(Baohatinh.vn) - Ông quê ở xã Ích Hậu, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh, nổi tiếng là vị quan thanh liêm, chính trực, lập được nhiều công trạng. Ông phụng sự trong 3 triều vua Lê (Lê Thế Tông, Lê Kính Tông và Lê Thần Tông) và 2 đời chúa là Trịnh Tùng, Trịnh Tráng.
Vị Tể tướng nào quê Hà Tĩnh từng phụng sự 3 triều vua Lê?
Giải thích
Theo Lý lịch Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia Đền thờ Nguyễn Văn Giai do Bảo tàng Hà Tĩnh cung cấp, ông Nguyễn Văn Giai sinh năm Giáp Dần (1554) tại xã Mỹ Tường, tổng Phù Lưu, huyện Thiên Lộc (nay là xã Ích Hậu, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh) trong một gia đình nhà nho nghèo. Thuở nhỏ, ông Nguyễn Văn Giai đã nổi tiếng thông minh, học giỏi. 5 tuổi đã biết chữ nghĩa, 9 tuổi biết làm văn, 17 tuổi đã nổi tiếng là hay chữ trong vùng. Năm 1580, khoa thi Canh Thìn đời vua Lê Thế Tông, ông Nguyễn Văn Giai đi thi đỗ Hội nguyên, rồi vào thi Đình đỗ Đình nguyên Nhị giáp Tiến sĩ. Ông từng giữ chức Tể tướng trong triều đình nhà Lê, được phong là khai quốc công thần thời Lê Trung Hưng. Ông mất năm 1628, thọ 75 tuổi. Trong 48 năm (1580-1628), ông Nguyễn Văn Giai làm quan trải qua 3 triều vua Lê và 2 đời chúa Trịnh, với những công lao to lớn đối với đất nước. Cụ thể, ông làm quan phụng sự vua Lê Thế Tông (trị vì 1573-1599), Lê Kính Tông (1599-1619) và Lê Thần Tông (1619-1643 và 1649-1662) và 2 đời chúa là Trịnh Tùng (1570-1623) và Trịnh Tráng (1623-1657). Ông là một nhà quân sự, một danh tướng tài ba đồng thời là một nhà ngoại giao sắc sảo, một công thần có danh tiếng thời Lê - Trịnh. Ngoài ra ông còn là một nhà thơ khẳng khái, ghét bạo ngược, bất công, luôn hướng về đạo lý, nhân nghĩa cho người dân lao động. Trên mộ ông Nguyễn Văn Giai tại quê nhà khắc câu đối do vua Lê Kính Tông tặng: "Trải qua ba triều thuộc hàng danh tướng trụ cột của nước nhà/ Vạn năm sau là bậc phúc thần nơi sông núi quê hương".
Vị Tể tướng này nổi tiếng với giai thoại từ bỏ món ăn yêu thích để chống tham nhũng. Đó là món ăn gì?
Giải thích
Theo sách Tang thương ngẫu lục của tác giả Phạm Đình Hổ và Nguyễn Án, khi ông Nguyễn Văn Giai còn làm Chưởng quản lục bộ, các bậc thân tín của vua chúa đều phải kiêng nể. Gia phả dòng họ còn ghi lại lời ông răn bảo triều thần: “Ta giữ việc triều chính cốt cho liêm chính, không nhận hối lộ của bất kỳ ai. Người có tài đức thì phải biết trọng dụng; ai có lỗi lầm phải biết lựa lời can ngăn; ai oan uổng phải biết cứu xét phân minh cẩn trọng và bênh vực; kẻ nghèo khó phải ra tay giúp đỡ. Không nên làm những điều bất chính để tích trữ vàng ngọc làm giàu; phải biết tu nhân tích đức cho đời sau con cháu vậy”. Có một giai thoại kể về sự liêm chính của ông như sau: Một lần, có người con rể của chúa ra trận thấy giặc mạnh sợ hãi nên bỏ chạy. Theo luật pháp đương thời phải khép vào tội chết. Ông Nguyễn Văn Giai phụ trách việc xét xử và định tội quận mã đúng luật. Chúa gợi ý cho ông giảm án, nhưng ông đã viện lí rằng, đối với kẻ trên phải xử nghiêm minh để làm gương cho kẻ dưới, có thế mới giữ vững được cơ đồ nên chúa cũng không dám quyết. Quận chúa - vợ quận mã bèn đem vàng bạc đến nhờ bà vợ ba của ông Nguyễn Văn Giai nói giúp, vì bà này rất được ông yêu quý. Song bà ba đã từ chối và phân trần với quận chúa: Tướng công là người thanh liêm, xưa nay vốn rất ghét của đút lót. Vả lại, đây là việc hệ trọng trong triều, tôi đâu dám can dự. Tuy vậy, quận chúa cứ van xin mãi, khiến bà động lòng, nghĩ bụng cũng là đàn bà với nhau cả, không nỡ để quận chúa chịu cảnh góa bụa. Bà ba nói: Thế thì sáng mai, sau khi tướng công vào triều, quận chúa hãy cho mang đến đây một mâm xôi nếp cái, một con lợn nhỏ luộc chín, một con dao sắc và các thứ gia vị, rồi tôi nói giúp. Quận chúa mừng rỡ, về sắm sanh đúng như lời dặn. Sáng hôm sau, bà ba cố tình nấu bữa sáng chậm hơn thường ngày, ông Nguyễn Văn Giai đành phải nhịn ăn, lên xe vào triều cho kịp buổi chầu. Đến trưa, tan chầu về, bụng đang đói, lại thấy mâm xôi, thịt hợp khẩu vị bày sẵn trên bàn, ông Nguyễn Văn Giai tưởng người nhà cất phần cho mình nên ngồi vào ăn uống no say bình thường. Xong bữa, ông hỏi sao lại có nhiều xôi, thịt như vậy. Bấy giờ bà ba mới thú thật là của quận chúa. Ông giận lắm, tự trách mình có lỗi chỉ vì một miếng ăn mà không giữ đúng phép nước. Sau ông thầm nghĩ cũng may án này có mấy chỗ có thể khoan giảm, bèn sai đánh xe vào hầu chúa, xin tha chết cho kẻ phạm tội. Chúa mừng lắm và chuẩn y ngay. Từ đó trở đi, ông Nguyễn Văn Giai luôn tự vấn lương tâm và từ bỏ hẳn sở thích ăn xôi với món thịt lợn luộc chấm mắm. Hễ ngồi vào mâm thấy món nào lạ, ông lại hỏi cặn kẽ nguồn gốc rồi mới ăn.
Đền thờ ông tại xã Ích Hậu, huyện Lộc Hà được Bộ Văn hóa - Thông tin xếp hạng là Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia vào năm nào?
Giải thích
Để tưởng nhớ công lao của ông Nguyễn Văn Giai, Nhân dân địa phương đã lập đền thờ ông ngay tại chính quê hương xã Ích Hậu, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh. Năm 1995, Đền thờ danh nhân Nguyễn Văn Giai được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ VH-TT&DL) xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia. Di tích Đền thờ danh nhân Nguyễn Văn Giai có tuổi đời khoảng 400 năm, đã trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo, gần nhất khởi công vào năm 2018, hoàn thành vào năm 2022. Ở Quận 1, thành phố Hồ Chí Minh cũng có con đường mang tên danh nhân Nguyễn Văn Giai.
Dòng họ Nguyễn Văn ở huyện Lộc Hà, Hà Tĩnh đang lưu giữ một trong những sắc phong gấm dài nhất Việt Nam. Đây là sắc phong thuộc triều vua nào?
Giải thích
Theo Lý lịch Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia Đền thờ Nguyễn Văn Giai do Bảo tàng Hà Tĩnh cung cấp, với những công lao to lớn mà ông Nguyễn Văn Giai đã đóng góp cho đất nước, các triều đại phong kiến kế tiếp sau từ đời Lê đến thời Nguyễn đều có sắc phong ghi danh công trạng, địa vị của ông với đất nước. Theo kết quả khảo cứu vào năm 2009 của Sở VH-TT&DL và Bảo tàng Hà Tĩnh, dòng họ Nguyễn Văn ở huyện Lộc Hà đang lưu giữ một sắc phong bằng chất liệu lụa gấm. Đây là đạo sắc quý, hiếm, dài 4,5m, rộng 0,5m, màu trắng đục, không có hoa văn, gồm 318 chữ, bố cục theo 63 hàng cột dọc, 5 hàng ngang. Đây cũng là một trong những sắc phong gấm dài nhất Việt Nam. Kết quả khảo cứu cho thấy, sắc phong có niên hiệu Hoằng Định năm thứ 11, triều vua Lê Kính Tông, nội dung của đạo sắc phong công cho ông Nguyễn Văn Giai. Ngoài sắc lụa gấm đặc biệt đó, dòng họ Nguyễn Văn ở huyện Lộc Hà còn bảo lưu trên 20 đạo sắc, trong đó một số đạo sắc quý, hiếm có niên đại khá sớm.
Lễ rước sắc phong ở xã Ích Hậu, huyện Lộc Hà được tổ chức vào tháng nào trong năm?
Giải thích
Hằng năm, vào ngày giỗ Tể tướng Nguyễn Văn Giai (13 tháng Giêng), con cháu dòng họ Nguyễn Văn và dân làng đều tổ chức rước sắc phong bằng kiệu, người khiêng là những thanh niên trai tráng trong làng với trang phục đẹp, chỉnh tề. Kiệu dẫn đoàn khiêng sắc phong, tiếp theo là bằng công nhận Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia đi từ đền thờ dòng họ ra mộ ngài Tể tướng và cuối cùng đặt tại đền thờ Quan đại thần Nguyễn Văn Giai. Lễ rước sắc phong là nét văn hóa đặc sắc của xã Ích Hậu, huyện Lộc Hà, Hà Tĩnh.
Từ một câu chuyện trong sử sách, tên gọi Thành Sen (Hà Tĩnh) đã ra đời và theo suốt dặm dài lịch sử của vùng đất này. Tên gọi ấy đã ăn sâu vào ký ức, trở thành niềm tự hào của nhiều thế hệ.
Không chỉ dũng cảm thời kháng chiến chống Mỹ, ông Hoàng Văn Bé - cựu TNXP ở xã Đan Hải (Hà Tĩnh) còn là tấm gương sáng về nghị lực vượt khó, tinh thần cống hiến cho quê hương trong thời bình.
Tháng 7 này trở nên đặc biệt hơn với nhiều gia đình liệt sỹ ở Hà Tĩnh khi phần mộ người thân được đưa về yên nghỉ nơi đất mẹ, khi tấm bằng “Tổ quốc ghi công” được trao tặng trang nghiêm, trọng thể.
Những ngày tháng Bảy, đất nước lại lặng mình trong những ký ức thiêng liêng về những năm tháng khói lửa. Trong dòng chảy lịch sử ấy, lực lượng TNXP Hà Tĩnh để lại nhiều dấu ấn hào hùng, góp phần viết nên bản hùng ca bất tử bằng sức trẻ và lòng yêu nước cháy bỏng.
Sau gần 1 năm, gần chục ha đất đầm lầy, cỏ lác bên bờ sông Đông (phường Thành Sen, Hà Tĩnh) đã được cải tạo thành các đảo nhân tạo, làm nơi trú ngụ cho các loài chim.
Mỗi độ tháng Bảy, Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh) lại rộn ràng với muôn vàn bước chân của du khách mọi miền, mang theo lòng tri ân thiêng liêng, thành kính.
Tuổi thọ bình quân năm 2024 của người dân Hà Tĩnh thấp hơn mức bình quân chung của cả trước. Trung bình phụ nữ Hà Tĩnh sống lâu hơn nam giới khoảng hơn 5 năm.
Truyện Kiều có sức sống mãnh liệt trong văn học Việt Nam, phổ biến trong các tầng lớp nhân dân. Dù gần 100 tuổi, cụ Trần Thị Tám ở xã Hồng Lộc (Hà Tĩnh) vẫn thuộc và say sưa luận giải Kiều.
Giữa một vùng quê ven sông La - nơi được biết đến là xã nhỏ nhất của tỉnh Hà Tĩnh lại tồn tại một góc phố mang dáng dấp cổ kính, phảng phất hồn xưa như một “phố cổ Hà Nội” thu nhỏ.
Dành hơn 20 năm để nghiên cứu về lịch sử làng quê ở Hà Tĩnh theo những tư liệu cũ bằng chữ Hán và chữ Nôm, ông Nguyễn Thế Phiệt (xã Mai Hoa, Hà Tĩnh) mong muốn khôi phục lại văn hóa, tín ngưỡng xa xưa của người Việt.
Về thôn Phú Quý, xã Đông Kinh, tỉnh Hà Tĩnh. Dạo bước trên những tuyến đường bê tông nhựa rộng rãi, không chỉ cảm nhận được sự bình yên, trù phú mà còn thấy rõ sức sống mới của miền quê trù phú, xanh tươi
Chỉ mới 10 tuổi, Đặng Minh Thư (lớp 4H, Trường Tiểu học Hưng Trí, Hà Tĩnh) đã khiến cộng đồng không khỏi kinh ngạc khi được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam xác lập là học sinh nhỏ tuổi có khả năng nhớ và đọc chính xác 3.150 chữ số thập phân sau số Pi.
Dù đã nghỉ hưu nhưng bà Trần Thị Kim Soa (xã Sơn Giang, Hà Tĩnh) vẫn tận tâm với công việc thiện nguyện, chăm sóc sức khỏe cộng đồng và góp sức xây dựng quê hương.
Mỗi độ tháng 7 về, hàng vạn du khách lại tìm về với Khu di tích lịch sử Ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh) để dâng nén tâm hương tưởng nhớ các anh hùng liệt sỹ đã ngã xuống vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất non sông.
Thương cha mẹ quanh năm “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” nuôi mình và 4 chị em ăn học, Bùi Khắc Vũ (phường Nam Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh) luôn quyết tâm học tập tốt để đáp đền công ơn các bậc sinh thành và cống hiến cho xã hội.
Bằng nhiều cách tiếp cận và truyền tải linh hoạt, ngành VH-TT&DL Hà Tĩnh đang nỗ lực làm mới công tác gia đình, để các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp tiếp tục được khơi dậy và lan tỏa trong cộng đồng.
Không còn đơn thuần xuất hiện trên sân khấu hội diễn tuyên truyền, dân ca ví, giặm ở Hà Tĩnh từng bước hiện diện trong các show diễn giải trí, chuyển hóa thành sản phẩm của công nghiệp văn hóa.
Từ những dặm dài lịch sử, TP Hà Tĩnh hôm nay đang viết tiếp hành trình mới - hành trình về khát vọng xây dựng đô thị phát triển bền vững và chính quyền phục vụ Nhân dân.
Bằng nhiều việc làm cụ thể, thiết thực như hiến đất mở đường, giúp đỡ người nghèo, tích cực trong các hoạt động của địa phương, anh Trương Quang Nghĩa, thôn Bắc Thượng, xã Thạch Đài (TP Hà Tĩnh) đã góp sức làm cho quê hương thay da đổi thịt.
Cây đa, bến nước, sân đình là biểu tượng của làng quê trong tâm thức bao thế hệ. Trong đó, đình làng là nơi sinh hoạt văn hóa của cộng đồng, nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống đặc trưng của mỗi làng quê, đang cần được khôi phục và phát huy.
Ông Hồ Duy Lý - Bí thư Chi bộ thôn Song Hải, xã Thạch Sơn (Thạch Hà, Hà Tĩnh) luôn là tấm gương sáng về tinh thần trách nhiệm, tận tụy vì dân, sống trọn nghĩa đạo - đời.
Được ví là “khu vườn” của "những cây lau bằng thép", 18 năm qua, CLB Nhà báo nữ Hà Tĩnh là nơi gắn kết để các nhà báo nữ ghi dấu ấn trên mặt trận tư tưởng - văn hóa của tỉnh.
Hơn 4 năm kể từ lần đầu tiên hiến máu, đến nay, ở độ tuổi 22, Hoàng Thị Hồng Thương (xã Đan Trường, Nghi Xuân, Hà Tĩnh) đã có đến 21 lần tham gia hiến máu và hiến tiểu cầu.
Học Bác từ những điều bình dị, giản đơn để làm tốt chức trách, nhiệm vụ được giao, hơn 20 năm nay, anh Đào Anh Tuân - Phó Bí thư chi bộ, Phó Giám đốc Ban Quản lý Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc và Khu tưởng niệm Lý Tự Trọng (Hà Tĩnh) trở thành người “kết nối” lịch sử nơi “tọa độ lửa” Ngã ba Đồng Lộc.
Nhờ chủ trương xây dựng NTM và quyết tâm cao, vợ chồng chị Nguyễn Thị Xuân và anh Lê Hồng Vân (Thạch Châu, Thạch Hà, Hà Tĩnh) đã xây dựng mô hình kinh tế vườn hộ cho thu nhập khá.
![[Quiz] ĐVHC cấp xã nào của Hà Tĩnh có diện tích lớn nhất sau sắp xếp?](https://cdn.baohatinh.vn/images/bf0281bfe88e8abd7a4741f6c7dfc50d60cc1f4adbaaa4c5db5eae87e4f6bfaafd4ae76ebff723303b828ff896c9724a66e738488158861d5557f1e702c19051/vu-quang.jpg)
