Thị xã Hồng Lĩnh được thành lập ngày 2/3/1992 theo Quyết định số 67 của Hội đồng Bộ trưởng, gồm thị trấn Hồng Lĩnh và các xã: Trung Lương, Đức Thuận (huyện Đức Thọ), Đậu Liêu, Thuận Lộc (huyện Can Lộc), với diện tích tự nhiên hơn 5.800 ha, dân số gần 32.000 người.
Hồng Lĩnh là vùng địa linh nhân kiệt, có truyền thống văn hóa lâu đời và tinh thần yêu nước, cách mạng sâu sắc; Nhân dân đoàn kết, kiên cường trong kháng chiến, sáng tạo trong lao động sản xuất. Nơi đây là quê hương của danh nhân Bùi Cầm Hổ, song trạng Sử Hy Nhan - Sử Đức Huy và nhiều người con ưu tú của cách mạng Việt Nam.
Vùng đất này đã hun đúc khí thiêng sông núi, có nhiều di tích, danh thắng nổi tiếng. Đây cũng là địa danh từng được Vua Thiệu Trị dừng chân đề thơ, vịnh cảnh, từng in đậm dấu chân của Nguyễn Huệ - Quang Trung, La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp, Đại thi hào Nguyễn Du, Nguyễn Công Trứ, Nguyễn Biểu, Phan Kính và nhiều bậc danh nhân hào kiệt khác.
Dẫu vậy, khi mới thành lập trong điều kiện tỉnh nhà vừa tái lập nên thị xã gặp nhiều khó khăn như: kinh tế phát triển ở mức thấp, công nghiệp, thương mại, dịch vụ còn manh mún, nông nghiệp phát triển chậm; hoạt động văn hóa, thể thao còn nghèo nàn; chất lượng khám, chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe cho Nhân dân còn hạn chế. Đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân còn nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo cao; tình hình an ninh trật tự trên địa bàn còn những phức tạp, một số vụ việc xẩy ra trở thành điểm nóng.
Tuy nhiên, với quyết tâm cao, định hướng đúng và lựa chọn khâu đột phá phù hợp, đội ngũ cán bộ thị xã đã bám sát thực tiễn, phát huy tinh thần đoàn kết, tự lực, tranh thủ sự hỗ trợ của các cấp để đưa địa phương phát triển đúng mục tiêu đề ra.
Đến nay, kinh tế thị xã Hồng Lĩnh tăng trưởng ổn định, bình quân đạt 8,8%/năm, riêng năm 2024 đạt gần 10%; cơ cấu kinh tế chuyển dịch đúng hướng đô thị, với tỷ trọng công nghiệp - xây dựng và thương mại - dịch vụ chiếm trên 96%; thu nhập bình quân đầu người trên địa bàn liên tục tăng, năm 2025 ước đạt hơn 74 triệu đồng.
Hồng Lĩnh trở thành điểm sáng thu hút đầu tư của tỉnh, dẫn đầu khối huyện, thị, thành phố về Chỉ số năng lực cạnh tranh sở, ban, ngành cấp tỉnh và UBND huyện, thành phố, thị xã (DDCI) giai đoạn 2020–2023. Nhiều cụm công nghiệp được lấp đầy và đầu tư đồng bộ, từng bước hình thành trung tâm công nghiệp nhẹ của tỉnh với sự hiện diện của nhiều doanh nghiệp lớn như: Công ty CP Vinatex Hồng Lĩnh, Công ty TNHH Haivina Hồng Lĩnh, Công ty CP Sợi Nghệ Tĩnh; Công ty CP Tập đoàn Bia rượu và Nước giải khát Sao Vàng – SAVABECO... Các dự án đang triển khai tiếp tục tạo động lực quan trọng cho phát triển kinh tế và chuyển dịch cơ cấu của thị xã.
Lĩnh vực văn hóa - xã hội của thị xã Hồng Lĩnh có nhiều chuyển biến tích cực. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” ngày càng đi vào chiều sâu, các thiết chế văn hóa được đầu tư, nếp sống văn minh đô thị từng bước hình thành, giá trị văn hóa truyền thống được giữ gìn và phát huy. Nhiều di tích lịch sử - văn hóa như: chùa Đại Hùng, chùa Thiên Tượng, chùa Hang, đền Cả – Dinh đô Quan Hoàng Mười… được trùng tu, tôn tạo từ nguồn xã hội hóa.
Giáo dục luôn giữ vị trí tốp đầu tỉnh, đặc biệt là giáo dục mũi nhọn đạt kết quả cao; cơ sở vật chất, trang thiết bị được đầu tư nâng cấp. Công tác y tế có nhiều tiến bộ, chất lượng khám chữa bệnh và y đức được nâng cao; Bệnh viện Đa khoa thị xã xây mới, Bệnh viện Hồng Hà được mở rộng. Chương trình giảm nghèo bền vững đạt hiệu quả rõ nét, đến cuối năm 2024, tỷ lệ hộ nghèo còn 1,4%. Các chính sách an sinh xã hội được thực hiện đầy đủ, kịp thời.
Với vai trò là trung tâm kinh tế - xã hội, đô thị hạt nhân phía Bắc tỉnh, thời gian qua, thị xã Hồng Lĩnh đã tập trung xây dựng đô thị văn minh bằng quyết tâm cao và nhiều cách làm sáng tạo, hiệu quả. Đến nay, thị xã đã đạt 55/63 tiêu chí đô thị loại III, 5/5 phường đạt chuẩn văn minh đô thị; xã Thuận Lộc đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và toàn thị xã được công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới.
Trong quá trình phát triển đô thị, Hồng Lĩnh đã đầu tư nhiều công trình trọng điểm như quảng trường, công viên trung tâm, các tuyến đường trục chính, vành đai, đường Nguyễn Thiếp; xây mới, nâng cấp 100% nhà văn hóa thôn, tổ dân phố và nhà văn hóa thị xã. Các mô hình đô thị mới như hệ thống ánh sáng, hoa, cây xanh được triển khai hiệu quả, góp phần hoàn thiện hạ tầng và cảnh quan.
Điều đáng phấn khởi là những chủ trương này nhận được sự đồng thuận cao của cán bộ, đảng viên và Nhân dân, tạo nên phong trào thi đua sôi nổi, làm thay đổi rõ nét diện mạo đô thị. Hồng Lĩnh hôm nay đã sáng - xanh - sạch - đẹp hơn, với những tuyến phố thảm nhựa khang trang, công viên, quảng trường tươi mới, đường hoa rực rỡ, ánh sáng rực rỡ về đêm – trở thành minh chứng sinh động cho một đô thị đang chuyển mình mạnh mẽ cùng sự phát triển của tỉnh và đất nước.
Công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị được chú trọng, thực hiện hiệu quả việc học và làm theo Bác, nêu gương trong cán bộ, đảng viên. Nguyên tắc tập trung dân chủ, quy chế làm việc được thực hiện nghiêm túc, đảm bảo đoàn kết, thống nhất trong toàn Đảng bộ. Cải cách hành chính đạt kết quả cao, luôn thuộc tốp đầu tỉnh; quy chế dân chủ cơ sở được phát huy, tạo đồng thuận và niềm tin trong Nhân dân. Năm 2021, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân TX Hồng Lĩnh được Chủ tịch Nước tặng Huân chương Lao động hạng Nhất.
Chặng đường 33 năm xây dựng và phát triển chưa phải là dài, nhưng những thành quả đạt được rất đáng trân trọng. Bước vào giai đoạn mới với mô hình chính quyền hai cấp, các phường Bắc Hồng Lĩnh và Nam Hồng Lĩnh sẽ tiếp tục phát huy truyền thống, hiện thực hóa khát vọng xây dựng đô thị văn minh, hiện đại, nâng cao đời sống Nhân dân, đáp ứng kỳ vọng của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân.