Tình trạng an toàn của hệ thống công trình thủy lợi, hồ đập, đê điều hiện nay như thế nào? UBND tỉnh đã rà soát, đánh giá các điểm xung yếu ra sao và kế hoạch đầu tư, gia cố các công trình này trong thời gian tới? Đó là những vấn đề trọng tâm được đại biểu HĐND tỉnh chất vấn "tư lệnh" ngành TN&MT tại Kỳ họp 34, HĐND tỉnh khóa XVIII diễn ra sáng 10/12.
Giám đốc Sở NN&MT Lê Ngọc Huấn thông tin, trên địa bàn tỉnh hiện có 940 công trình thủy lợi, 29 tuyến đê. Theo kết quả kiểm tra, đánh giá hiện trạng đến trước mùa mưa, lũ năm 2025, toàn tỉnh có 116 hồ chứa bị hư hỏng, xuống cấp; trong đó 40 hồ chứa có nguy cơ mất an toàn cao, phải thực hiện tích nước hạn chế, ảnh hưởng lớn đến an toàn công trình và vùng hạ du. Về đê điều, có 114 vị trí trọng điểm trên các tuyến đê cần được sửa chữa, khắc phục, nâng cấp để đảm bảo an toàn; về tuyến có 50 km đê chưa được nâng cấp, không đáp ứng yêu cầu chống bão, lũ, tiềm ẩn nguy cơ sạt, lở, tràn đê...
Nhận định rõ vai trò quan trọng của hệ thống đê điều, hồ đập, trong những năm qua từ nguồn vốn ngân sách nhà nước, nguồn trái phiếu, nguồn ODA tỉnh đã đầu tư, nâng cấp được 265/316 km đê; nâng cấp được 92 công trình thuỷ lợi.
Ông Lê Ngọc Huấn cho biết, sau bão, lũ năm 2025, được Thủ tướng Chính phủ hỗ trợ và từ nguồn của ngân sách tỉnh, UBND tỉnh đã tổ chức phân bổ kinh phí để sửa chữa một số công trình đê điều, hồ đập xung yếu đối với 11 công trình.
Đồng thời, UBND tỉnh báo cáo đề xuất Trung ương xem xét hỗ trợ để đầu tư nâng cấp các công trình đê điều, hồ đập thủy lợi để phòng, chống thiên tai với tổng kinh phí đề nghị là 6.008 tỷ đồng, trong đó ưu tiên hồ Kẻ Gỗ và thoát lũ vùng hạ du 3.100 tỷ đồng; sửa chữa, nâng cấp 44 hồ chứa bị hư hỏng xuống cấp 560 tỷ đồng; nâng cấp 5 tuyến đê xung yếu 1.460 tỷ đồng, gồm: Hội Thống, Cẩm Nhượng, Hữu Phủ, Đồng Môn và Khang Ninh...
Hiện nay, UBND tỉnh và Sở Tài chính, Sở NN&MT đang tích cực làm việc với các bộ, ngành Trung ương để báo cáo cụ thể, tranh thủ sự hỗ trợ của Trung ương về nguồn vốn phục vụ công tác sửa chữa, nâng cấp công trình thủy lợi, đê điều trên địa bàn tỉnh. Đối với các công trình khác, sở tiếp tục tổng hợp báo cáo Sở Tài chính tham mưu UBND tỉnh xem xét đưa vào kế hoạch đầu tư công trung hạn để nâng cấp giai đoạn 2026-2030.
Mong muốn làm rõ hơn nội dung này, đại biểu Nguyễn Văn Danh - (tổ đại biểu địa phận Nghi Xuân) đề nghị sở báo cáo rõ hơn về quy trình xả lũ an toàn ở các công trình thủy điện, thủy lợi để bảo đảm tài sản tính mạng cho Nhân dân trong mùa mưa bão? Trách nhiệm quản lý nhà nước của các cơ quan chức năng trong nội dung này?
Giải đáp vấn đề đại biểu nêu, Giám đốc Sở NN&MT cho biết, toàn tỉnh hiện nay có 348 hồ thủy lợi, thủy điện trong đó có 49 hồ có dung tích dự trữ 1.000.000m3 nước trở lên; có 10 hồ có 3.000.000m3 trở lên; đồng thời khẳng định, các hồ đập thủy lợi, thủy điện tuân thủ thời gian và quy trình xả lũ. Tuy nhiên, tùy từng thời điểm do tình hình thời tiết cực đoan, mưa lớn diễn biến phức tạp, có thời điểm việc xả lũ dù đã đúng quy trình nhưng việc ngập nước ở vùng hạ du khó tránh khỏi.
Đối với việc thông báo xả lũ ngoài báo cáo UBND tỉnh và các cơ quan chức năng, còn được thông báo qua nhiều hình thức đến bà con nhân dân thông qua zalo, tin nhắn, loa phát thanh... Thời gian thông báo trước 24h, 12h hoặc 1-2h trước thời điểm xả lũ tùy vào từng tình huống cấp bách và thực tiễn. Ngoài ra, trước khi xả lũ, đơn vị xả lũ có thêm hiệu lệnh xả lũ qua kẻng hoặc loa phát thanh.
Ông Lê Ngọc Huấn cũng cho biết, thời gian qua với chức năng, vai trò của mình lãnh đạo sở đã tham mưu việc cắt lũ tốt. Cụ thể như hồ Ngàn Trươi - Cẩm Trang từ năm 2020 đến nay đã góp phần cắt lũ hiệu quả vùng hạ du địa phận Vũ Quang và giảm lũ cho vùng địa phận Hương Khê, Hương Sơn... Sắp tới, sở sẽ tiếp tục xây dựng quy trình điều tiết hồ và điều chỉnh mục tiêu các hồ thủy lợi phù hợp. Điển hình như đối với hồ Kẻ Gỗ, điều chỉnh mục tiêu thành hồ đa mục tiêu, không chỉ phục vụ nông nghiệp mà còn phục vụ mục tiêu điều tiết cắt lũ...
Tiếp tục "xoay" tư lệnh ngành ở nội dung này, đại biểu Nguyễn Thị Mai Thủy - Phó Bí thư chuyên trách Đảng ủy CCQ Đảng tỉnh đề nghị ngành NN&MT nêu rõ giải pháp để tham mưu phòng tránh việc xả lũ gây ngập lụt các vùng hạ du và năng lực dự báo thiên tai.
Người đứng đầu ngành NN&MT cho biết, đơn vị đã tham mưu các giải pháp giảm thiểu ngập tại vùng hạ du là quy hoạch vùng trữ nước tạm thời, bãi tràn tự nhiên; nạo vét lòng sông thoát lũ, kiểm soát xây dựng lấn chiếm hành lang thoát lũ; điều tiết xả lũ phù hợp… Đồng thời, nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo thiên tai như xây dựng hệ thống cảnh báo sớm cho người dân; nâng cao năng lực cho cán bộ vận hành hồ, cán bộ phòng chống thiên tai cấp xã và tổ chức diễn tập xả lũ an toàn, kế hoạch sơ tán dân, phương án "4 tại chỗ".
Đại biểu Phạm Nghĩa - Phó Trưởng ban VH-XH (HĐND tỉnh) đặt câu hỏi về việc thực hiện bản đồ ngập lụt, bản đồ tránh trú an toàn và công khai đến tận người dân biết theo từng địa bàn, khu vực.
Giám đốc Sở NN&MT khẳng định, thời gian qua, việc áp dụng bản đồ ngập lụt vẫn còn hạn chế, vì vậy, để nâng cao hiệu quả thực hiện trên thực tế, Sở NN&MT đã đề xuất Sở KH&CN nghiên cứu thiết kế phù hợp với tình hình địa bàn, giúp người dân nhận biết, đảm bảo an toàn trong mùa mưa lũ.
“Do nguồn lực đầu tư xây dựng bản đồ này khá lớn nên Sở NN&MT xin phép nợ cử tri bà con và hứa quyết tâm sẽ triển khai sớm trong thời điểm phù hợp” - ông Lê Ngọc Huấn trả lời.
Kết thúc phần chất vấn Sở TN&MT, đồng chí Nguyễn Hồng Lĩnh - Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh đề nghị, thời gian tới, Sở NN&MT tiếp tục tập trung tham mưu hiệu quả hơn về quy trình xả lũ, đồng thời làm tốt hơn chức năng quản lý và rà soát việc tuân thủ quy trình xả lũ.
