Những điểm thay đổi, quy định mới của Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) được Phó vụ trưởng Vụ BHXH, Bộ LĐ-TB&XH Nguyễn Duy Cường nêu rõ tại cuộc họp báo thường kỳ ngày 30/7.
Phó vụ trưởng Nguyễn Duy Cường liệt kê 14 điểm mới. Cụ thể:
Bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội
Trợ cấp hưu trí xã hội theo quy định của Luật BHXH 2024 là loại hình BHXH do ngân sách Nhà nước bảo đảm, được xây dựng trên cơ sở kế thừa và phát triển một phần từ quy định về trợ cấp xã hội hằng tháng đối với người cao tuổi không có lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng.
Trong đó, luật quy định rõ, công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên mà không có lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng thì được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Riêng với người thuộc hộ nghèo, cận nghèo thì điều kiện về tuổi giảm hơn, từ đủ 70 tuổi trở lên được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.
Việc hạ 5 tuổi, từ mức 80 tuổi hiện áp dụng xuống 75 tuổi, báo cáo đánh giá tác động, sẽ có thêm 1,2 triệu người cao tuổi không có lương hưu sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội hàng tháng (tính từ 1/7/2025, thời điểm luật mới có hiệu lực thi hành).
Thêm trợ cấp với người không rút BHXH một lần
Theo đó, công dân Việt Nam đủ tuổi nghỉ hưu nhưng không đủ thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu (chưa đủ 15 năm) và chưa đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội (chưa đủ 75 tuổi), nếu không hưởng BHXH một lần và không bảo lưu mà có yêu cầu thì được hưởng trợ cấp hằng tháng từ chính khoản đóng của mình.
Trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng thì được ngân sách nhà nước đóng BHYT.
Thay đổi điều kiện rút bảo hiểm xã hội 1 lần
Luật BHXH mới có nhiều sửa đổi, bổ sung theo hướng gia tăng quyền lợi, tăng tính hấp dẫn, khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần.
Theo đó, các trường hợp được giải quyết chế độ BHXH một lần gồm: 1. Người lao động đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 15 năm đóng BHXH; 2. Người ra nước ngoài để định cư; 3. Người đang mắc một trong những bệnh ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS; 4. Người có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên, người khuyết tật đặc biệt nặng; 5. Người lao động có thời gian đóng BHXH trước ngày 1/7/2025 và chưa đóng đủ 20 năm BHXH.
Người tham gia BHXH từ thời điểm 1/7/2025 chỉ được rút bảo hiểm trong 4 trường hợp đầu.
Người lao động không hưởng BHXH một lần mà bảo lưu thời gian đóng để tiếp tục tham gia thì có cơ hội được thụ hưởng các quyền lợi cao hơn như: Khi tiếp tục tham gia được hưởng các chế độ với mức hưởng cao hơn; Được hưởng lương hưu với điều kiện dễ dàng hơn; trong thời gian hưởng lương hưu được quỹ BHXH đóng BHYT; Được hưởng trợ cấp hàng tháng khi không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội; trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng được hưởng BHYT do ngân sách Nhà nước đảm bảo.
Mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc
Quy định áp dụng đối với chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh; Người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố; Người lao động làm việc không trọn thời gian; Người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương.
Bổ sung quyền thụ hưởng chế độ ốm đau, thai sản đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã thay vì chỉ hưởng hai chế độ là hưu trí và tử tuất như Luật hiện hành.
Bổ sung chế độ thai sản khi tham gia BHXH tự nguyện
Theo đó, người tham gia BHXH tự nguyện đáp ứng đủ điều kiện theo quy định được hưởng trợ cấp thai sản với mức 2 triệu đồng cho mỗi con mới sinh, do ngân sách nhà nước bảo đảm, người lao động không phải đóng thêm so với quy định hiện hành.
Giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu từ 20 xuống 15 năm
Theo cơ quan soạn thảo, việc giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm sẽ gia tăng cơ hội được hưởng lương hưu của nhiều người hơn, nhất là những người tham gia BHXH muộn.
Tránh đóng BHXH hai lần
Thông qua việc bổ sung quy định trường hợp điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, có quy định về thời gian tham gia BHXH của người lao động ở Việt Nam và ở nước ngoài được tính để xét điều kiện hưởng chế độ BHXH.
Nâng cao hiệu quả đầu tư quỹ BHXH, tăng cường quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng quỹ BHXH qua việc mở rộng danh mục và phương thức đầu tư quỹ BHXH.
Bảo hiểm hưu trí bổ sung
Luật bổ sung một chương về nội dung này, trong đó quy định đối tượng, nguyên tắc, quỹ bảo hiểm hưu trí bổ sung và chính sách của nhà nước đối với bảo hiểm hưu trí bổ sung, tạo điều kiện cho người sử dụng lao động và người lao động có thêm lựa chọn tham gia đóng góp để được hưởng mức lương hưu cao hơn.
"Mức tham chiếu" thay thế "lương cơ sở"
Luật quy định "mức tham chiếu" dùng để tính mức đóng, mức hưởng một số chế độ BHXH; khi chưa bãi bỏ mức lương cơ sở thì mức tham chiếu bằng mức lương cơ sở.
Mức tham chiếu được điều chỉnh trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng, tăng trưởng kinh tế, phù hợp với khả năng của ngân sách nhà nước và Quỹ BHXH.
Chế tài xử lý chủ sử dụng trốn đóng BHXH của người lao động
Luật mới tăng cường tính tuân thủ pháp luật, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động bằng việc dành riêng 1 chương để quy định về quản lý thu, đóng BHXH; làm rõ nội hàm và việc xử lý hành vi chậm đóng và hành vi trốn đóng BHXH.
Tạo điều kiện thuận lợi cho người tham gia và thụ hưởng quyền lợi BHXH thông qua bổ sung quy định giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH; điều chỉnh, cắt giảm, đơn giản hóa hồ sơ, thủ tục thực hiện BHXH.
Sửa đổi, bổ sung quy định của các chế độ BHXH phù hợp hơn với thực tiễn, đảm bảo tốt hơn quyền lợi của người lao động: Luật BHXH số 41/2024 đã kế thừa, phát triển những quy định hiện hành phù hợp đã được kiểm nghiệm trong thực tiễn, sửa đổi các quy định chưa phù hợp, bảo đảm tính khả thi, dài hạn, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.
