Người gìn giữ và phát huy nét đẹp văn hóa tín ngưỡng thờ mẫu ở Hà Tĩnh

Với tâm nguyện gìn giữ, phát huy những giá trị văn hóa thờ mẫu, nghệ nhân Phạm Quang Hồng - Chủ nhiệm CLB Bảo tồn di sản hát văn và nghi lễ hầu đồng Hà Tĩnh, Thủ nhang Đền Cả - Dinh đô Quan Hoàng Mười, phường Trung Lương (TX Hồng Lĩnh) đã miệt mài hoạt động, thực hành tín ngưỡng thờ mẫu trong suốt hơn 20 năm qua.

Từ khi còn trẻ, nghệ nhân Phạm Quang Hồng đã say mê tìm hiểu nghệ thuật thực hành tín ngưỡng thờ mẫu Tam phủ. Sự thành tâm, khát vọng vươn tới cái đẹp cao cả trong tín ngưỡng thờ mẫu đã trở thành động lực giúp ông vượt lên khó khăn trong cuộc sống để tu dưỡng, rèn luyện thành công.

Nghệ nhân Phạm Quang Hồng diễn xướng thực hành tín ngưỡng thờ mẫu.

Thực hành tín ngưỡng thờ mẫu Tam phủ của người Việt được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại năm 2016. Tín ngưỡng thờ mẫu thường được biết đến nhiều với những hình ảnh hầu đồng.

Nghệ nhân Phạm Quang Hồng chia sẻ: “Thực chất, hầu đồng là một hình thức diễn xướng dân gian dựa trên việc kết hợp hát chầu văn, một loại hình âm nhạc mang tính tâm linh, giai điệu dặt dìu cuốn hút cùng với những điệu múa uyển chuyển và các nghi lễ trang nghiêm... Thực hành tín ngưỡng thờ mẫu Tam phủ (còn gọi hầu đồng) có tất cả 36 vở diễn, tục gọi là 36 giá đồng, mỗi giá nói về huyền tích của một vị thánh”.

Trong thực hành tín ngưỡng thờ mẫu tam phủ của người Việt, nghệ nhân Phạm Quang Hồng luôn giữ phép tắc chỉ hành lễ ở không gian tâm linh trang trọng.

Nghệ nhân Phạm Quang Hồng luôn tâm niệm, để giữ gìn nét đẹp của đạo Mẫu và nghi thức hầu đồng thì đạo đức của người đồng thầy là điều quan trọng nhất. Người thanh đồng, người làm con của Mẫu phải giữ gìn được đạo đức, để mình tôn vinh được đạo Mẫu, không để nó biến dạng.

Nghệ nhân Phạm Quang Hồng diễn xướng trong một giá hầu đồng.

Trải qua thời gian dài thực hành tín ngưỡng thờ mẫu và nhờ nắm vững nghi lễ, phép tắc thực hành, nghệ nhân Phạm Quang Hồng đã truyền dạy thành công cho nhiều người. Ông luôn chỉn chu từ trang phục đến cung văn, vũ đạo luôn bảo đảm sự tôn nghiêm, thành kính, thể hiện đúng giá trị tinh thần là ca ngợi công ơn của các vị thánh, Mẫu, tái hiện lại hình ảnh oai hùng của các vị tướng quân đã có nhiều công lao xây dựng và bảo vệ đất nước.

Nghệ nhân Phạm Quang Hồng tại một buổi hầu đồng.

Nghệ nhân Phạm Quang Hồng cho biết: “Trong các giá hầu đồng có sự xuất hiện của những nhân vật múa với tính cách khác nhau, đồng thời quy tụ khá nhiều thể loại, hình thức dân ca, dân nhạc của các địa phương, vùng miền, dân tộc khác nhau, đòi hỏi người thể hiện phải hiểu biết lịch sử tâm linh, có kinh nghiệm chuyên môn và quan trọng hơn là phải nhập tâm”.

Làm sao để thực hành tín ngưỡng thờ mẫu Tam phủ của người Việt đúng cách, đúng với bản chất tốt đẹp vốn có, đáp ứng nhu cầu tâm linh của người Việt là điều nghệ nhân Phạm Quang Hồng trăn trở. Theo ông, có không ít người hiện lợi dụng danh nghĩa của loại hình di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại mà làm sai lệch đi bản chất, giá trị văn hóa tốt đẹp.

Nghệ nhân Phạm Quang Hồng cho biết: “Thời gian tới, tôi sẽ tiếp tục tuyên truyền, vận động các thanh đồng, đạo quan thực hành tín ngưỡng theo đúng Luật Di sản văn hóa. Mong cơ quan chức năng quan tâm ngăn chặn những người thực hành tín ngưỡng chưa đúng, biến tướng, lạm dụng, làm ảnh hưởng đến một nét đẹp văn hóa của người Việt”.

Nghệ nhân Phạm Quang Hồng tham gia các hoạt động xã hội tại phường Trung Lương.

Bên cạnh tích cực trong hoạt động thực hành tín ngưỡng thờ mẫu, nghệ nhân Phạm Quang Hồng còn thường xuyên tham gia các hoạt động xã hội, các phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”, nhân đạo từ thiện tại TX Hồng Lĩnh và các địa phương trên địa bàn tỉnh. Đặc biệt, nghệ nhân Phạm Quang Hồng còn tích cực tham gia công đức xây dựng, tôn tạo đền, chùa trên địa bàn TX Hồng Lĩnh, qua đó giữ gìn và phát huy các giá trị di sản văn hóa lịch sử của địa phương.

Với những cống hiến, đóng góp của mình trong việc lưu giữ và phát huy nét đẹp văn hóa thực hành tín ngưỡng thờ mẫu Tam phủ của người Việt, mới đây, nghệ nhân Phạm Quang Hồng được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú về loại hình nghệ nhân trình diễn tập quán xã hội và tín ngưỡng. Ông cũng trở thành người đầu tiên trong tỉnh được phong tặng nghệ nhân ưu tú về loại hình này.

Nghệ nhân Phạm Quang Hồng là người có công trong việc trùng tu, tôn tạo đền Cả - Dinh Đô Quan Hoàng Mười và tổ chức Lễ hội đền Cả - Dinh Đô Quan Hoàng Mười. Gắn bó với thực hành Tín ngưỡng thờ mẫu Tam phủ, nghệ nhân Hồng đã góp phần bảo vệ, phát huy giá trị tốt đẹp của di sản, phát huy bản sắc văn hóa Việt.

Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin TX Hồng Lĩnh Đặng Quang Vinh

Nam Giang