Bộ GTVT vừa ban hành Thông tư ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về trạm kiểm tra tải trọng xe. Quy chuẩn mới này cho phép tự động phát hiện và phạt nguội xe vi phạm quá tải trọng.
Thông tư này bãi bỏ Thông tư số 09/2013 của Bộ GTVT ban hành QCVN 66:2013 Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Trạm kiểm tra tải trọng xe. Các trạm kiểm tra tải trọng xe cố định, lưu động đã được đầu tư, đưa vào hoạt động trước ngày Thông tư này có hiệu lực thi hành thì tiếp tục hoạt động cho đến khi Luật Đường bộ có hiệu lực thi hành.
Theo Bộ GTVT, mô hình trạm kiểm tra tải trọng xe cố định sẽ sử dụng hệ thống cân tự động hoạt động ở tốc độ thấp và tốc độ cao, đạt cấp chính xác tối thiểu theo quy định của pháp luật về đo lường. Trạm cân đảm bảo hoạt động 24/24h trong mọi điều kiện thời tiết.
Hệ thống hoạt động theo nguyên tắc, khi xe chạy qua, nếu phát hiện chở quá tải sẽ được thông báo hiển thị tự động trên màn hình điện tử; lái xe có trách nhiệm đưa xe ra khỏi đường cao tốc thông qua tuyến nhánh rẽ phải xuống đường gom hoặc đường nhánh được đầu tư xây dựng dành riêng cho xe quá tải bị từ chối cung cấp dịch vụ đi lại trên đường cao tốc.
Việc lắp đặt trạm cân tự động được bố trí trên các tuyến đường bộ trọng điểm, đường cao tốc, các hành lang vận tải đường bộ lớn, cửa ngõ giao thông, nơi xuất phát các nguồn hàng lớn, tại trạm thu phí, đường nhánh nối vào đường cao tốc, vị trí trước khi vào đường cao tốc, tại nơi có khả năng tận dụng tối đa cơ sở hạ tầng sẵn có và các vị trí phù hợp khác cần phải kiểm tra tải trọng xe theo tình hình giao thông thực tế.
Vị trí, trạm cân tự động phải bảo đảm giao thông an toàn, có các giải pháp ngăn ngừa xe quá tải đi vào đường cao tốc. Bên cạnh đó, có thể kiểm soát tối đa các phương tiện lưu thông (kể cả phương tiện từ các khu vực lân cận, các đầu mối nguồn hàng, cửa khẩu, bến cảng), hạn chế tối đa hiện tượng xe quá tải trọng đi vòng đường khác để né tránh việc kiểm tra, kiểm soát của trạm kiểm soát tải trọng xe.
Trạm cân cố định tự động phải đảm bảo phát hiện và xử lý các tình huống tài xế tìm cách né tránh, không chấp hành sự kiểm tra, kiểm soát như: Che, làm bẩn, làm cong vênh biển số xe làm cho hệ thống không nhận diện, không đọc được biển số; xe chạy lệch làn nhằm vô hiệu hóa hệ thống đo lường và nhận diện biển số; xe chạy nối đuôi nhau ở cự ly quá gần nhằm né tránh góc quan sát của hệ thống nhận diện biển số xe, làm sai lệch kết quả cân.
Về độ chính xác, hệ thống phải bảo đảm độ chính xác tối thiểu 93% (trừ trường hợp biển số bị che, khuất, bẩn, cong vênh nên không nhận diện được, biển số không đúng quy định, xe chạy lệch làn, chạy nối đuôi nhau ở cự ly quá gần, chạy nhanh hơn hoặc chậm hơn tốc độ quy định tại trạm, không truy xuất được dữ liệu đăng kiểm phương tiện do lỗi khách quan).
Ngăn chặn hiệu quả xe quá tải
Cục Đường bộ cho biết, Quy chuẩn Kỹ thuật quốc gia về trạm kiểm tra tải trọng xe được xây dựng trên cơ sở kết quả thí điểm thí điểm thành công hai bộ cân xe tự động tốc độ cao do Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) tài trợ trên QL5 từ ngày 15/8/2020 đến 31/12/2021 để kiểm soát, xử lý xe quá tải.
Kết quả thí điểm cho thấy, tỷ lệ bình quân số lượt xe chở quá tải bị xử phạt trên số lượt xe đã cân giảm từ 6,9% xuống còn 0,12% (giảm 57,5 lần); số lượt xe vi phạm bình quân trên ngày giảm từ 176 lượt xe/ngày xuống còn 1,5 lượt xe/ngày (giảm 117,3 lần).
Cục Đường bộ cũng đã tiếp tục đưa 2 bộ cân tự động hoạt động tại Km 78+830 QL5 (chiều Hải Phòng - Hà Nội) và đưa 2 bộ tự động vào hoạt động từ ngày 15/6/2023.
Theo Cục Đường bộ, hiện tại đường tỉnh 741 tỉnh Bình Dương lắp trạm cân cố định tốc độ cao. TP.HCM có dự án hệ thống các trạm cân xe tự động trên địa bàn thành phố.
Cục Đường bộ nhận định quá trình hoạt động cho thấy các bộ cân xe tự động kiểm soát tự động 24/24 giờ trong mọi điều kiện thời tiết; giám sát 100% số lượt xe chạy qua đoạn đường đặt thiết bị cân. Dữ liệu cân xe được gửi đến cơ quan có thẩm quyền như thanh tra giao thông, cảnh sát giao thông để "phạt nguội" hoặc kiểm tra, xử phạt trực tiếp ở vị trí phù hợp.
Các bộ cân xe tự động ở tốc độ cao khắc phục được các hạn chế của các trạm cân xe lưu động, cân xách tay hiện nay như: kinh phí vận hành rất thấp, bảo đảm tính khách quan, là biện pháp phòng chống tiêu cực, nhũng nhiễu hiệu quả do không tiếp xúc trực tiếp với người vi phạm, tình trạng xe quá tải nhanh chóng được ngăn chặn.