(Baohatinh.vn) - Ông quê ở xã Ích Hậu, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh, nổi tiếng là vị quan thanh liêm, chính trực, lập được nhiều công trạng. Ông phụng sự trong 3 triều vua Lê (Lê Thế Tông, Lê Kính Tông và Lê Thần Tông) và 2 đời chúa là Trịnh Tùng, Trịnh Tráng.
Vị Tể tướng nào quê Hà Tĩnh từng phụng sự 3 triều vua Lê?
Giải thích
Theo Lý lịch Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia Đền thờ Nguyễn Văn Giai do Bảo tàng Hà Tĩnh cung cấp, ông Nguyễn Văn Giai sinh năm Giáp Dần (1554) tại xã Mỹ Tường, tổng Phù Lưu, huyện Thiên Lộc (nay là xã Ích Hậu, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh) trong một gia đình nhà nho nghèo. Thuở nhỏ, ông Nguyễn Văn Giai đã nổi tiếng thông minh, học giỏi. 5 tuổi đã biết chữ nghĩa, 9 tuổi biết làm văn, 17 tuổi đã nổi tiếng là hay chữ trong vùng. Năm 1580, khoa thi Canh Thìn đời vua Lê Thế Tông, ông Nguyễn Văn Giai đi thi đỗ Hội nguyên, rồi vào thi Đình đỗ Đình nguyên Nhị giáp Tiến sĩ. Ông từng giữ chức Tể tướng trong triều đình nhà Lê, được phong là khai quốc công thần thời Lê Trung Hưng. Ông mất năm 1628, thọ 75 tuổi. Trong 48 năm (1580-1628), ông Nguyễn Văn Giai làm quan trải qua 3 triều vua Lê và 2 đời chúa Trịnh, với những công lao to lớn đối với đất nước. Cụ thể, ông làm quan phụng sự vua Lê Thế Tông (trị vì 1573-1599), Lê Kính Tông (1599-1619) và Lê Thần Tông (1619-1643 và 1649-1662) và 2 đời chúa là Trịnh Tùng (1570-1623) và Trịnh Tráng (1623-1657). Ông là một nhà quân sự, một danh tướng tài ba đồng thời là một nhà ngoại giao sắc sảo, một công thần có danh tiếng thời Lê - Trịnh. Ngoài ra ông còn là một nhà thơ khẳng khái, ghét bạo ngược, bất công, luôn hướng về đạo lý, nhân nghĩa cho người dân lao động. Trên mộ ông Nguyễn Văn Giai tại quê nhà khắc câu đối do vua Lê Kính Tông tặng: "Trải qua ba triều thuộc hàng danh tướng trụ cột của nước nhà/ Vạn năm sau là bậc phúc thần nơi sông núi quê hương".
Vị Tể tướng này nổi tiếng với giai thoại từ bỏ món ăn yêu thích để chống tham nhũng. Đó là món ăn gì?
Giải thích
Theo sách Tang thương ngẫu lục của tác giả Phạm Đình Hổ và Nguyễn Án, khi ông Nguyễn Văn Giai còn làm Chưởng quản lục bộ, các bậc thân tín của vua chúa đều phải kiêng nể. Gia phả dòng họ còn ghi lại lời ông răn bảo triều thần: “Ta giữ việc triều chính cốt cho liêm chính, không nhận hối lộ của bất kỳ ai. Người có tài đức thì phải biết trọng dụng; ai có lỗi lầm phải biết lựa lời can ngăn; ai oan uổng phải biết cứu xét phân minh cẩn trọng và bênh vực; kẻ nghèo khó phải ra tay giúp đỡ. Không nên làm những điều bất chính để tích trữ vàng ngọc làm giàu; phải biết tu nhân tích đức cho đời sau con cháu vậy”. Có một giai thoại kể về sự liêm chính của ông như sau: Một lần, có người con rể của chúa ra trận thấy giặc mạnh sợ hãi nên bỏ chạy. Theo luật pháp đương thời phải khép vào tội chết. Ông Nguyễn Văn Giai phụ trách việc xét xử và định tội quận mã đúng luật. Chúa gợi ý cho ông giảm án, nhưng ông đã viện lí rằng, đối với kẻ trên phải xử nghiêm minh để làm gương cho kẻ dưới, có thế mới giữ vững được cơ đồ nên chúa cũng không dám quyết. Quận chúa - vợ quận mã bèn đem vàng bạc đến nhờ bà vợ ba của ông Nguyễn Văn Giai nói giúp, vì bà này rất được ông yêu quý. Song bà ba đã từ chối và phân trần với quận chúa: Tướng công là người thanh liêm, xưa nay vốn rất ghét của đút lót. Vả lại, đây là việc hệ trọng trong triều, tôi đâu dám can dự. Tuy vậy, quận chúa cứ van xin mãi, khiến bà động lòng, nghĩ bụng cũng là đàn bà với nhau cả, không nỡ để quận chúa chịu cảnh góa bụa. Bà ba nói: Thế thì sáng mai, sau khi tướng công vào triều, quận chúa hãy cho mang đến đây một mâm xôi nếp cái, một con lợn nhỏ luộc chín, một con dao sắc và các thứ gia vị, rồi tôi nói giúp. Quận chúa mừng rỡ, về sắm sanh đúng như lời dặn. Sáng hôm sau, bà ba cố tình nấu bữa sáng chậm hơn thường ngày, ông Nguyễn Văn Giai đành phải nhịn ăn, lên xe vào triều cho kịp buổi chầu. Đến trưa, tan chầu về, bụng đang đói, lại thấy mâm xôi, thịt hợp khẩu vị bày sẵn trên bàn, ông Nguyễn Văn Giai tưởng người nhà cất phần cho mình nên ngồi vào ăn uống no say bình thường. Xong bữa, ông hỏi sao lại có nhiều xôi, thịt như vậy. Bấy giờ bà ba mới thú thật là của quận chúa. Ông giận lắm, tự trách mình có lỗi chỉ vì một miếng ăn mà không giữ đúng phép nước. Sau ông thầm nghĩ cũng may án này có mấy chỗ có thể khoan giảm, bèn sai đánh xe vào hầu chúa, xin tha chết cho kẻ phạm tội. Chúa mừng lắm và chuẩn y ngay. Từ đó trở đi, ông Nguyễn Văn Giai luôn tự vấn lương tâm và từ bỏ hẳn sở thích ăn xôi với món thịt lợn luộc chấm mắm. Hễ ngồi vào mâm thấy món nào lạ, ông lại hỏi cặn kẽ nguồn gốc rồi mới ăn.
Đền thờ ông tại xã Ích Hậu, huyện Lộc Hà được Bộ Văn hóa - Thông tin xếp hạng là Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia vào năm nào?
Giải thích
Để tưởng nhớ công lao của ông Nguyễn Văn Giai, Nhân dân địa phương đã lập đền thờ ông ngay tại chính quê hương xã Ích Hậu, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh. Năm 1995, Đền thờ danh nhân Nguyễn Văn Giai được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ VH-TT&DL) xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia. Di tích Đền thờ danh nhân Nguyễn Văn Giai có tuổi đời khoảng 400 năm, đã trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo, gần nhất khởi công vào năm 2018, hoàn thành vào năm 2022. Ở Quận 1, thành phố Hồ Chí Minh cũng có con đường mang tên danh nhân Nguyễn Văn Giai.
Dòng họ Nguyễn Văn ở huyện Lộc Hà, Hà Tĩnh đang lưu giữ một trong những sắc phong gấm dài nhất Việt Nam. Đây là sắc phong thuộc triều vua nào?
Giải thích
Theo Lý lịch Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia Đền thờ Nguyễn Văn Giai do Bảo tàng Hà Tĩnh cung cấp, với những công lao to lớn mà ông Nguyễn Văn Giai đã đóng góp cho đất nước, các triều đại phong kiến kế tiếp sau từ đời Lê đến thời Nguyễn đều có sắc phong ghi danh công trạng, địa vị của ông với đất nước. Theo kết quả khảo cứu vào năm 2009 của Sở VH-TT&DL và Bảo tàng Hà Tĩnh, dòng họ Nguyễn Văn ở huyện Lộc Hà đang lưu giữ một sắc phong bằng chất liệu lụa gấm. Đây là đạo sắc quý, hiếm, dài 4,5m, rộng 0,5m, màu trắng đục, không có hoa văn, gồm 318 chữ, bố cục theo 63 hàng cột dọc, 5 hàng ngang. Đây cũng là một trong những sắc phong gấm dài nhất Việt Nam. Kết quả khảo cứu cho thấy, sắc phong có niên hiệu Hoằng Định năm thứ 11, triều vua Lê Kính Tông, nội dung của đạo sắc phong công cho ông Nguyễn Văn Giai. Ngoài sắc lụa gấm đặc biệt đó, dòng họ Nguyễn Văn ở huyện Lộc Hà còn bảo lưu trên 20 đạo sắc, trong đó một số đạo sắc quý, hiếm có niên đại khá sớm.
Lễ rước sắc phong ở xã Ích Hậu, huyện Lộc Hà được tổ chức vào tháng nào trong năm?
Giải thích
Hằng năm, vào ngày giỗ Tể tướng Nguyễn Văn Giai (13 tháng Giêng), con cháu dòng họ Nguyễn Văn và dân làng đều tổ chức rước sắc phong bằng kiệu, người khiêng là những thanh niên trai tráng trong làng với trang phục đẹp, chỉnh tề. Kiệu dẫn đoàn khiêng sắc phong, tiếp theo là bằng công nhận Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia đi từ đền thờ dòng họ ra mộ ngài Tể tướng và cuối cùng đặt tại đền thờ Quan đại thần Nguyễn Văn Giai. Lễ rước sắc phong là nét văn hóa đặc sắc của xã Ích Hậu, huyện Lộc Hà, Hà Tĩnh.
“Khi tôi lớn lên đất nước đã có rồi” và những mùa thu cách mạng, những câu chuyện chiến đấu bảo vệ non sông cứ dần hiện lên qua lời bà kể, đặc biệt là qua những di tích lịch sử.
Cuộc thi "Giọng hát hay các ca khúc về Hà Tĩnh" đã tạo dựng một sân chơi lành mạnh, quảng bá sâu rộng các ca khúc về Hà Tĩnh, góp phần khởi dậy tình yêu quê hương, đất nước, lan tỏa hình ảnh tỉnh nhà tới bạn bè muôn phương.
Dù vừa khai trương ngày thứ 2 nhưng gian hàng của Hà Tĩnh trong khuôn khổ Triển lãm 80 năm thành tựu đất nước tại Hà Nội đã đón rất đông người dân đến tham quan, tìm hiểu.
Với tư tưởng tiến bộ, vị danh nhân quê Hà Tĩnh đã phân tích cho Vua Bảo Đại - vị hoàng đế cuối cùng của chế độ quân chủ trong lịch sử Việt Nam hiểu rõ thắng lợi tất yếu của Việt Minh, tích cực vận động Vua Bảo Đại thoái vị và đã giúp Vua soạn thảo chiếu thoái vị.
Với 5 bảo vật quốc gia và hàng ngàn hiện vật, cổ vật, tư liệu giá trị về quê hương núi Hồng - sông La đang được lưu giữ là minh chứng cho những nỗ lực của Bảo tàng Hà Tĩnh trong sưu tầm, bảo quản ký ức quê hương.
Lấy chất liệu từ vùng đất, văn hóa, con người Hà Tĩnh, những tác phẩm âm nhạc mang giai điệu ngọt ngào, sâu lắng, khơi gợi những cảm xúc đặc biệt trong lòng người nghe.
Đồng chí Bí thư Tỉnh ủy lâm thời đầu tiên của Hà Tĩnh là người cộng sản kiên trung, có nhiều đóng góp to lớn cho sự nghiệp đấu tranh cách mạng. Cuộc đời và sự nghiệp của đồng chí là tấm gương sáng ngời, để lại nhiều bài học quý báu cho đội ngũ cán bộ, đảng viên hôm nay và các thế hệ mai sau.
Là một vùng đất không rộng lớn, song đến nay, Hà Tĩnh đã có 5 di sản và 2 danh nhân được UNESCO vinh danh. Thành quả ấy là niềm tự hào của mỗi người dân và phản ánh hành trình bền bỉ, đầy tâm huyết của những người làm văn hóa.
Sắp bước vào tuổi 100, cụ bà Ngô Thị Thu ở thị trấn Nghèn cũ (nay là xã Can Lộc, Hà Tĩnh) vẫn nhớ như in khoảnh khắc lịch sử tháng Tám năm 1945 – khi bà đọc lời hiệu triệu khởi nghĩa, giành chính quyền về tay Nhân dân.
Ngày nay nhiều nghề truyền thống đang dần mai một. Thế nhưng giữa lòng Thành Sen, tỉnh Hà Tĩnh vẫn có những con người bền bỉ giữ gìn nghề may áo dài truyền thống.
Hình ảnh về huyền thoại "Đặc công rừng Sác" - Anh hùng LLVT, liệt sỹ Trần Văn Dần, người con quê xã Đan Hải, tỉnh Hà Tĩnh đã được phục dựng nhờ các tài liệu lưu trữ tại Đại học Texas Tech - Hoa Kỳ.
Tại chương trình “Cùng Việt Nam tiến bước”, hàng nghìn cán bộ, chiến sỹ lực lượng vũ trang cùng người dân Hà Tĩnh đồng loạt sải bước với mục tiêu lan tỏa thông điệp “1 tỷ bước chân tiến vào kỷ nguyên mới”.
80 năm qua, kể từ khi đất nước giành độc lập, văn hóa luôn là mạch nguồn nuôi dưỡng tinh thần, bản sắc và sức mạnh đoàn kết của người Hà Tĩnh. Đặc biệt, từ sau công cuộc đổi mới, ngành Văn hóa Hà Tĩnh đã có bước tiến dài trong nỗ lực bảo tồn và làm tỏa sáng di sản cha ông.
Mộ và đền thờ Nguyễn Hoành Từ (phường Hà Huy Tập, tỉnh Hà Tĩnh) không chỉ là điểm đến văn hóa tâm linh mà còn là trường học lịch sử sống động cho mọi thế hệ.
Trong Cách mạng Tháng 8/1945, quân và dân Hà Tĩnh cùng cả nước vùng lên đập tan xiềng xích nô lệ, thực dân phong kiến, lập nên nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, đưa cách mạng nước ta bước sang một kỷ nguyên mới.
Những ngôi đình làng ở Hà Tĩnh không chỉ là nơi sinh hoạt văn hóa, mà còn lưu giữ những ký ức, đặc biệt trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh và Cách mạng tháng Tám.
Thời gian qua, nhiều di tích lịch sử - văn hóa ở Hà Tĩnh được xếp hạng các cấp đã góp phần “đánh thức” ký ức dòng tộc, làng xã, thắp lên niềm tự hào cội nguồn trong mỗi người dân.
Anh Nguyễn Văn Mạnh (SN 1985, ở phường Thành Sen, tỉnh Hà Tĩnh) khuyết một bàn tay nhưng lại có biệt tài vẽ và đắp tranh nổi. Dù mất đi đôi bàn tay nhưng việc được sống với niềm đam mê, thỏa sức tạo nên những bức tranh tường sống động, anh Mạnh cảm thấy cuộc đời mình vẫn vẹn nguyên ý nghĩa.
Hoàng Xuân Hãn là Giáo sư Toán học, kỹ sư, nhà sử học, nhà ngôn ngữ học, nhà nghiên cứu văn hóa, giáo dục nổi tiếng. Suốt cuộc đời, ông không ngừng cống hiến miệt mài cho nhiều lĩnh vực khác nhau.
Trong nhịp sống hiện đại gấp gáp, câu chuyện 6 hộ dân ở xã Đồng Lộc (Hà Tĩnh) hiến đất, mở lối đi cho người hàng xóm nghèo như một nét đẹp dung dị, ấm áp giữa đời thường.
Quá trình sắp xếp đơn vị hành chính, tên các xã, phường mới ở Hà Tĩnh được lựa chọn kỹ lưỡng, mang nhiều ý nghĩa, gắn với lịch sử, văn hóa, lợi thế địa phương và phù hợp với xu thế hội nhập, nhận được sự đồng thuận từ Nhân dân.
Từ điểm tựa là các giá trị truyền thống, gia đình ông Kiều Minh Khánh và bà Nguyễn Thị Dung ở phường Bắc Hồng Lĩnh (Hà Tĩnh) đã viết nên câu chuyện đẹp về một mái ấm gần nửa thế kỷ đong đầy yêu thương, lan tỏa giá trị sống tích cực trong cộng đồng.
Sau hơn 54 năm kể từ ngày Anh hùng LLVTND, liệt sỹ Trần Văn Dần (xã Đan Hải, Hà Tĩnh) hy sinh, mùa hè này, những kỷ vật đơn sơ, những nét bút mang khí chất của người lính đặc công rừng Sác ấy đã trở về với gia đình bằng một cách đầy bất ngờ và rất cảm động.
Từ vùng “đất chết” oằn mình trong lửa đạn chiến tranh, cựu binh Trường Sa Nguyễn Hải Đường ở thôn Hồng Sơn (xã Trường Lưu, Hà Tĩnh) đã hồi sinh, trở thành mô hình kinh tế trù phú, cho thu nhập 2 tỷ đồng/năm.
Cầu Nhe (Hà Tĩnh), kể từ 15/4/1968, không đơn thuần chỉ là một địa danh mà đã trở thành một vùng đất thiêng. Tháng Bảy, dưới chân cầu, sông vẫn thì thầm câu chuyện bi hùng một thuở cha ông...
Trong lịch sử, Hà Tĩnh từng có nhiều bậc danh nho, hiền tài và đại thần được giao trọng trách giữ chức Tế tửu (Hiệu trưởng) của Văn Miếu – Quốc Tử Giám.
![[QUIZ] Danh nhân quê Hà Tĩnh nào soạn thảo chiếu thoái vị cho Vua Bảo Đại?](https://cdn.baohatinh.vn/images/bf0281bfe88e8abd7a4741f6c7dfc50d60cc1f4adbaaa4c5db5eae87e4f6bfaac70e502b1d728dca8bad00ab1e380a0a/hue-0.jpg)
![[QUIZ] Bí thư Tỉnh ủy lâm thời đầu tiên của Hà Tĩnh là ai?](https://cdn.baohatinh.vn/images/bf0281bfe88e8abd7a4741f6c7dfc50d60cc1f4adbaaa4c5db5eae87e4f6bfaa0c4ea4ba86331f6c61c430a536b93e6daef38a10b7910a0abcdb3b53c4a3cfaaacbb1a4e4d4980d63a1d43b2232866d8/95c9c752-3200-4d60-abcf-2bb3ece5619a.jpg)
![[QUIZ] Hà Tĩnh ghi dấu ấn nổi bật nào trong Cách mạng Tháng Tám?](https://cdn.baohatinh.vn/images/bf0281bfe88e8abd7a4741f6c7dfc50d60cc1f4adbaaa4c5db5eae87e4f6bfaab59eeca1ffc88a22b225f8989788b4339bd53f26662bb0273186957914ca9d42/thanh-sen-3.jpg)
![[Quiz] GS Hoàng Xuân Hãn sinh ra và lớn lên ở xã nào của Hà Tĩnh?](https://cdn.baohatinh.vn/images/bf0281bfe88e8abd7a4741f6c7dfc50d60cc1f4adbaaa4c5db5eae87e4f6bfaa91d3ccf415457703c481e58b1ebdbd56/123.jpg)
![[Quiz] Tên gọi xã Đông Kinh lần đầu xuất hiện trên bản đồ Hà Tĩnh vào năm nào?](https://cdn.baohatinh.vn/images/016d39b2f4f91829b0c07f2d62218ea5ef10ad0fdcfbf6cdceeb9c34200e128743662e60aca2cbf67056b956d92dd4bfc64db0ec857a408f890642ce478df764/b-9965-1746.jpg)
