Lịch sử của đất nước luôn ghi nhận những đóng góp của các tầng lớp trí thức khoa bảng người Hà Tĩnh. Họ là những người tài hoa trên nhiều lĩnh vực chính trị, quân sự, ngoại giao, triều chính, văn hóa, y học, thiên văn, địa lý… và phát triển kinh tế, xã hội ở các thời kỳ của lịch sử.
Các tham luận được trình bày tại hội thảo đã gợi mở nhiều vấn đề nhằm đề cao vai trò, phát huy giá trị di sản Văn Miếu - Quốc Tử Giám và truyền thống khoa bảng của vùng đất Hà Tĩnh.
Cùng với các vị danh nhân tiêu biểu khác, Bạt Quận công Dương Trí Trạch đã góp phần rất lớn trong việc tạo dựng, vun đắp nên bản sắc văn hóa đặc sắc của mảnh đất Hà Tĩnh.
Ông quê ở làng Cải Lương, tổng Phù Lưu, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh (nay là thôn Bắc Kinh, xã Ích Hậu, huyện Lộc Hà), là người kiến tạo, tổ chức và đặt nền móng vững chắc cho ngành Ngân hàng Việt Nam từ những ngày đầu thành lập.
Ông quê ở huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh. Trong lịch sử Việt Nam, chưa có một nhân vật nào có được huyền thoại, truyền thuyết về địa lý, phong thủy ảnh hưởng sâu sắc tới người dân, sống mãi với thời gian như ông.
Ông quê ở xã Ích Hậu, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh, nổi tiếng là vị quan thanh liêm, chính trực, lập được nhiều công trạng. Ông phụng sự trong 3 triều vua Lê (Lê Thế Tông, Lê Kính Tông và Lê Thần Tông) và 2 đời chúa là Trịnh Tùng, Trịnh Tráng.
Với nhiều hoạt động được tổ chức, buổi lễ là dịp để người dân xã Sơn Ninh (Hương Sơn, Hà Tĩnh) bày tỏ sự tri ân công lao của danh nhân Nguyễn Tuấn Thiện - vị tướng thời Hậu Lê với đất nước.
Với nhiều giá trị lịch sử văn hóa, đền thờ Phạm Tôn Tuyển ở xã Mai Phụ (Lộc Hà, Hà Tĩnh) được Bộ VH-TT&DL xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.
Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1724-1791) là một Đại danh y - nhà văn lớn - nhà văn hóa xuất sắc của dân tộc và Hà Tĩnh. Ông đã để lại cho hậu thế một khối di sản văn hóa đồ sộ, có giá trị sâu sắc, bền vững về nhiều mặt, về cơ bản được tập hợp trong bộ “Hải Thượng y tông tâm lĩnh” - công trình đồ sộ, được viết chủ yếu bằng chữ Hán, gồm 28 tập/66 quyển.
Dù không phải nơi chôn rau, cắt rốn nhưng quê mẹ Hương Sơn (Hà Tĩnh) là nơi Đại danh y Lê Hữu Trác đã gắn bó hơn nửa cuối cuộc đời. Nhân cách, y đức của ông đã lắng vào hồn thiêng, sông núi, đọng mãi trong tâm thức con người núi Hồng - sông La.
Đại hội đồng UNESCO 42 vừa thông qua nghị quyết với bản danh sách 53 danh nhân văn hóa và sự kiện lịch sử được UNESCO cùng vinh danh, tham gia kỷ niệm, trong đó có Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (sinh sống chủ yếu ở Hà Tĩnh). Theo đó, tính đến nay, Việt Nam đã có 7 danh nhân được tổ chức này vinh danh.
Huyện Nghi Xuân (Hà Tĩnh) đã xây dựng kế hoạch, triển khai nhiều hoạt động ý nghĩa nhằm hướng tới kỷ niệm 245 năm năm sinh và tưởng niệm 165 năm ngày mất danh nhân Nguyễn Công Trứ (1778-1858).
Trong 11 công trình vừa được UBND tỉnh xếp hạng di tích lịch sử, văn hóa cấp tỉnh vừa đây, Thạch Hà và Nghi Xuân, mỗi đơn vị có 2 di tích; các huyện Kỳ Anh, Cẩm Xuyên, Can Lộc, Lộc Hà, Đức Thọ, TX Hồng Lĩnh và Hương Khê, mỗi địa phương có 1 di tích.
Việc được công nhận di tích lịch sử, văn hóa cấp tỉnh là cơ sở để các địa phương Hà Tĩnh tăng cường hơn nữa công tác bảo tồn và phát huy các giá trị di sản.
Chương trình nghệ thuật tại Lễ kỷ niệm 300 năm Ngày sinh La Sơn phu tử Nguyễn Thiếp đã tạo ấn tượng cùng những cảm xúc trong lòng khán giả về một nhân cách, tài năng của quê hương Hà Tĩnh.
La Sơn phu tử Nguyễn Thiếp (xã Kim Song Trường, Can Lộc, Hà Tĩnh) được đánh giá là nhà quân sự tài ba, nhà văn hóa, giáo dục kiệt xuất của dân tộc ở thế kỷ 18. Những di sản ông để lại cho hậu thế vẫn còn nguyên giá trị trong đời sống hôm nay.
Từ nền móng được tạo dựng qua mối lương duyên giữa Vua Quang Trung và nhà hiền triết Nguyễn Thiếp cách đây hơn 200 năm, đến nay, trải qua nhiều thời kỳ lịch sử, mối quan hệ giữa Hà Tĩnh và Bình Định ngày càng khăng khít và phát triển.
Công tác chuẩn bị Lễ kỷ niệm 300 năm ngày sinh La Sơn phu tử Nguyễn Thiếp (1723 - 2023) được các cấp, ngành ở Hà Tĩnh ráo riết thực hiện, sẵn sàng để sự kiện diễn ra thành công.
Tượng La Sơn phu tử Nguyễn Thiếp và danh nhân Đào Tấn được đặt tại công viên Can Lộc (thị trấn Tuy Phước) góp phần giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, siết chặt thêm nghĩa tình giữa 2 huyện Tuy Phước (Bình Định) và Can Lộc (Hà Tĩnh).
Trở lại Mật thôn (nay là thôn Lũy, xã Kim Song Trường, Can Lộc, Hà Tĩnh), ngắm vẻ thâm nghiêm của đền thờ La Sơn phu tử Nguyễn Thiếp, chúng tôi thêm khắc sâu lòng biết ơn đối với những cống hiến to lớn của ông với đất nước.
Chiêm ngưỡng khu lăng mộ cùng dấu tích ngôi nhà trong thời gian ở ẩn của danh sỹ Nguyễn Thiếp (1723 - 1804, người con quê hương Hà Tĩnh) trên dãy núi Thiên Nhẫn (xã Nam Kim, huyện Nam Đàn, Nghệ An), chúng tôi càng thêm xúc động nghĩ về nhân cách, tài năng và những cống hiến của ông đối với dân tộc.
Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh nhà thờ danh nhân Vũ Duy Dư và Vũ Duy Áng ở xã Vượng Lộc (Can Lộc - Hà Tĩnh) được chính quyền và con cháu huy động trùng tu, tôn tạo.
Ngắm vẻ thâm trầm, uy nghi của di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia đền thờ Đông các đại học sỹ Trương Quốc Dụng (xã Thạch Khê, Thạch Hà, Hà Tĩnh) càng thêm tưởng nhớ công lao to lớn của ông đối với đất nước.
Trong dòng chảy văn hóa Việt Nam, mảnh đất Hà Tĩnh được định vị là vùng địa linh, nhân kiệt. Linh khí của vùng đất núi Hồng - sông Lam tỏa rạng dọc chiều dài lịch sử, nhân kiệt nối nhau từ đời này sang đời khác tạo nên nguồn lực to lớn cho sự phát triển của Hà Tĩnh hiện tại và mai sau.
Dâng hương tại Khu di tích cố Tổng Bí thư Hà Huy Tập (Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh), đoàn công tác tỉnh Quảng Nam và TP Đà Nẵng bày tỏ lòng biết ơn vô hạn trước công lao to lớn của Người đối với sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng.
Việc đặt tượng tại công viên 2 huyện nhằm ghi nhận, tri ân những công lao to lớn của các danh nhân đối với quê hương đất nước, qua đó gắn kết tình cảm giữa huyện Can Lộc (Hà Tĩnh) và huyện Tuy Phước (Bình Định).
Bác sĩ Nguyễn Khắc Viện - người con ưu tú của Hà Tĩnh đã được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Nhất, hạng Ba; Giải thưởng Nhà nước về tác phẩm “Việt Nam – một thiên lịch sử”. Viện Hàn lâm Pháp cũng tặng ông giải thưởng lớn… Năm Quý Mão - 2023 gợi cho ta nhớ hai sự kiện rất ý nghĩa trong cuộc đời ông.
Địa linh và nhân kiệt Hà Tĩnh có đặc thù, sắc nét độc đáo riêng. Ở đây, “địa linh” sinh “nhân kiệt” và ngược lại, “nhân kiệt” luôn biết bảo tồn, gìn giữ và bồi đắp, “thiêng hóa” cho “Địa linh”.
Với 31 tham luận được gửi đến, trong đó 12 tham luận trình bày trực tiếp tại hội trường, Hội thảo “Đóng góp của giáo dục và khoa cử Nho học ở Hà Tĩnh đối với lịch sử dân tộc” tiếp tục làm sáng tỏ thêm những đóng góp của các nhà khoa bảng, các dòng họ hiếu học tiêu biểu của vùng đất học cho đất nước.
