Đề xuất cơ chế đặc biệt cho dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam

Theo thông báo mới đây của Hội đồng Thẩm định nhà nước dự án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam, Bộ Giao thông Vận tải cần tiếp thu ý kiến của Tư vấn thẩm tra về khai thác, hướng tuyến, vị trí nhà ga, công nghệ, từ đó hoàn thiện phương án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam vừa chở khách, vừa chở hàng, tốc độ thiết kế 200-250 km/h, tốc độ khai thác 200 km/h. Phương án này đã được hai bộ Giao thông Vận tải, Kế hoạch và Đầu tư đề xuất nghiên cứu vào cuối năm 2022.

Dự án quy mô lớn, thời gian triển khai kéo dài, qua nhiều thời kỳ, mức vốn nhà nước tham gia lớn hơn mức quy định của Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (Luật PPP). Do vậy, Hội đồng Thẩm định nhà nước đề nghị Bộ Giao thông Vận tải xây dựng cơ chế đặc biệt cho dự án để trình Quốc hội xem xét.

Với kịch bản tuyến đường sắt tốc độ 200 km/h, số lượng nhà ga tăng hơn so với phương án đường sắt 350 km/h. Theo Hội đồng Thẩm định nhà nước, hiện cả 20 tỉnh, thành phố có tuyến đường sắt đi qua đồng thuận số lượng nhà ga do Tư vấn thẩm tra đề xuất. Tuy nhiên, có 12 tỉnh chưa đồng thuận phương án hướng tuyến và vị trí nhà ga gồm: Hà Nam, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Ninh Thuận, Bình Thuận, Đồng Nai.

Do đó, Hội đồng Thẩm định nhà nước đề nghị Bộ Giao thông Vận tải làm việc với 12 địa phương này để thống nhất phương án tối ưu.

Tàu khách ở một số nước châu Âu khai thác tốc độ trên 200 km/h. Ảnh: Anh Duy

Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi của Bộ Giao thông Vận tải đề xuất đến năm 2050 mới đưa vào khai thác toàn tuyến. Hội đồng Thẩm định nhà nước cho rằng thời gian quá lâu như vậy sẽ dẫn đến rủi ro về tăng vốn đầu tư, bỏ lỡ cơ hội phát triển kinh tế - xã hội. Bộ Giao thông Vận tải cần hoàn thiện phương án phân kỳ đầu tư hợp lý, đảm bảo tính khả thi, hoàn thành dự án trước 2045. Đây cũng là định hướng thực hiện dự án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam đã được Bộ Chính trị đưa ra vào tháng 3.

Các đơn vị liên quan cần nghiên cứu bổ sung mô hình dự án PPP, cụ thể nhà nước sẽ xây dựng cơ sở hạ tầng, bảo trì và bảo dưỡng hạ tầng, doanh nghiệp có trách nhiệm đầu tư phương tiện vận tải và nhà ga cao tầng. Doanh nghiệp sẽ thành lập bộ máy vận hành khai thác, trả phí khấu hao cơ sở hạ tầng đã đầu tư dự kiến 75 năm và trả phí bảo dưỡng hạ tầng cho nhà nước.

Hội đồng Thẩm định nhà nước yêu cầu Bộ Giao thông Vận tải đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện hồ sơ báo cáo nghiên cứu tiền khả thi để gửi Hội đồng trong năm nay.

Tháng 2/2019, Bộ Giao thông Vận tải đã trình Chính phủ báo cáo tiền khả thi dự án tốc độ cao Bắc Nam đi qua 20 tỉnh thành từ Hà Nội đến TP HCM. Đây là tuyến đường sắt tốc độ cao, đường đôi, khổ 1.435 mm, điện khí hóa, tốc độ thiết kế 350 km/h, tốc độ khai thác 320 km/h. Trên tuyến có 20 ga hành khách, đoàn tàu sử dụng công nghệ động lực phân tán. Tổng mức đầu tư sau thẩm tra là 64 tỷ USD.

Hội đồng Thẩm định nhà nước đã ký hợp đồng với liên danh tư vấn thẩm tra độc lập để đánh giá, thẩm định báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án.

Cuối năm 2022, Tư vấn thẩm tra đã nêu một số nhược điểm nếu đầu tư đường sắt tốc độ cao 350 km/h và kiến nghị phương án tuyến đường sắt vừa chở khách, vừa chở hàng tốc độ khai thác 225 km/h cho tàu khách, 160 km/h cho tàu hàng. Trên tuyến có 50 ga hành khách và 20 ga hàng hóa. Tổng mức đầu tư sơ bộ là 61 tỷ USD.

Bộ Chính trị đã đặt mục tiêu đến năm 2025 hoàn thành phê duyệt chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam. Các đoạn đường sắt tốc độ cao Hà Nội - Vinh và TP HCM - Nha Trang được ưu tiên khởi công trong giai đoạn 2026-2030; phấn đấu hoàn thành toàn tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam trước năm 2045.

Phương án đường sắt tốc độ thiết kế 250 km/h do tư vấn thẩm tra đề xuất. Đồ họa: Tạ Lư