(Baohatinh.vn) - Mộ và đền thờ Nguyễn Hoành Từ (phường Hà Huy Tập, tỉnh Hà Tĩnh) không chỉ là điểm đến văn hóa tâm linh mà còn là trường học lịch sử sống động cho mọi thế hệ.
Di tích Mộ và đền thờ Nguyễn Hoành Từ thuộc tổ dân phố Bình Tiến, phường Hà Huy Tập (trước đây là xã Tân Lâm Hương, huyện Thạch Hà). Mộ và đền thờ Nguyễn Hoành Từ còn có các tên gọi khác như: Đền Tiết Nghĩa Đại vương, Đền Cụ Quận, Lăng Quan Nghè. (Ảnh: Bùi Đình Hải).
Nguyễn Hoành Từ (1536 - 1599) là hậu duệ đời thứ 5 của Linh quốc công Nguyễn Trọng Đạt, hậu duệ đời thứ 6 của Thái sư Cương quốc công Nguyễn Xí.
Sinh ra và lớn lên trong bối cảnh đất nước nội chiến triền miên, dân tình cực khổ nên Nguyễn Hoành Từ đã sớm có ý thức trách nhiệm công dân của mình đối với đất nước. Ông chuyên tâm học hành, trau dồi kinh sử để thi cử, đỗ đạt lập công giúp đời. Năm 1577, Nguyễn Hoành Từ đỗ Chế khoa Đinh Sửu, đỗ Nhị giáp Tiến sĩ, làm đến Hữu Thị lang Bộ Lại.
Tên ông được lưu danh tại Bia Tiến sĩ - Văn miếu Quốc Tử Giám Hà Nội. Nguyễn Hoành Từ là một bậc hiền tài tiêu biểu của đất nước ta trong thế kỷ XVI. Trải qua những trọng trách lớn như: Khảm ký binh ngục, Tả Thị lang Bộ Lại, Chánh sứ…, dù ở lĩnh vực nào Nguyễn Hoành Từ cũng tận tâm, dốc sức làm việc, qua đó góp phần ổn định đất nước, chăm lo cuộc sống của Nhân dân. Hiện trên địa bàn vẫn còn sót lại một cánh đồng do ông kêu gọi Nhân dân khai hoang, trồng trọt, được gọi là đồng Nhà Quan, một đoạn đập trữ nước tưới tiêu cho đồng ruộng được gọi là đập Quan Nghè; con đường lớn đi vào đền thờ Nguyễn Hoành Từ thường gọi là đường Nhà Quan.
Tại di tích Mộ và đền thờ Nguyễn Hoành Từ còn lưu giữ được một số sắc phong, câu đối, mộc biểu thể hiện công lao, hành trạng Nguyễn Hoành Từ.
Ghi nhận những công lao đóng góp của Nguyễn Hoành Từ cho quê hương, đất nước, năm 2004, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã có Quyết định số 1223QĐ/UB-VX xếp hạng Mộ và Nhà thờ Nguyễn Hoành Từ là di tích Lịch sử - văn hóa cấp tỉnh. Ngày 20/11/2024, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành quyết định xếp hạng Mộ và Đền thờ Nguyễn Hoành Từ là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia. Ngoài ra, tại Hà Tĩnh có 1 trường học và 2 tuyến đường mang tên Nguyễn Hoành Từ.
Từ một ngôi miếu nhỏ ban đầu, nay Mộ và đền thờ Nguyễn Hoành Từ được xây dựng thành một khu di tích khép kín, kiên cố với các hạng mục quan trọng như: mộ, thượng điện, trung điện, hạ điện, khuôn viên… Quá trình trùng tu, xây dựng diễn ra nhiều lần, trong nhiều năm; kinh phí do Nhân dân và dòng họ đóng góp, ủng hộ. Tại di tích, nhiều hạng mục được xây dựng công phu, cầu kỳ, sắc nét và độc đáo, có giá trị thẩm mỹ cao. Các hiện vật như: long ngai, bài vị, đại tự, sắc phong… hiện có của di tích là những tư liệu quý về lịch sử và văn hóa.
Di tích gồm có Tam quan, Tắc môn; Hạ điện; Trung điện; Thượng điện và phần mộ của Nguyễn Hoành Từ. Hạ điện có kiến trúc 3 gian 2 chái, một cửa chính, hai cửa sau nối thông với Trung điện, Thượng điện và Mộ. Diện tích Hạ điện rộng 43,7m2, bên trong đặt một hương án bằng gỗ, một bát hương; phía trên treo bức Mộc biểu bằng gỗ, ghi lời vua Lê Ý Tôn ban tặng cho dòng họ. (Ảnh: Bùi Đình Hải). Trung điện được thiết kế với 4 trụ nâng giá đỡ tạo thành 4 mái. Mặt chính giáp với nhà Thượng điện gắn bức đại tự: “Đại Lục Phong vương” (6 đời được đều phong vương). Điểm nổi bật của Trung điện là tạo dáng kiến trúc hài hòa, 4 mái vút cong đều đặn mang tính cân đối, đối xứng. Bốn góc mái có đao vượt hình lăng kích thước 0,5 x 0,5, trên đỉnh gắn Lưỡng long chầu nguyệt. Hai bên để trống, không xây tường bao nhằm tạo sự thông thoáng, tiện ích trong các hoạt động lế lễ.
Nhà Thượng điện - là ngôi nhà có kiến trúc cổ được xây dựng vào thời kỳ nhà Nguyễn có niên đại trên 200 năm. Toàn bộ Thượng điện được kết cấu vững chãi bằng phần nền với vật liệu vôi vữa trộn mật là loại vật liệu kết dính khá phổ biến thời kỳ trước đây.
Mộ Nguyễn Hoành Từ là mộ đất, đắp tròn, nằm sát nhà Thượng điện trong khuôn viên. Theo lời kể, lúc mất, nghi lễ an táng Nguyễn Hoành Từ được triều đình tổ chức long trọng theo nghi thức dành riêng cho một danh nhân đất nước. Sau đó, triều đình đã cấp vàng bạc, cùng dòng tộc lập đền thờ gọi là Miếu quận công hay đền Quận công, Lăng quan Nghè, Đền thờ Tiến sỹ Đại vương Nguyễn Hoành Từ.
Để phục vụ du khách đến tham quan và lưu giữ những giá trị lịch sử của di tích, Đoàn phường Hà Huy Tập đã ứng dụng chuyển đổi số, tạo mã QR để thuận tiện cho việc tìm kiếm, tra cứu thông tin.
Trải qua hàng trăm năm, di tích đã được cộng đồng bản xứ và con cháu trong dòng họ dày công gìn giữ tôn tạo, thâm nghiêm.
Di tích Mộ và đền thờ Nguyễn Hoành Từ được công nhận Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia là niềm vinh dự lớn với địa phương. Đó không chỉ khẳng định giá trị bền vững của quá khứ mà còn là nguồn động lực to lớn cho sự phát triển trong tương lai của phường Hà Huy Tập. Chính quyền và Nhân dân phường sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác bảo tôn, tôn vinh và phát huy giá trị của di tích để nơi đây không chỉ là điểm đến văn hóa tâm linh mà còn là trường học lịch sử sống động cho thế hệ mai sau.
Cuộc thi "Giọng hát hay các ca khúc về Hà Tĩnh" đã tạo dựng một sân chơi lành mạnh, quảng bá sâu rộng các ca khúc về Hà Tĩnh, góp phần khởi dậy tình yêu quê hương, đất nước, lan tỏa hình ảnh tỉnh nhà tới bạn bè muôn phương.
Dù vừa khai trương ngày thứ 2 nhưng gian hàng của Hà Tĩnh trong khuôn khổ Triển lãm 80 năm thành tựu đất nước tại Hà Nội đã đón rất đông người dân đến tham quan, tìm hiểu.
Với tư tưởng tiến bộ, vị danh nhân quê Hà Tĩnh đã phân tích cho Vua Bảo Đại - vị hoàng đế cuối cùng của chế độ quân chủ trong lịch sử Việt Nam hiểu rõ thắng lợi tất yếu của Việt Minh, tích cực vận động Vua Bảo Đại thoái vị và đã giúp Vua soạn thảo chiếu thoái vị.
Với 5 bảo vật quốc gia và hàng ngàn hiện vật, cổ vật, tư liệu giá trị về quê hương núi Hồng - sông La đang được lưu giữ là minh chứng cho những nỗ lực của Bảo tàng Hà Tĩnh trong sưu tầm, bảo quản ký ức quê hương.
Lấy chất liệu từ vùng đất, văn hóa, con người Hà Tĩnh, những tác phẩm âm nhạc mang giai điệu ngọt ngào, sâu lắng, khơi gợi những cảm xúc đặc biệt trong lòng người nghe.
Đồng chí Bí thư Tỉnh ủy lâm thời đầu tiên của Hà Tĩnh là người cộng sản kiên trung, có nhiều đóng góp to lớn cho sự nghiệp đấu tranh cách mạng. Cuộc đời và sự nghiệp của đồng chí là tấm gương sáng ngời, để lại nhiều bài học quý báu cho đội ngũ cán bộ, đảng viên hôm nay và các thế hệ mai sau.
Là một vùng đất không rộng lớn, song đến nay, Hà Tĩnh đã có 5 di sản và 2 danh nhân được UNESCO vinh danh. Thành quả ấy là niềm tự hào của mỗi người dân và phản ánh hành trình bền bỉ, đầy tâm huyết của những người làm văn hóa.
Sắp bước vào tuổi 100, cụ bà Ngô Thị Thu ở thị trấn Nghèn cũ (nay là xã Can Lộc, Hà Tĩnh) vẫn nhớ như in khoảnh khắc lịch sử tháng Tám năm 1945 – khi bà đọc lời hiệu triệu khởi nghĩa, giành chính quyền về tay Nhân dân.
Ngày nay nhiều nghề truyền thống đang dần mai một. Thế nhưng giữa lòng Thành Sen, tỉnh Hà Tĩnh vẫn có những con người bền bỉ giữ gìn nghề may áo dài truyền thống.
Hình ảnh về huyền thoại "Đặc công rừng Sác" - Anh hùng LLVT, liệt sỹ Trần Văn Dần, người con quê xã Đan Hải, tỉnh Hà Tĩnh đã được phục dựng nhờ các tài liệu lưu trữ tại Đại học Texas Tech - Hoa Kỳ.
Tại chương trình “Cùng Việt Nam tiến bước”, hàng nghìn cán bộ, chiến sỹ lực lượng vũ trang cùng người dân Hà Tĩnh đồng loạt sải bước với mục tiêu lan tỏa thông điệp “1 tỷ bước chân tiến vào kỷ nguyên mới”.
80 năm qua, kể từ khi đất nước giành độc lập, văn hóa luôn là mạch nguồn nuôi dưỡng tinh thần, bản sắc và sức mạnh đoàn kết của người Hà Tĩnh. Đặc biệt, từ sau công cuộc đổi mới, ngành Văn hóa Hà Tĩnh đã có bước tiến dài trong nỗ lực bảo tồn và làm tỏa sáng di sản cha ông.
Trong Cách mạng Tháng 8/1945, quân và dân Hà Tĩnh cùng cả nước vùng lên đập tan xiềng xích nô lệ, thực dân phong kiến, lập nên nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, đưa cách mạng nước ta bước sang một kỷ nguyên mới.
Những ngôi đình làng ở Hà Tĩnh không chỉ là nơi sinh hoạt văn hóa, mà còn lưu giữ những ký ức, đặc biệt trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh và Cách mạng tháng Tám.
Anh Nguyễn Văn Mạnh (SN 1985, ở phường Thành Sen, tỉnh Hà Tĩnh) khuyết một bàn tay nhưng lại có biệt tài vẽ và đắp tranh nổi. Dù mất đi đôi bàn tay nhưng việc được sống với niềm đam mê, thỏa sức tạo nên những bức tranh tường sống động, anh Mạnh cảm thấy cuộc đời mình vẫn vẹn nguyên ý nghĩa.
Hoàng Xuân Hãn là Giáo sư Toán học, kỹ sư, nhà sử học, nhà ngôn ngữ học, nhà nghiên cứu văn hóa, giáo dục nổi tiếng. Suốt cuộc đời, ông không ngừng cống hiến miệt mài cho nhiều lĩnh vực khác nhau.
Trong nhịp sống hiện đại gấp gáp, câu chuyện 6 hộ dân ở xã Đồng Lộc (Hà Tĩnh) hiến đất, mở lối đi cho người hàng xóm nghèo như một nét đẹp dung dị, ấm áp giữa đời thường.
Quá trình sắp xếp đơn vị hành chính, tên các xã, phường mới ở Hà Tĩnh được lựa chọn kỹ lưỡng, mang nhiều ý nghĩa, gắn với lịch sử, văn hóa, lợi thế địa phương và phù hợp với xu thế hội nhập, nhận được sự đồng thuận từ Nhân dân.
Từ điểm tựa là các giá trị truyền thống, gia đình ông Kiều Minh Khánh và bà Nguyễn Thị Dung ở phường Bắc Hồng Lĩnh (Hà Tĩnh) đã viết nên câu chuyện đẹp về một mái ấm gần nửa thế kỷ đong đầy yêu thương, lan tỏa giá trị sống tích cực trong cộng đồng.
Sau hơn 54 năm kể từ ngày Anh hùng LLVTND, liệt sỹ Trần Văn Dần (xã Đan Hải, Hà Tĩnh) hy sinh, mùa hè này, những kỷ vật đơn sơ, những nét bút mang khí chất của người lính đặc công rừng Sác ấy đã trở về với gia đình bằng một cách đầy bất ngờ và rất cảm động.
Từ vùng “đất chết” oằn mình trong lửa đạn chiến tranh, cựu binh Trường Sa Nguyễn Hải Đường ở thôn Hồng Sơn (xã Trường Lưu, Hà Tĩnh) đã hồi sinh, trở thành mô hình kinh tế trù phú, cho thu nhập 2 tỷ đồng/năm.
Cầu Nhe (Hà Tĩnh), kể từ 15/4/1968, không đơn thuần chỉ là một địa danh mà đã trở thành một vùng đất thiêng. Tháng Bảy, dưới chân cầu, sông vẫn thì thầm câu chuyện bi hùng một thuở cha ông...
Trong lịch sử, Hà Tĩnh từng có nhiều bậc danh nho, hiền tài và đại thần được giao trọng trách giữ chức Tế tửu (Hiệu trưởng) của Văn Miếu – Quốc Tử Giám.
Trong vô vàn câu chuyện về Ngã ba Đồng Lộc huyền thoại đã trở nên quen thuộc, ít ai biết rằng, những con ngõ, ngôi nhà ở thôn Mai Long (xã Xuân Lộc, Hà Tĩnh) là nơi từng lưu dấu bước chân, tiếng cười nói của 10 nữ liệt sỹ TNXP Tiểu đội 4, Đại đội 552 trước lúc họ đi vào bất tử.
Hơn 50 năm gắn bó cùng tranh cổ động, họa sĩ Hoàng Hữu Trí (trú xã Gia Hanh, tỉnh Hà Tĩnh) không chỉ lưu giữ ký ức một thời, mà còn tiếp tục truyền đi niềm tin, lý tưởng và giá trị nghệ thuật qua từng nét vẽ.
Làng Trường Lưu xưa - xã Trường Lưu nay tự hào với 3 di sản được UNESCO vinh danh. Không dừng lại ở một danh xưng hành chính ở Hà Tĩnh, Trường Lưu còn ẩn chứa trong đó nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, riêng có, được lưu truyền qua nhiều thế hệ.
Từ một câu chuyện trong sử sách, tên gọi Thành Sen (Hà Tĩnh) đã ra đời và theo suốt dặm dài lịch sử của vùng đất này. Tên gọi ấy đã ăn sâu vào ký ức, trở thành niềm tự hào của nhiều thế hệ.
![[QUIZ] Danh nhân quê Hà Tĩnh nào soạn thảo chiếu thoái vị cho Vua Bảo Đại?](https://cdn.baohatinh.vn/images/bf0281bfe88e8abd7a4741f6c7dfc50d60cc1f4adbaaa4c5db5eae87e4f6bfaac70e502b1d728dca8bad00ab1e380a0a/hue-0.jpg)
![[QUIZ] Bí thư Tỉnh ủy lâm thời đầu tiên của Hà Tĩnh là ai?](https://cdn.baohatinh.vn/images/bf0281bfe88e8abd7a4741f6c7dfc50d60cc1f4adbaaa4c5db5eae87e4f6bfaa0c4ea4ba86331f6c61c430a536b93e6daef38a10b7910a0abcdb3b53c4a3cfaaacbb1a4e4d4980d63a1d43b2232866d8/95c9c752-3200-4d60-abcf-2bb3ece5619a.jpg)
![[QUIZ] Hà Tĩnh ghi dấu ấn nổi bật nào trong Cách mạng Tháng Tám?](https://cdn.baohatinh.vn/images/bf0281bfe88e8abd7a4741f6c7dfc50d60cc1f4adbaaa4c5db5eae87e4f6bfaab59eeca1ffc88a22b225f8989788b4339bd53f26662bb0273186957914ca9d42/thanh-sen-3.jpg)
![[Quiz] GS Hoàng Xuân Hãn sinh ra và lớn lên ở xã nào của Hà Tĩnh?](https://cdn.baohatinh.vn/images/bf0281bfe88e8abd7a4741f6c7dfc50d60cc1f4adbaaa4c5db5eae87e4f6bfaa91d3ccf415457703c481e58b1ebdbd56/123.jpg)
![[Quiz] Tên gọi xã Đông Kinh lần đầu xuất hiện trên bản đồ Hà Tĩnh vào năm nào?](https://cdn.baohatinh.vn/images/016d39b2f4f91829b0c07f2d62218ea5ef10ad0fdcfbf6cdceeb9c34200e128743662e60aca2cbf67056b956d92dd4bfc64db0ec857a408f890642ce478df764/b-9965-1746.jpg)
