Hơn nửa thế kỷ xa quê, nhưng với CCB, nhà báo, bác sỹ Nguyễn Xuân Lam vẫn luôn in đậm dấu ấn của một người con Hà Tĩnh.
Sinh ra tại Cẩm Xuyên, mạch nguồn văn hóa quê hương đã ngấm sâu, nuôi dưỡng tâm hồn ông từ thủa ấu thơ. Tốt nghiệp Đại học y, từng là bác sĩ tham gia chiến trường Campuchia rồi làm chủ nhiệm khoa của Bệnh viện 1-5 Hải quân, sau khi rời quân ngũ, năm 2011, cựu chiến binh, bác sĩ Nguyễn Xuân Lam đã quyết định đầu tư vào lĩnh vực y tế. Vừa qua, ông được Trường Đại học quốc tế Hoa Kỳ (IAU) trao tặng danh hiệu Giáo sư danh dự.
Với niềm tự hào là người con của đất Hà Tĩnh, nơi sinh ra Danh nhân văn hóa thế giới, Đại thi hào Nguyễn Du, GS.TS Nguyễn Xuân Lam đã dành trọn tâm huyết cho việc bảo tồn và lan tỏa di sản văn hóa quý giá này.
Với cái duyên từ việc yêu truyện Kiều, nhiều năm trước, trên cương vị Phó Chủ tịch Hội Kiều học Việt Nam (giai đoạn 2017 – 2022), ông đã trở thành một cầu nối đầy tâm huyết với nhiều người để kết nối, lan tỏa các giá trị của tác phẩm này. Bằng uy tín và sự nhiệt thành của mình, ông đã gắn kết những người con từ mọi miền Tổ quốc, từ các nhà khoa học, nhà giáo uyên bác đến những người lao động bình dị trong một mái nhà chung chan chứa tình yêu với Đại thi hào Nguyễn Du và Truyện Kiều.
Yêu mến Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du không chỉ là của những nhà nghiên cứu, trí thức mà ngay cả người thôn quê hay mọi tầng lớp Nhân dân đều có thể thuộc Truyện Kiều. Với cương vị là Chủ tịch Hội đồng hương Hà Tĩnh tại TP. Hồ Chí Minh, một câu Kiều đã chỉ đường cho tôi rằng hãy xem đó như việc nhà. Vì vậy, tôi không có lý do gì để đứng ngoài. Từ đó, tôi đã tham gia rất nhiều hoạt động của Hội Kiều học Việt Nam trong những năm đầu mới thành lập.
GS.TS Nguyễn Xuân Lam, nguyên Phó Chủ tịch Hội Kiều học Việt Nam
Kết tinh từ hành trình miệt mài ấy chính là công trình sưu tầm, tuyển chọn và nghiên cứu đầy giá trị của GS.TS Nguyễn Xuân Lam. Cuốn sách "Nghiên cứu Truyện Kiều những năm đầu thế kỷ XXI", không chỉ là sự tổng hợp có hệ thống những bài viết quý giá từ nhiều nguồn, nhiều tác giả, mà còn là một kho tàng tri thức, minh chứng cho sự tỉ mỉ và tâm huyết của ông. Công trình này giúp các thế hệ sau dễ dàng tiếp cận, tìm hiểu và khám phá chiều sâu nhân văn, giá trị nghệ thuật của Truyện Kiều.
GS.TS Nguyễn Xuân Lam cho biết: "Mỗi lần đọc Kiều, tôi lại thấy trong đó không chỉ có nỗi đau nhân thế, mà còn có sức mạnh, sự nhân ái và niềm tin vào cái đẹp, cái thiện. Chính vì vậy, tôi dành tâm huyết sưu tầm, tuyển chọn những công trình nghiên cứu Truyện Kiều trong những năm đầu thế kỷ XXI. Tôi mong muốn cuốn sách này sẽ giúp bạn đọc có thêm cái nhìn sâu rộng hơn, đồng thời gìn giữ và lan tỏa giá trị của đại thi hào Nguyễn Du. Đó cũng là cách tôi tri ân quê hương, tri ân di sản văn hóa dân tộc, để Truyện Kiều tiếp tục đồng hành cùng các thế hệ mai sau”.
Cái duyên đến với Truyện Kiều của GS.TS Nguyễn Xuân Lam, đã tạo nên một câu chuyện đẹp về sự cống hiến không ngừng nghỉ cho văn hóa quê hương. Ông không chỉ là một người nghiên cứu đầy tâm huyết, mà còn là một người con nặng lòng với quê hương, với di sản của Đại thi hào Nguyễn Du. Công trình của ông là một món quà có ý nghĩa, để bạn bè gần xa hiểu hơn về đại thi hào Nguyễn Du, giúp Truyện Kiều tiếp tục tỏa sáng, trường tồn trong tâm hồn người Việt và lan tỏa những giá trị đến các thế hệ mai sau.
Giáo sư Phong Lê nhận xét: “Nguyễn Xuân Lam tuy là một bác sỹ, một doanh nhân, nhưng lại rất yêu mến Truyện Kiều. Ông đã thực hiện được một tập nghiên cứu về Truyện Kiều những năm đầu thế kỷ XXI, với dung lượng gần 1.500 trang. Và hiếm có người nào làm được công việc như thế ”.
Nhà báo Phạm Quốc Toàn - nguyên Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam chia sẻ: “Tôi rất tự hào là người con Hà Tĩnh, quê hương của Đại thi hào Nguyễn Du. Tôi luôn mong muốn được góp phần khẳng định giá trị văn hoá của người xứ Nghệ, của người Hà Tĩnh. Và những hoạt động của GS.TS Nguyễn Xuân Lam đã thêm kết nối những người con xa quê như chúng tôi lại với nhau. Điều quan trọng hơn cả là làm sao bồi đắp tình yêu Truyện Kiều, tình yêu cụ Nguyễn Du cho các thế hệ trẻ”.
Vượt qua bao thăng trầm của thời gian, Truyện Kiều đã trở thành một phần di sản trong đời sống tinh thần người Việt. Sức sống mãnh liệt của tác phẩm đã chạm đến trái tim của nhiều người ở nhiều lĩnh vực khác nhau: từ nhà nghiên cứu, nhà giáo, nhà văn, nhà báo...
Họ tìm thấy ở Kiều những thông điệp nhân văn, hồn cốt dân tộc, và bản sắc văn hóa quê hương. Đặc biệt với những người Hà Tĩnh xa quê, Truyện Kiều mãi luôn là một nguồn cội, một điểm tựa tinh thần. Đó là cách họ tìm về trong niềm tự hào với quê hương, với di sản văn hóa vĩnh cửu. Chính những đóng góp như của GS.TS Nguyễn Xuân Lam đã giúp Truyện Kiều tiếp tục tỏa sáng, trường tồn trong tâm hồn người Việt, và lan tỏa những giá trị ấy đến muôn đời sau.