Năm 2025, Việt Nam phát động Tháng hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS với chủ đề “Cộng đồng lên tiếng – Hướng tới chấm dứt AIDS”. Thông điệp ấy không chỉ mang tính tuyên truyền mà còn khẳng định sự thay đổi trong cách tiếp cận. Từ mô hình điều trị, kiểm soát sang mô hình dựa trên sự tham gia, chia sẻ và dẫn dắt của cộng đồng.
Tại Hà Tĩnh, công tác phòng, chống HIV/AIDS được triển khai đồng bộ từ tuyến tỉnh đến cơ sở trong nhiều năm qua. Tính đến nay, toàn tỉnh có 549 người nhiễm HIV đang được quản lý và điều trị ARV. Chỉ tính riêng trong 9 tháng, toàn tỉnh đã thực hiện 509 lượt xét nghiệm tải lượng virus HIV, trong đó, 505 bệnh nhân đạt ngưỡng ức chế virus, đạt tỷ lệ 99,2%.
Điều đáng nói là ngân sách chi trả cho việc xét nghiệm này được BHYT và Dự án do Tổ chức AHF Việt Nam (Quỹ Chăm sóc sức khỏe AIDS Hoa Kỳ) đồng thanh toán, hỗ trợ. Bệnh nhân được miễn phí hoàn toàn các chi phí xét nghiệm. Hà Tĩnh cũng mở rộng điều trị PrEP (dự phòng trước phơi nhiễm) và Methadone cho người nghiện các chất dạng thuốc phiện, góp phần giảm lây truyền HIV qua đường tiêm chích và quan hệ tình dục không an toàn.
Bác sĩ Nguyễn Sỹ Long - Trưởng khoa phòng, chống HIV/AIDS, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hà Tĩnh cho biết: “Thành quả này có được là nhờ tiếng nói tích cực của cộng đồng – những người sống chung với HIV, nhóm dễ bị tổn thương, cùng đội ngũ y tế cơ sở. Họ không chỉ là người thụ hưởng mà còn là người đồng hành, truyền cảm hứng và lan tỏa sự cảm thông”.
Điển hình như ở xã Sơn Kim 1, CLB Tình thương của người nhiễm HIV được thành lập từ năm 2015, hiện có 45 thành viên. Ngoài việc sinh hoạt định kỳ để chia sẻ kinh nghiệm điều trị, nhóm còn tham gia truyền thông cộng đồng, tư vấn cho người mới phát hiện dương tính, hướng dẫn cách điều trị, bảo hiểm và chăm sóc sức khỏe tinh thần.
Anh P.Đ.M, một thành viên CLB chia sẻ: “Tôi từng nghĩ cuộc đời mình coi như chấm hết khi nhận kết quả xét nghiệm dương tính với HIV. Nhưng nhờ sự hỗ trợ của cán bộ y tế và nhóm bạn cùng cảnh, tôi vượt qua mặc cảm, tuân thủ điều trị, giờ đã sống khỏe mạnh suốt hơn 10 năm. Tôi muốn kể câu chuyện của mình để người khác biết rằng HIV không phải dấu chấm hết.”
Những câu chuyện như thế không chỉ giúp cộng đồng hiểu hơn về căn bệnh, mà còn phá vỡ rào cản kỳ thị, vốn là một trong những nguyên nhân khiến nhiều người e ngại đi xét nghiệm hoặc điều trị sớm. Khi người nhiễm HIV lên tiếng bằng chính trải nghiệm thật của mình, họ không chỉ đòi hỏi quyền được chăm sóc, mà còn góp phần thay đổi nhận thức xã hội để HIV được nhìn nhận như một bệnh mạn tính có thể kiểm soát, chứ không phải “bản án tử” như trước đây.
Không chỉ người nhiễm HIV mà nhiều nhóm tình nguyện viên, đoàn thể, tổ chức xã hội cũng đang đóng vai trò tích cực trong công tác phòng, chống HIV/AIDS. Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hà Tĩnh cùng các đoàn thể đã đưa thông điệp phòng bệnh đến tận vùng sâu, vùng xa. Tổ chức hàng chục buổi truyền thông, tư vấn xét nghiệm lưu động, tờ rơi, thuốc dự phòng cho người có nguy cơ cao. Đặc biệt, sự tham gia của người dân địa phương trong phát hiện sớm, hỗ trợ điều trị, giám sát ca bệnh là yếu tố giúp Hà Tĩnh duy trì được tỷ lệ điều trị và kiểm soát lây nhiễm trong cộng đồng.
Theo khuyến nghị của Liên Hợp Quốc, để chấm dứt AIDS vào năm 2030, mỗi quốc gia cần đạt mục tiêu 95–95–95 (95% người nhiễm HIV biết được tình trạng của mình, 95% trong số đó được điều trị bằng thuốc ARV, 95% có tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện).
Việt Nam đang tiến rất gần tới các chỉ số này, trong đó Hà Tĩnh được xem là một trong những địa phương có tốc độ bao phủ điều trị cao, kiểm soát dịch bền vững và mô hình cộng đồng hiệu quả. Tuy nhiên, để duy trì kết quả, ngành y tế khuyến nghị tiếp tục mở rộng xét nghiệm tự nguyện, điều trị tại tuyến cơ sở, đồng thời tăng cường truyền thông trong giới trẻ, nhóm có hành vi nguy cơ cao, và lồng ghép chương trình HIV/AIDS vào các hoạt động phát triển xã hội, giảm nghèo, bình đẳng giới.
Bác sĩ Phùng Bình Văn - Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hà Tĩnh cho biết: "Cuộc chiến chống HIV/AIDS không chỉ là vấn đề y tế, mà còn là cuộc đấu tranh vì quyền con người, vì sự công bằng và nhân ái. Khi cộng đồng hiểu, chấp nhận và cùng hành động, không ai còn bị kỳ thị, không ai bị bỏ rơi đó chính là nền tảng để hướng tới một xã hội khỏe mạnh, văn minh và không còn AIDS".