Quan sát của phóng viên cho thấy, nhiều đồi rừng nguyên liệu tại các xã Hương Vĩnh, Hương Lâm, Hương Liên... (huyện Hương Khê), nhất là khu vực giáp ranh giữa 3 xã này nằm ven đường tỉnh 553 (đường vào Đồn Biên phòng Bản Giàng) đã và đang được khai thác trên diện rộng. Theo phản ánh của người dân, do keo tràm năm 2023 giá thấp nên bà con không bán; từ đầu năm 2024 đến nay, giá “ấm” dần nên đồng loạt cắt bán để các tránh rủi ro, rớt giá.
Vì khai thác đồng loạt, gấp rút trong thời gian ngắn đã dẫn đến nhiều cánh rừng đang trùng điệp màu xanh ở huyện miền núi này bị tác động lớn, cắt trụi. Trong lúc chờ sản xuất chu kỳ mới (bỏ trống đất khoảng 3 - 4 tháng để dọn dẹp thực bì, chuẩn bị trồng mới và khoảng 2 năm để cây khép tán) sẽ gây mất cảnh quan, ô nhiễm môi trường, mất cân bằng sinh thái và tăng nguy cơ sạt lở đất đá...
Anh Nguyễn Văn Ng. ở thôn Trại Tuần, xã Hương Vĩnh (Hương Khê) cho biết: “7ha rừng của gia đình tôi đã trồng 6 năm, nay đến chu kỳ khai thác và đang được giá nên cắt bán để có tiền trang trải cuộc sống. Do trồng cùng thời điểm nên nhiều hộ xung quanh cũng đồng loạt cắt bán. Ở đây, mọi người mới chỉ nghĩ đến trữ lượng, số tiền bán được chứ chưa mấy ai quan tâm đến môi trường, nước ngầm, sạt lở...”.
Điều dễ nhận thấy, tình trạng khai thác keo tràm đồng loạt cũng đang diễn ra tại một số vùng quy hoạch trồng rừng nguyên liệu của các huyện Hương Sơn, Vũ Quang, Cẩm Xuyên..., nhất là ở những vùng giáp ranh, các cánh rừng nằm ở vùng sâu, vùng xa.
Theo các chuyên gia trong lĩnh vực lâm nghiệp, môi trường, tình trạng khai thác rừng trồng keo nguyên liệu như trên sẽ gây ra nhiều hệ lụy xấu. Việc khai thác tự do, thiếu quy hoạch, thiếu tính toán hợp lý sẽ dẫn đến biến động độ che phủ rừng, biến dạng đồi núi, xói mòn đất đai, tụt mạch nước ngầm, phá vỡ hệ sinh thái rừng...
Những con đường vận chuyển keo tràm từ chân đồi lên đến đỉnh cũng vô tình trở thành rãnh thoát nước, gây xói mòn, làm tăng nguy cơ sạt lở đất đá. Ngoài ra, khai thác quy mô lớn sẽ dẫn đến áp lực về xử lý môi trường vì vỏ cây, cành lá, gốc rễ nhiều, không thu gom kịp thời, đốt thực bì trên diện rộng dễ gây ô nhiễm và cháy rừng...
Việc khai thác rừng trồng tự do, tự phát như hiện nay cũng đang vi phạm các quy trình, quy định hiện hành. Theo Điều 11 của Thông tư số 26 ngày 30/12/2022 của Bộ NN&PTNT quy định về quản lý, truy xuất nguồn gốc lâm sản và Thông tư số 22 ngày 15/12/2023 của Bộ NN&PTNT về sửa đổi, bổ sung một số điều của các thông tư trong lĩnh vực lâm nghiệp yêu cầu: Khi khai thác gỗ rừng trồng thì các tổ chức, cá nhân, gia đình, cộng đồng dân cư phải xây dựng hồ sơ (phương án khai thác, các quyết định liên quan đến thực hiện các biện pháp lâm sinh...) gửi kiểm lâm cấp huyện kiểm tra, phê duyệt, cho phép.
Tuy nhiên, trên thực tế, quy định trong các văn bản trên đã không được tuân thủ nghiêm túc. Đây cũng là một phần nguyên nhân dẫn đến tình trạng người dân khai thác tùy tiện, tự phát, gây hậu quả xấu cho môi trường mỗi khi rừng trồng đến chu kỳ khai thác.
Hà Tĩnh hiện có 88.000 ha rừng sản xuất trồng keo nguyên liệu, mỗi năm cho sản lượng gỗ khai thác khoảng 490.000m3, giá trị sản xuất khoảng 800 tỷ đồng/năm, giải quyết việc làm cho hàng chục nghìn lao động. Vì cây keo tràm vừa có vai trò quan trọng trong phát triển sản xuất, đời sống của người dân miền núi, vừa có ý nghĩa rất lớn trong bảo vệ môi trường nên khi khai thác cần phải đảm bảo đúng quy trình, quy định để nâng cao hiệu quả sử dụng đất, đảm bảo sản xuất bền vững, thân thiện với môi trường...
Đề nghị chính quyền các cấp và lực lượng chức năng vào cuộc để chấn chỉnh, hạn chế tình trạng khai thác tự phát, đồng loạt. Đặc biệt, cần tập trung tuyên truyền, vận động, hướng dẫn Nhân dân trong hoạt động khai thác; quản lý, giám sát chặt chẽ hồ sơ, thủ tục, quy trình cấp phép khai thác để điều tiết quy mô phù hợp; nghiên cứu để trồng cuốn chiếu, trồng hỗn giao (trồng keo xen với các loại cây khác nhưng không giống nhau về chu kỳ khai thác)...