Mấy ngày trước, tôi đón nhận tin Đại tá Trần Kỷ về nơi chín suối trong một nỗi buồn thương lặng lẽ. Dù không quá bất ngờ nhưng lòng tôi vẫn day dứt, tiếc nuối khôn nguôi. Thế là từ nay, chúng tôi mất đi một người bạn lính, mất đi một nhân vật có thể kể lại những câu chuyện chiến chinh trong những dịp kỷ niệm đặc biệt của quân đội.
Đại tá Trần Kỷ (ở giữa) cùng các CCB Hội Truyền thống Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh tỉnh Hà Tĩnh trong một lần gặp gỡ năm 2019. Ảnh tư liệu: Anh Hoài
Đại tá Trần Kỷ sinh năm 1928, nguyên quán huyện Đức Thọ, trú quán tại phường Tân Giang - TP Hà Tĩnh. Anh nguyên là Phó Chánh Văn phòng Ban cơ yếu Chính phủ, Chủ tịch Hội CCB Hà Tĩnh, cho đến những ngày tháng cuối đời anh vẫn luôn nêu cao trách nhiệm trong vai trò là Chủ tịch Hội Truyền thống Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh tỉnh Hà Tĩnh. Anh đã “nhẹ nhõm bước lên con tàu về sân ga cuối cùng của cuộc đời” vào lúc 7h15 ngày 22/9/2021, hưởng thọ 94 tuổi.
Từ một chiến sỹ liên lạc thuộc Chi đội Phan Đình Phùng (tháng 11/1945) khi mới ở tuổi 17, anh đã cùng đồng đội của Trung đoàn 103 Hà Tĩnh dọc ngang chiến đấu với giặc Pháp trên mặt trận Bình Trị Thiên, bảo vệ an toàn cho căn cứ hậu phương kháng chiến.
Trong suốt những năm tháng chống Mỹ, anh cũng là một chiến sỹ mưu trí, gan dạ, dũng cảm. Nhờ lòng trung thành tuyệt đối với cách mạng, anh liên tục được quân đội giao nhiều vị trí quan trọng của Trung đoàn 103, Trường Cơ yếu kỹ thuật mật mã Bộ Tổng tham mưu, Cơ yếu Quân khu 4, rồi mặt trận B5, Phó phòng, Trưởng phòng Cơ yếu Bộ Tham mưu Đoàn 559, Trưởng phòng Tham mưu, Trưởng phòng Khoa học quân sự, Cục Cơ yếu, Đại tá Phó Văn Phòng, Bí thư Đảng ủy Ban Cơ yếu Trung ương.
Cuối năm 1987, anh về hưu theo chế độ. Không chịu nghỉ ngơi, anh lại tích cực tham gia công tác ở địa phương như: Đảng ủy viên, Trưởng ban Thư ký HĐND phường Bắc Hà - TX Hà Tĩnh (tháng 11/1987 –tháng 10/1991); Chủ tịch Hội CCB tỉnh, đại biểu HĐND tỉnh Hà Tĩnh các khóa XII, XIII, XIV (tháng 11/1991 – tháng 6/2002), Ủy viên BCH Hội CCB Việt Nam (tháng 7/2002 - tháng 11/2002).
Những ngày nhận tin buồn về sự ra đi của anh, bạn bè lại thường nhắc đến những kỷ niệm về anh. Trong đó, câu chuyện anh lặn lội từ Quân khu Việt Bắc về quê lập gia đình với cô giáo Lê thị Thanh Đạm năm 1957 được nhiều người nhớ lại. Vượt qua mọi khó khăn gian khổ, họ đã cùng nắm tay nhau hơn 34 năm, cùng nuôi dạy 3 người con. Năm 1991, chị Lê Thị Thanh Đạm không may trọng bệnh, qua đời.
Ba mươi năm chị đi xa, anh vẫn ở vậy, dù bạn bè, người thân nhiều lần bàn với anh nên “đi bước nữa” cho đỡ vất vả, buồn phiền. Thậm chí, mấy chục năm qua, anh luôn để bức hình người bạn đời lên đầu giường ngủ của mình. Anh từng nói: “Cứ mỗi lần đi làm về, nhìn vợ trong ảnh mỉm cười, thấy đỡ trống trải, mọi mệt mỏi dường như tiêu tan”.
Đại tá Trần Kỷ (phải) cùng CCB Điện Văn Hà tại nhà riêng năm 2019. Ảnh tư liệu: Anh Hoài
Tình cờ, một lần lướt qua facebook của anh, tôi đọc được dòng chữ: “Gửi vợ dưới suối vàng, nhân ngày 8/3/2021” , kèm theo 4 câu thơ:
“Nửa bóng đi xa, cam phận bạc
Nửa hình ở lại, tấm lòng son
Nửa hồn thơ nhuốm màu ly biệt
Nửa trái tim buồn cạnh cháu con!”
Đọc đến đây, nước mắt tôi chực trào ra. Hình ảnh người CCB già, một đời xông pha trận mạc, ngồi mân mê tấm ảnh vợ, nghẹn ngào đọc lên những câu thơ thương nhớ đến xé lòng, cứ ám ảnh trong suy nghĩ của tôi suốt mấy hôm sau. Tôi càng hiểu vì sao anh ở vậy suốt 30 năm, chị mất vẫn quyết không đến với ai.
Hôm nay, đến tiễn đưa anh, ai cũng ngậm ngùi tiếc nuối và tự hào vì đã được quen biết anh. Đồng chí bí thư chi bộ tổ dân phố nơi anh sống, nói với tôi: Là đảng viên 70 năm tuổi Đảng, gần 20 năm nghỉ hưu, bác Kỷ vẫn tham gia đầy đủ các kỳ sinh hoạt của chi bộ, đảng bộ. Bác luôn gương mẫu trong mọi mặt, chấp hành nghiêm mọi chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Sống chan hòa, trách nhiệm với cộng đồng dân cư.
Đại tá Trần Kỷ - Chủ tịch Hội Truyền thống Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh tỉnh Hà Tĩnh trao bằng khen Trung ương Hội cho các tập thể, cá nhân tại Lễ kỷ niệm 60 năm ngày mở đường Hồ Chí Minh, ngày truyền thống Bộ đội Trường Sơn năm 2019. Ảnh tư liệu: Giang Nam
Điều văn do đồng chí Trần Hậu Tuấn, Ủy viên BTV, Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy thay mặt ban lễ tang đã khái quát khá đầy đủ cuộc đời, công lao và sự nghiệp của Đại tá Trần Kỷ: “Lúc sinh thời, đồng chí là người đảng viên trung kiên, mẫu mực, luôn tận tụy với công việc, gương mẫu trong cuộc sống, chan hòa với bà con xóm giềng, thủy chung với vợ, thương yêu con, cháu. Quá trình công tác, đồng chí luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, được đồng chí, bạn bè mến phục, quần chúng Nhân dân tin yêu, kính trọng.
Cả cuộc đời của đồng chí Trần Kỷ là sự nỗ lực cá nhân trong học tập, công tác, trong gian khổ của chiến tranh, không bao giờ lùi bước trước khó khăn, nguy hiểm, nhận về mình bao thiệt thòi, vất vả để vun đắp hạnh phúc cho gia đình, làm tốt nhiệm vụ của một người đảng viên. Đồng chí đã sống cuộc đời thanh bạch, giản dị, nhân từ, bao dung, xây dựng nền tảng đạo đức gia đình để làm gương cho con, cháu và mọi người....”
Cầu chúc anh thanh thản ở cõi vĩnh hằng, “nhẹ nhõm bước lên con tàu về sân ga cuối cùng” như câu anh thường nói với bạn bè, đồng đội, để được gặp lại người vợ yêu quý của mình.