sang nhà Thanh sau đó thăng đến chức Thượng Thư bộ Hộ, tước Thạc Lĩnh bá.

Năm 1777, khi đang giữ một chức quan lớn ở triều ông xin về trí sĩ ở quê nhưng ít lâu sau ông lại được mời ra phục chức tại triều đình. Ông là thầy học của chúa Trịnh Sâm thuở trước song không được nhà Chúa trao cho một chức vụ có thực quyền trong phủ để thể hiện tài năng mà chỉ có chức tước có tính chất tượng trưng ở bên đế điện nhà Lê.

Thời gian cáo quan về trí sĩ ở quê nhà, Nguyễn Huy Oánh đã lập “Thư viện Phúc giang” và mở trường dạy học, trường ông gọi là “Trường Lưu học hiệu” và ông được tôn làm Trường Lưu tiên sinh. Đây là một trường giảng tập có thư viện đầy đủ không thua kém những trường học tầm cỡ tại Thăng Long.

Ngoài Thư viện Phúc giang và Trường Lưu học hiệu do ông khởi xướng, còn có ruộng học (học điền) do ông bỏ tiền ra tậu, có bia cắm giới một số được trích làm giải thưởng cho các học trò giỏi để khuyến khích sự học hành. Kết quả đã có trên 30 ông Nghè và hàng mấy trăm ông Cống được đào tạo tại Trường Lưu học hiệu.

Chỉ riêng một Trường Lưu học hiệu và Phúc Giang thư viện đã cho phép hậu thế khen ngợi ông, tôn kính ông. Cả vùng Hồng Lĩnh, Trường Lưu nổi lên như một làng văn hiến văn vật, họ Nguyễn Trường Lưu kể từ Nguyễn Huy Oánh trở đi được liệt vào đại tộc đất Hồng - Lam.

Em trai ông là Nguyễn Huy Quýnh, con trai trưởng Nguyễn Huy Tự là những danh nhân sáng chói của quê hương. Khi ông mất nhân dân và gia tộc lập đền thờ ông gọi là “đền cụ Thám” một cách tôn kính linh thiêng. Nhà thờ Nguyễn Huy Oánh đã được xếp hạng di tích Lịch sử - văn hoá cấp quốc gia.

Hà Tĩnh Online

Đọc thêm

Tang thương Làng Nủ

Tang thương Làng Nủ

Trong cơn mưa tầm tã, từng thi thể người dân thôn Làng Nủ lần lượt được đưa về. Nơi ấy, tiếng khóc vang lên khắp nơi khi người ở lại phải đau đớn đón nhận tin dữ sau thảm họa lũ quét kinh hoàng.
Hà Tĩnh phát động Tháng hành động về ATVSLĐ, Tháng Công nhân

Hà Tĩnh phát động Tháng hành động về ATVSLĐ, Tháng Công nhân

Sáng nay (18/4), UBND tỉnh Hà Tĩnh tổ chức lễ phát động Tháng hành động ATVSLĐ, Tháng Công nhân năm 2023; vinh danh doanh nghiệp vì người lao động, công đoàn cơ sở tiêu biểu, chủ tịch công đoàn cơ sở tiêu biểu, công nhân lao động tiêu biểu…
Bệnh mũi họng thường gặp ở trẻ trong mùa lạnh và cách phòng tránh

Bệnh mũi họng thường gặp ở trẻ trong mùa lạnh và cách phòng tránh

Khi thời tiết lạnh sẽ khiến nhiều trẻ mắc bệnh về tai mũi họng, trong đó phổ biến là viêm họng, viêm mũi… Điều này làm các bậc cha mẹ lo lắng, bởi bệnh thường tái đi tái lại nhiều lần. Vì vậy, việc phát hiện sớm cũng như cách chăm sóc đúng sẽ giúp trẻ nhanh khỏi bệnh.
Thị xã Kỳ Anh trao huy hiệu Đảng cho 18 đảng viên

Thị xã Kỳ Anh trao huy hiệu Đảng cho 18 đảng viên

Nhân dịp kỷ niệm niệm 105 năm Cách mạng Tháng Mười Nga (7/11/1917 – 7/11/2022), 92 năm ngày thành lập Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (18/11/1930-18/111/2022), Ban Thường vụ Thị ủy Kỳ Anh (Hà Tĩnh) đã tổ chức lễ trao tặng Huy hiệu Đảng cho 18 đảng viên.
Cơ hội uống bia Hà Nội - Nghệ Tĩnh miễn phí

Cơ hội uống bia Hà Nội - Nghệ Tĩnh miễn phí

Nhân kỷ niệm Ngày Quốc khánh 2/9 và giới thiệu sản phẩm bia mới của Nhà máy Bia Hà Nội - Nghệ Tĩnh, Công ty CP Bia Hà Nội - Nghệ Tĩnh tổ chức cho người tiêu dùng sử dụng miễn phí các sản phẩm bia tại một số địa điểm trên địa bàn Hà Tĩnh.
Đảng lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp mọi mặt đối với Công an nhân dân

Đảng lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp mọi mặt đối với Công an nhân dân

Nhân kỷ niệm 77 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân (19/8/1945 - 19/8/2022), 17 năm Ngày hội Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc (19/8/2005 - 19/8/2022), Đại tướng Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an có bài viết: “Đảng lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp mọi mặt đối với Công an nhân dân”.
Khi mẹ chồng đến ở chung...

Khi mẹ chồng đến ở chung...

“Công bằng mà nói, chồng tôi là một người tốt, năng động, có trách nhiệm, xuất sắc và đáng tin cậy, biết kiếm tiền chăm lo cho gia đình. Nhưng...”.