Dấu ấn bên dòng sông Nghèn!

(Baohatinh.vn) - Vùng đất Thượng Trụ bên dòng sông Nghèn ngày nay đã đổi thay nhiều nhưng dấu ấn của các sự kiện gắn liền với sự ra đời của Đảng bộ huyện Can Lộc và Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh vẫn còn đó.

Dấu ấn bên dòng sông Nghèn!

Di tích lịch sử Bến đò Thượng Trụ ở xã Thiên Lộc (Can Lộc) vừa được nâng cấp, cải tạo vào dịp kỷ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (Ảnh: Đạt Võ).

Như bao vùng quê trên đất nước Việt Nam thân yêu, vùng đất Hà Tĩnh cũng có nhiều bến đò, dòng sông, rặng núi gắn liền với cuộc sống của cư dân. Bên dòng sông Nghèn, có làng Thượng Trụ và bến đò Thượng Trụ là địa chỉ mà mỗi khi nhắc đến, ta thêm tự hào, bởi nơi đây ghi dấu nhiều sự kiện đã đi vào lịch sử, đặc biệt là các sự kiện gắn liền với sự ra đời của Đảng bộ huyện Can Lộc và Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh.

Mỗi tên đất tên làng, mỗi dòng sông, rặng núi, bến đò đều có gốc gác, mang ý nghĩa sâu xa của nó. Cái tên Thượng Trụ cũng thế. Thượng Trụ là gọi theo tước hiệu của Quan Thái tể Thượng Trụ quốc (chưa rõ tên).

Tương truyền, năm 1470 và 1471, ông theo hộ giá vua Lê Thánh Tông đi đánh Chiêm Thành. Đến sông Nghèn, gặp đoạn gấp khúc, nông cạn, ông đã huy động nhân lực, vật lực sở tại nạo vét, nắn dòng chảy, làm cho thuyền, bè đi lại dễ dàng, thuận lợi hơn. Thành quả này còn mở thêm được 75 mẫu ruộng hai bên bờ sông. Nhà vua đã ban cho ông làm lộc điền, gọi là ruộng công thần. Sau đó, Thái tể Thượng Trụ quốc đã chuyển cho cháu ngoại số ruộng ấy. Đoạn sông được nắn dòng và cánh đồng được khai khẩn, mở mang ấy là địa danh đầu tiên mang tên Thượng Trụ.

Theo thời gian, người dân nơi đây dày công tạo dựng, rồi dần dần lập ấp, thành xóm thành làng, thuộc xã Hữu Ngoại (nay là xã Thiên Lộc, huyện Can Lộc). Địa phận xã Hữu Ngoại khá rộng, trải dài từ phía nam chân núi Hồng Lĩnh xuống tận tả ngạn sông Hạ Vàng. Dân gian thường gọi nơi đây là vùng “Sông Vàng - Rú Đỏ”, với những câu hát ví đò đưa, nặng tình non nước, quê hương xứ sở.

Rú xanh sao gọi rú Hồng

Hạ Vàng sao nước trong xanh tứ mùa?

Buổi đầu sinh cơ lập nghiệp ở vùng sông nước, bên cạnh nghề đan võng, dệt chiếu, muối rươi và ngâm sứa, nhiều hộ dân còn sắm thuyền sớm chiều chuyên chở, vui thú đưa khách qua lại, ngược xuôi. Vùng đất Thượng Trụ xưa nằm trong phạm vi chiến khu Nam Hồng Lĩnh của chúa Hai trong cuộc khởi nghĩa chống ách nhà Đường đô hộ. Đến bây giờ, câu ca xưa vẫn còn đó:

Từ Cơn Vạng đến Bằng Vai

Cụp Cờ còn đó nhớ ai cắm cờ...

Câu ca nói về đỉnh Tháp Cờ trên núi Hồng Lĩnh, nhắc lại chúa Hai, con trai của vua Mai Hắc Đế, để tổ chức căn cứ chống quân nhà Đường xâm lược. Thượng Trụ cũng từng là cơ sở tin cậy của các phong trào Duy Tân, Quang Phục, Tân Việt và phong trào chống sưu cao thuế nặng. Đặc biệt, Thượng Trụ - Hữu Ngoại là một trong năm Chi bộ Đông Dương Cộng sản Liên đoàn ở Can Lộc được thành lập từ tháng 11 năm 1929. Thời kỳ này có ba sự kiện nổi bật, gắn liền với lịch sử Đảng bộ huyện Can Lộc và Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh.

Dấu ấn bên dòng sông Nghèn!

Bến đò Thượng Trụ là địa chỉ đỏ của nhiều thế hệ người dân Hà Tĩnh

Sự kiện thứ nhất là ngày 1/1/1930, Chi bộ Thượng Trụ - Hữu Ngoại bố trí một chuyến đò dọc (được cải trang) do đồng chí Lê Lâm phụ trách để phục vụ cuộc họp bàn về quyết định cải tổ Đảng Tân Việt, thành lập Đông Dương Cộng sản Liên đoàn. Cuộc họp trên “chuyến đò lịch sử” ấy có Lê Tiềm, Ngô Đức Đệ, Võ Quê và một số đồng chí khác. Nội dung của cuộc họp được các thành viên nhất trí tán thành và được thể hiện bằng quyết nghị văn bản.

Thành công của cuộc họp đã đánh dấu mốc quan trọng, mang ý nghĩa lịch sử về việc cải tổ Đảng Tân Việt, thành lập Đông Dương Cộng sản Liên đoàn. Đò theo dòng nước xuôi về. Tưởng chừng êm đềm như dòng sông La thơ mộng nhưng khi đến cầu Đò Trai, tất cả các thành viên đều bị khám xét, chặn bắt, chỉ có tài liệu thì được giấu kín cẩn thận nên không sa vào tay bọn mật thám và lính đồn. Khi bị giải về đến Nghèn, chớp thời cơ đòi bọn chúng được dừng nghỉ uống nước, đồng chí Ngô Đức Đệ đã nhanh chóng giao tài liệu cho cơ sở bí mật ngay tại quán nước gây dựng trước đó. Đồng chí Lê Lâm bị chúng tra khảo gay gắt nhưng do không có chứng cứ nên đã được tha.

Từ một đảng viên Đảng Tân Việt, đồng chí Lê Lâm đã được chuyển thành đảng viên Đảng Cộng sản Liên đoàn. Đồng chí được chi bộ tin tưởng giao đảm nhận việc đặt bộ phận ấn loát, đồng thời phụ trách con đò và đầu mối giao thông liên lạc của huyện Can Lộc, sẵn sàng phục vụ khi Đảng phân công, điều động.

Tại cuộc biểu tình ở Nghèn diễn ra ngày 1/5/1931, đồng chí Lê Lâm bị sa vào tay giặc, rồi hy sinh ở Nhà lao Vinh. Dấu ấn đáng nhớ là Đông Dương Cộng sản Liên đoàn và Đông Dương Cộng sản Đảng - hai tổ chức Cộng sản đã ra đời trước ngày thành lập Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh và Tỉnh ủy Lâm thời Hà Tĩnh.

Dấu ấn bên dòng sông Nghèn!

Thị trấn Can Lộc sầm uất (Ảnh: Nguyễn Thanh Hải).

Sự kiện thứ hai là đầu năm 1930, đồng chí Trần Hữu Thiều (Bí danh là Nguyễn Trung Thiên) được Xứ ủy Trung Kỳ cử về xây dựng cơ sở Đảng ở Hà Tĩnh. Trước yêu cầu nhiệm vụ mới, vừa khẩn cấp, vừa quan trọng, đồng chí Nguyễn Trung Thiên đến Chi bộ Hữu Ngoại - Thượng Trụ, bắt mối liên lạc với đồng chí Võ Quê, tích cực tuyên truyền, phổ biến đường lối cách mạng, đồng thời tổ chức thành lập thêm ba chi bộ. Các đảng viên mới được kết nạp, phần nhiều là những đồng chí tiêu biểu, tân tiến của Đảng Tân Việt. Đến thời điểm trước khi Hội nghị thành lập Tỉnh ủy lâm thời Hà Tĩnh được tổ chức, trên địa bàn huyện Can Lộc đã có 7 chi bộ Đông Dương Cộng sản Liên đoàn.

Sự kiện thứ ba là được sự ủy nhiệm của Xứ ủy Trung Kỳ, cuối tháng 3 năm 1930, đồng chí Nguyễn Trung Thiên triệu tập đại biểu các chi bộ thuộc Đông Dương Cộng sản Đảng và Đông Dương Cộng sản Liên đoàn (đã được thành lập) tổ chức Hội nghị tại Bến đò Thượng Trụ.

Hội nghị biểu quyết thống nhất cử Ban Tỉnh ủy lâm thời do đồng chí Nguyễn Trung Thiên làm Bí thư, đồng thời thực hiện các nhiệm vụ quan trọng khác. Khi Đảng rút vào hoạt động bí mật, nhiều cuộc họp, hội nghị, huấn luyện đều được tổ chức tại làng Thượng Trụ. Từ đây đã tạo ra bước ngoặt mới. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, phong trào đấu tranh của nhân dân Hà Tĩnh tiến đến đỉnh cao của Phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh - được coi là cuộc tập dượt chuẩn bị cho Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công.

Vùng đất Thượng Trụ bên dòng sông Nghèn ngày nay đã đổi thay nhiều nhưng dấu ấn của các sự kiện thì vẫn còn đó. Di tích lịch sử Bến đò Thượng Trụ đã được đầu tư xây dựng, tôn tạo xứng tầm với một địa chỉ đỏ, giáo dục truyền thống yêu nước, cách mạng của người dân trên quê hương Xô viết anh hùng.

Chủ đề BẢO VỆ NỀN TẢNG TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG

Đọc thêm

10 dấu ấn nhiệm kỳ của Đảng bộ và Nhân dân Hà Tĩnh

10 dấu ấn nhiệm kỳ của Đảng bộ và Nhân dân Hà Tĩnh

Nhiệm kỳ 2020-2025 diễn ra trong bối cảnh nhiều khó khăn thách thức, song với tinh thần đoàn kết, nỗ lực bền bỉ cùng sự linh hoạt, sáng tạo, Đảng bộ và Nhân dân Hà Tĩnh đã gặt hái những thành tựu quan trọng, toàn diện trên các lĩnh vực. Báo Hà Tĩnh điểm lại 10 dấu ấn nổi bật của Đảng bộ và Nhân dân Hà Tĩnh nhiệm kỳ 2020-2025.
Từ chiến lược của Trung ương đến khát vọng phát triển Hà Tĩnh

Từ chiến lược của Trung ương đến khát vọng phát triển Hà Tĩnh

Những quyết sách lớn của Trung ương đã và đang là kim chỉ nam để Hà Tĩnh vận dụng linh hoạt, sáng tạo vì sự phát triển của tỉnh. Tâm huyết, trách nhiệm, cán bộ, đảng viên gửi gắm nhiều kỳ vọng, nhằm tiếp tục cụ thể hóa các nghị quyết lớn của Trung ương vào thực tiễn Hà Tĩnh, tạo bứt phá trong nhiệm kỳ Mới.
Nhớ mãi kỳ đại hội Đảng bộ tỉnh đầu tiên sau ngày thống nhất

Nhớ mãi kỳ đại hội Đảng bộ tỉnh đầu tiên sau ngày thống nhất

Gần nửa thế kỷ đã trôi qua nhưng trong ký ức của ông Lý Trọng Tứ (81 tuổi, trú phường Thành Sen, Hà Tĩnh), hình ảnh về Đại hội Đảng bộ tỉnh Nghệ Tĩnh lần thứ IX - kỳ đại hội đầu tiên sau khi đất nước thống nhất vẫn vẹn nguyên như một dấu son khó phai trong cuộc đời.
Hà Tĩnh tiên phong trong thúc đẩy chuyển đổi số

Hà Tĩnh tiên phong trong thúc đẩy chuyển đổi số

Sau gần 4 năm triển khai, Nghị quyết số 05 của BCH Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh đã khẳng định vai trò động lực, thúc đẩy Hà Tĩnh phát triển đồng bộ 3 trụ cột: chính quyền số, kinh tế số, xã hội số.
Đất anh hùng bừng sáng khát vọng trở thành đô thị văn minh

Đất anh hùng bừng sáng khát vọng trở thành đô thị văn minh

Từ mảnh đất giao thoa giữa TP Hà Tĩnh và huyện Cẩm Xuyên (cũ), xã Cẩm Bình được thành lập trên cơ sở sắp xếp đơn vị hành chính 4 xã: Cẩm Bình, Cẩm Vịnh, Cẩm Thành và Thạch Bình. Miền quê trù phú, giàu truyền thống văn hóa, cách mạng và tinh thần đổi mới đang tạo “dáng đứng” mới - đô thị văn minh, hiện đại.
 "Sợi dây" đoàn kết ở thôn vùng giáo Hoa Sơn

"Sợi dây" đoàn kết ở thôn vùng giáo Hoa Sơn

Chị Hà Thị Tâm (SN 1990) là một trong những bí thư chi bộ trẻ nhất xã Kỳ Hoa (Hà Tĩnh), những đóng góp của chị không chỉ góp phần thay đổi diện mạo nông thôn mới của thôn Hoa Sơn, mà còn trở thành “sợi dây” đoàn kết cộng đồng lương - giáo ở địa phương.
Gấp rút hoàn tất công tác hậu cần phục vụ Đại hội Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh lần thứ XX

Gấp rút hoàn tất công tác hậu cần phục vụ Đại hội Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh lần thứ XX

Trong bối cảnh thời gian gấp rút và thời tiết diễn biến bất lợi, các cơ quan, đơn vị liên quan đang tập trung cao độ, huy động tối đa nhân lực để triển khai công tác hậu cần phục vụ Đại hội Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh lần thứ XX với tinh thần trách nhiệm cao, đảm bảo đúng tiến độ và chất lượng.
Đảng trong lòng dân

Đảng trong lòng dân

Thực tiễn sinh động của cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng đã chứng minh mối quan hệ biện chứng, gắn bó mật thiết giữa Đảng với Nhân dân. Trong lòng dân bao bọc, Đảng ngày càng lớn mạnh và bền vững. Bởi vậy, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đất nước ta đã giành từ thắng lợi này đến thắng lợi khác.
Thực hiện hiệu quả các nghị quyết của Bộ Chính trị: Tạo đà bứt phá!

Thực hiện hiệu quả các nghị quyết của Bộ Chính trị: Tạo đà bứt phá!

Việc Bộ Chính trị ban hành đồng bộ các nghị quyết chiến lược, trong đó có “bộ tứ trụ cột” không chỉ mở ra tầm nhìn dài hạn đưa đất nước vững bước tiến vào kỷ nguyên phát triển mới, mà còn tạo hành lang chính trị, pháp lý và động lực đột phá cho Hà Tĩnh. Với quyết tâm chính trị cao, sự chủ động và đổi mới mạnh mẽ trong triển khai, Đảng bộ và Nhân dân Hà Tĩnh đang biến tinh thần nghị quyết thành hành động thực tiễn, khơi dậy khát vọng phát triển nhanh, bền vững trong giai đoạn mới.
“Sống cùng Đảng, chết không rời Đảng”

“Sống cùng Đảng, chết không rời Đảng”

Tôi đã từng đọc câu thơ này của nhà thơ Tố Hữu nhưng phải khi đến Côn Đảo, tận mắt chứng kiến hình ảnh những người cựu tù sẵn sàng hy sinh, quyết không chịu ly khai Đảng, mới thấm thía hết lòng trung thành của các chiến sỹ cách mạng, lòng dâng lên niềm xúc động và biết ơn vô hạn.
Kiến tạo một Sông Trí giàu đẹp, đáng sống

Kiến tạo một Sông Trí giàu đẹp, đáng sống

Đại hội Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh lần thứ XX, nhiệm kỳ 2025-2030 xác định mục tiêu xây dựng cực tăng trưởng động lực phía Nam, gắn phát triển công nghiệp, năng lượng, dịch vụ cảng biển và logistics với mô hình đô thị hiện đại. Trong bức tranh ấy, phường Sông Trí được định vị là hạt nhân trung tâm, nơi hội tụ và lan tỏa sức mạnh để hiện thực hóa khát vọng phát triển.
[QUIZ] Vị Chủ tịch UBND tỉnh đầu tiên của Hà Tĩnh là ai?

[QUIZ] Vị Chủ tịch UBND tỉnh đầu tiên của Hà Tĩnh là ai?

Cuộc đời hoạt động cách mạng của đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh đầu tiên của Hà Tĩnh gắn liền với phong trào yêu nước tại quê hương và các tỉnh Lâm Đồng, Khánh Hòa, Ninh Thuận (cũ), góp phần tạo nên những bước ngoặt quan trọng của cách mạng Việt Nam.
Những “hạt nhân” thắp lửa phong trào thi đua

Những “hạt nhân” thắp lửa phong trào thi đua

Phong trào thi đua yêu nước ở Hà Tĩnh lan tỏa sâu rộng nhờ những điển hình tiên tiến ở các địa phương, đơn vị. Họ là minh chứng sống động cho ý nghĩa to lớn của phong trào đang ngày càng nhân rộng trong đời sống lao động, học tập, sản xuất...