Sự yên bình đã trở lại Baghdad hôm thứ tư, sau khoảng 24 giờ bạo lực chết người, nhưng bế tắc chính trị kéo dài gần một năm qua cho thấy ít dấu hiệu lắng dịu, bất chấp một đề nghị mới để chấm dứt cuộc khủng hoảng.
Việc nổ ra bạo lực vũ trang trong khu vực được bảo vệ cực kỳ nghiêm ngặt của thủ đô Bagdad, nơi có các đại sứ quán và trụ sở các bộ ngành, khiến hàng chục người chết và gần 600 người bị thương thuộc hàng ngũ những người ủng hộ Moqtada Sadr, nhà lãnh đạo người Shiite, sau khi thủ lĩnh của họ thông báo rút khỏi chính trường vĩnh viễn vào đầu tuần qua. Đây là nhân vật không thể thiếu vắng trên chính trường Iraq hiện nay.
Bằng chứng về thẩm quyền của người này là thời điểm ông ta ra lệnh cho những người ủng hộ rút lui, tiếng súng đã im bặt và các chiến binh đã rút khỏi Vùng Xanh.
Tổng thống Iraq Barham Salih trong một bài phát biểu trên truyền hình ở Baghdad.
Hôm Thứ tư, lệnh giới nghiêm của quân đội đã được thu hồi. Tình trạng tắc đường đã trở lại Baghdad, các doanh nghiệp đã mở cửa trở lại và “các kỳ thi của trường sẽ tiếp tục”, theo chỉ định của Bộ Giáo dục Iraq.
Trong gần 24 giờ, Lữ đoàn Hòa bình của Moqtada Sadr đã đụng độ với các đơn vị quân đội Iraq và binh lính từ Hachd al-Chaabi, một liên minh vũ trang thân Iran và được đưa vào lực lượng an ninh chính quy của Iraq. Các chính đảng, cũng như nhiều nước trên thế giới kêu gọi hai bên đối thoại và lập lại trật tự.
Bạo lực lần này là đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng chính trị mà Iraq đã phải trải qua kể từ cuộc bầu cử lập pháp tháng 10-2021, trong đó ông Moqtada Sadr đã giành thắng lợi, nhưng từ đó, quốc gia giàu dầu mỏ nhưng ngập trong khủng hoảng kinh tế và xã hội này vẫn chưa có Thủ tướng mới cũng như không có chính phủ mới. Bởi vì những người theo hệ phái Shia, đặc biệt là Moqtada Sadr, đã không đoàn kết với nhau trong việc thành lập chính phủ.
Để thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng này, Moqtada Sadr và các đối thủ của ông từ Khuôn khổ Điều phối, một liên minh của các đảng thân Iran, nhất trí ở một điểm: Cần phải có các cuộc bầu cử mới. Nhưng, nếu Moqtada Sadr nhất quyết giải tán quốc hội trước thì các đối thủ của ông ta muốn thành lập chính phủ trước.
Trong một bài phát biểu trên truyền hình, Tổng thống Barham Salih ước tính rằng cuộc bầu cử lập pháp mới, diễn ra trước thời hạn, được dự đoán có thể “đem lại một lối thoát khỏi cuộc khủng hoảng chính trị hiện nay ở Iraq”.
Nhưng, để tiến hành bầu cử, quốc hội trước hết phải bị giải tán. Tuy nhiên, một cuộc giải tán chỉ có thể được ghi nhận bằng một cuộc bỏ phiếu của các đại biểu với đa số tuyệt đối, theo hiến pháp. Việc giải tán cũng có thể diễn ra nếu một phần ba số đại diện được bầu đồng ý hoặc nếu thủ tướng đề xuất với sự chấp thuận của Tổng thống Cộng hòa Iraq.
Về phần mình, Thủ tướng Moustafa al-Kazimi đe dọa sẽ từ chức nếu tình trạng bế tắc chính trị tiếp tục. “Nếu họ muốn tiếp tục gieo rắc hỗn loạn, xung đột, bất hòa và ganh đua... Tôi sẽ thực hiện biện pháp đạo đức và lòng yêu nước là cần thiết và rời khỏi vị trí của tôi vào thời điểm thích hợp”, ông nói trong một bài phát biểu.
Nhưng, ý định của hai khối theo hệ phái Shia rất khó dung hòa. Một mặt, liên minh của các đảng thân Iran, Khuôn khổ Điều phối, kiên quyết bảo lưu quan điểm. Trong một tuyên bố đưa ra trước đó, các nhà lãnh đạo của liên minh này nhắc lại mong muốn thành lập một chính phủ để “tiến hành cải cách và chống tham nhũng”. Mặt khác, những người ủng hộ Moqtada Sadr đã mất phương hướng sau khi ông này tuyên bố “rút khỏi chính trường vĩnh viễn”.
Trong bài phát biểu của mình, ông đã kêu gọi chấm dứt bạo lực, Moqtada Sadr không muốn tham gia vào các cuộc đàm phán.
Một cộng sự thân cận của Moqtada Sadr, Salih Mohammed al-Iraki đã đặc biệt công kích liên minh Khuôn khổ Điều phối, kêu gọi Iran “kìm hãm những con lạc đà Iraq của mình, nếu không sẽ không hối hận kịp”.
Khuôn khổ Điều phối là đảng phái chính trị của Hached Al Chaabi - một liên minh vũ trang thân Iran và được đưa vào lực lượng an ninh chính quy của Iraq.
Trong các cuộc tranh giành vũ trang và những cuộc đấu khẩu giữa những người ủng hộ Moqtada Sadr và liên minh Khuôn khổ Điều phối, “kẻ thua cuộc lớn nhất là nhà nước khi đứng nhìn hai nhóm vũ trang hùng mạnh tranh giành quyền lực”, Sajjad Jiyad, nhà phân tích tại nhóm Century International Think Tank, nhận định.
Những người ủng hộ nhà lãnh đạo Moqtada Sadr tập trung tại vùng xanh của Baghdad, ngày 29-8-2022.
Giáo hoàng Francis, người đã đến thăm Iraq năm ngoái, cho biết ông “theo dõi với lo ngại về các sự kiện bạo lực xảy ra ở Baghdad”. “Đối thoại và tình huynh đệ là cách tốt nhất để đối mặt với những khó khăn hiện tại”, ông nói thêm.
Ông Adel Bakawan, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu về Iraq của Pháp cho rằng quyết định rút khỏi chính trường của ông Moqtada Sadr có thể trở thành “con dao hai lưỡi”. Theo ông, từ vài tháng nay, Moqtada Sadr đã chuẩn bị hành động này.
Quyết định rút lui mang tính chiến thuật vì không phải là lần đầu tiên ông Moqtada Sadr thông báo rút khỏi chính trường, ít nhất đã 2-3 lần ông làm như vậy. Hiện giờ, ông lôi kéo đông đảo người ủng hộ ông xuống đường trước những bất đồng trong chính phủ, cũng như việc Iran không ngừng can thiệp rõ ràng vào Iraq, không ngừng áp đặt các lựa chọn của chính phủ, của các nghị sĩ, thậm chí cả chính sách kinh tế.
Quyết định của ông Moqtada Sadr là một chiến thuật nhưng rủi ro vì ông phải đối mặt với một lực lượng dân quân được vũ trang tốt với hậu thuẫn của Iran. 23 người chết trong ngày 29 và 30 không phải do quân đội quốc gia mà do chính lực lượng dân quân thân Iran này đã tấn công người biểu tình trong Vùng Xanh.
Ông Moqtada Sadr cũng có một lực lượng dân quân khoảng 17 đến 18 ngàn người nhưng họ không được vũ trang hiện đại, không được huấn luyện tốt như lực lượng dân quân thân Iran. Vì thế, nếu xảy ra một cuộc nội chiến ở Iraq, đó sẽ lại là một cuộc chiến giữa hệ phái Shia và người ủng hộ Moqtada Sadr.
