Những nhịp cầu nối đôi bờ tân - cổ trong dòng mạch văn hóa quê hương

(Baohatinh.vn) - Những ngày đông chí, khi hương trầm đã luấn quấn không gian, lòng người thường hoài niệm về những điều xưa cũ. Và trong chuyện trò của những người viết chúng tôi, luôn có câu chuyện về những nhà địa phương học, những người say mê sưu tầm và nghiên cứu văn hóa Hà Tĩnh.

Hà Tĩnh là vùng đất giàu văn hóa, các thế hệ cư dân trên dải đất Ngàn Hống đều yêu văn hóa và mỗi người lại tự chọn cho mình cách riêng để thể hiện tình yêu ấy. Trong đó, sự hình thành Nhóm Địa phương học (1991) do các cụ Nguyễn Bân, Võ Hồng Huy, Thái Kim Đỉnh, Lê Trần Sửu, Hồ Hữu Phước khởi xướng đã quy tụ nhiều người yêu văn hóa Hà Tĩnh trên toàn tỉnh, khơi nguồn sáng tạo cho nhiều cây bút.

Những nhịp cầu nối đôi bờ tân - cổ trong dòng mạch văn hóa quê hương

Vẻ đẹp hồ Ngàn Trươi. Ảnh Đậu Đình Hà

Nhờ đó, khi các nhà nghiên cứu văn hóa biên soạn những cuốn dư địa chí địa phương hay thực hiện công trình nghiên cứu văn hóa đều có sự cộng tác nhiệt tình của các tác giả này. Trong đó, xuất hiện nhiều ở những công trình nghiên cứu của các cụ Võ Hồng Huy, Thái Kim Đỉnh và các cuốn dư địa chí các địa phương là những cây bút như: Võ Giáp, Bùi Thiết, Đặng Thanh Quê, Trần Huy Tảo, Đặng Viết Tường, Phạm Quang Ái, Nguyễn Trí Sơn...

Những nhịp cầu nối đôi bờ tân - cổ trong dòng mạch văn hóa quê hương

Cụ Võ Giáp trò chuyện với tác giả bài viết.

Trong không khí ấm áp đầu năm mới, chúng tôi đã trở lại làng quê Xuân Hội thăm cụ Võ Giáp (SN 1935) - một trong những người có nhiều công trình, bài viết giá trị về vùng đất văn hóa Nghi Xuân. Trong căn nhà nhỏ giản dị của cụ Giáp, những chiếc giá sách được bày biện ngăn nắp, khoa học. Những cuốn sách như đang thầm kể về những năm dài gắn bó với một người có tình yêu sâu đậm với vốn cổ của miền đất thi nhạc. Xuất thân là thầy giáo, mãi đến khi về hưu (năm 1992), cụ Võ Giáp mới bắt đầu công việc của một nhà địa phương học.

Những nhịp cầu nối đôi bờ tân - cổ trong dòng mạch văn hóa quê hương

Dù đã gần 90 tuổi nhưng cụ Võ Giáp vẫn miệt mài nghiên cứu.

Cụ chia sẻ: “Những năm tháng làm thầy giáo trên quê hương Nghi Xuân, trong những lần đến thăm nhà học trò, tôi được gặp rất nhiều bô lão, được nghe họ kể nhiều câu chuyện cổ của các làng, xã. Tôi thấy hay thì ghi lại nhằm phục vụ thêm cho quá trình dạy học của mình. Sau này, khi nghỉ hưu, tôi gặp các cụ Thái Kim Đỉnh, Võ Hồng Huy - những người có nhiều bài viết về văn hóa địa phương mà tôi rất thích đọc. Khi chia sẻ với các cụ nguồn tư liệu tôi có, các cụ đều khuyến khích tôi viết. Từ đó, tôi mới tự tin bắt đầu công việc này”.

Ngoài những bài viết được đưa vào các công trình nghiên cứu do các cụ Võ Hồng Huy, Thái Kim Đỉnh biên soạn thì cụ Võ Giáp còn in riêng một số cuốn và có rất nhiều bài đăng trên các tạp chí chuyên ngành. Tiêu biểu nhất là cuốn “Xã cổ Nghi Xuân” (được trao Giải thưởng Nguyễn Du năm 2015). Đây là cuốn sách cụ dành nhiều tâm huyết nhất, tư liệu được sưu tầm và khảo cứu trong suốt 20 năm. Cuốn sách cũng chính là nguồn tư liệu quý cho các xã ở Nghi Xuân trong quá trình biên soạn lịch sử địa phương.

Những nhịp cầu nối đôi bờ tân - cổ trong dòng mạch văn hóa quê hương

Một số cuốn sách và công trình nghiên cứu của cụ Võ Giáp.

Bây giờ, khi đã gần 90 tuổi, sức khỏe kém nhiều nhưng cụ Võ Giáp vẫn không ngừng đọc và viết. Trong thư phòng của cụ vẫn ngồn ngộn những tư liệu cụ sưu tầm chưa được biên soạn, vẫn còn nhiều công trình nghiên cứu dang dở. “Hiện nay, tôi đang tập trung nghiên cứu về tục thờ cúng của người Việt Nam, một số vấn đề xung quanh Nguyễn Du và Truyện Kiều. Tôi còn nhiều dự định với văn hóa truyền thống của Hà Tĩnh và dân tộc lắm. Tôi sẽ còn làm cho đến khi tay không viết, mắt không đọc được nữa” - cụ Giáp chia sẻ.

Cũng xuất thân là giáo viên, gần đây, thầy Trần Quốc Thường - nguyên Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Biểu (Yên Hồ - Đức Thọ) được biết đến như một cây bút mới trong làng nghiên cứu văn hóa địa phương. Dù chưa từng tham gia bài viết nào trong các công trình nghiên cứu văn hóa của các bậc tiền bối nhưng thầy Thường đã có nhiều bài nghiên cứu đăng trên các báo, tạp chí, được giới nghiên cứu đánh giá cao.

Những nhịp cầu nối đôi bờ tân - cổ trong dòng mạch văn hóa quê hương

Thầy Trần Quốc Thường bên một bến sông cổ ở làng Yên Hồ.

Thầy Thường chia sẻ: “Nghiệp viết lách của tôi được khơi nguồn từ nhà giáo, nhà địa phương học Lê Trần Sửu. Thầy Sửu là con rể làng Yên Hồ, trong nhiều lần thầy về quê khảo cứu văn hóa địa phương, tôi đã có cơ hội gặp gỡ, chuyện trò. Biết tôi yêu và tìm hiểu văn hóa làng, thầy Sửu động viên: “Yên Hồ có nhiều cái hay, em hãy viết”.

Và trên cơ sở những tư liệu đã sưu tầm, khảo cứu, tôi đã viết khá nhiều bài nghiên cứu, thể hiện quan điểm, góc nhìn của mình về những vấn đề lịch sử, văn hóa, các danh nhân, di tích không chỉ ở Yên Hồ mà còn nhiều vùng miền trên quê hương Hà Tĩnh. Trong đó, nổi bật như: Mối quan hệ giữa Nguyễn Biểu, Hồ Quý Ly và Nguyễn Trãi; Quả chuông ở chùa Chúc Thánh, một tư liệu lịch sử quý hiếm; Ba ông đội đất Yên Hồ thời Cần Vương; Nguyễn Biểu - vị sứ giả can trường; Sự tích ruộng Tiền Đồ; Cội nguồn của dòng họ Nguyễn Tiên Điền; Sử Hy Nhan có đỗ trạng nguyên không...

Từ những bài viết của mình, năm 2020, thầy giáo Trần Quốc Thường đã tập hợp và in thành cuốn “Một góc nhìn”. Cuốn sách thể hiện tình yêu của một nhà giáo với văn hóa, lịch sử quê hương, cho độc giả thấy được tinh thần tìm tòi, sáng tạo và thế giới quan luôn vận động của một cựu giáo chức. Có góc nhìn chưa hẳn chính xác nhưng đã tạo thêm một kênh tham khảo hữu ích cho độc giả và những người say mê nghiên cứu văn hóa địa phương.

“Tôi muốn giữ gìn và phát huy vốn cổ của quê hương Yên Hồ - Đức Thọ cũng như của Hà Tĩnh. Bởi vậy, ngoài việc đi điền dã để sưu tầm, nghiên cứu, viết lách, tôi còn có mục tiêu khác là khôi phục không gian văn hóa cổ cho làng quê Hà Tĩnh, trước hết là trên quê hương Yên Hồ. Hiện nay, tôi đang tiếp tục huy động nguồn lực để khôi phục một số ngôi chùa, bia dẫn tích và các bến đò ven sông. Tôi muốn các thế hệ trẻ của làng được cung cấp nhiều kiến thức hơn về văn hóa, lịch sử quê hương qua nhiều hình thức khác nhau” - thầy Thường bày tỏ.

Những nhịp cầu nối đôi bờ tân - cổ trong dòng mạch văn hóa quê hương

Trò chuyện với các bô lão trong làng là một trong những cách “điền dã” của thầy Quốc Thường.

Việc nhận diện giá trị và phát huy vai trò của văn hóa ở mỗi địa phương là nhiệm vụ hết sức quan trọng trong chiến lược phát triển đất nước hiện nay. Tỉnh Hà Tĩnh luôn coi văn hóa là nguồn sức mạnh nội sinh, là nguồn lực để phát triển KT-XH và gia tăng sức mạnh mềm. Việc tìm tòi, nghiên cứu và khai thác các giá trị của văn hóa truyền thống có vai trò quan trọng trong quá trình phát triển KT-XH.

Truyền thống văn hóa tốt đẹp có vai trò hun đúc nên tinh thần cộng đồng, tinh thần dân tộc, nếu không được bồi đắp, tiếp nối sẽ để lại nhiều hệ lụy về văn hóa và tâm hồn con người. Chính vì thế, các nhà địa phương học hay những người say mê nghiên cứu về văn hóa địa phương chính là một trong những nguồn lực quý báu. Thông qua những công trình, đề tài nghiên cứu của họ, nhiều giá trị văn hóa truyền thống được khơi dậy, phát huy mạnh mẽ trong đời sống.

Hiện nay, thế hệ đầu tiên của Nhóm Địa phương học Hà Tĩnh đều đã trở thành người thiên cổ nhưng tầm ảnh hưởng của các cụ vẫn còn tác động mạnh mẽ đến tư tưởng, hành động của các thế hệ làm công tác nghiên cứu địa phương. Trong các cơ quan, trường học, trong các làng quê vẫn có nhiều người nuôi dưỡng tình yêu, niềm say mê nghiên cứu văn hóa, nuôi dưỡng trách nhiệm với việc giữ gìn vốn cổ Hà Tĩnh. Họ chính những nhịp cầu nối đôi bờ tân - cổ trong dòng mạch văn hóa quê hương.

Chủ đề Đất và người Hà Tĩnh

Đọc thêm

Chuyện về người đội trưởng cảm tử quân của phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh

Chuyện về trung đội trưởng cảm tử quân của Xô Viết Nghệ Tĩnh

Cả cuộc đời dấn thân cho lý tưởng cách mạng, Nguyễn Em Cầm - người chiến sỹ kiên trung của cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh đã để lại cho quê hương, dòng họ một di sản vô giá. Đó là tinh thần đấu tranh bất khuất, lòng son sắt với Đảng, với dân tộc. Những giá trị ấy được thế hệ con cháu tiếp nối và tỏa sáng cho đến hôm nay.
Nhạc trưởng của những "bản hòa tấu" văn hóa quê hương

Nhạc trưởng của những "bản hòa tấu" văn hóa quê hương

Trong những năm gần đây, Nhà hát Nghệ thuật truyền thống (NTTT) Hà Tĩnh được đông đảo khán giả trong và ngoài tỉnh ghi nhận bởi các chương trình nghệ thuật để lại nhiều dấu ấn. Góp phần làm nên những thành công ấy, có sự đóng góp lớn của nhạc sỹ Trần Quốc Dũng - Trưởng phòng Nghệ thuật biểu diễn.
Biển mây bồng bềnh nơi đại ngàn Hà Tĩnh

Biển mây bồng bềnh nơi đại ngàn Hà Tĩnh

Sớm tinh mơ, vùng đồi rừng Hà Tĩnh có một vẻ đẹp khác lạ với biển mây bồng bềnh trải dài bất tận. Khung cảnh ấy vừa hùng vĩ vừa nên thơ khiến bất kỳ ai có dịp chứng kiến đều ngỡ như lạc vào chốn tiên cảnh.
“Uy tín không nằm ở chức danh mà ở sự thấu hiểu bà con”

“Uy tín không nằm ở chức danh mà ở sự thấu hiểu bà con”

Đó là chia sẻ đầy tâm huyết của bà Trần Thị Yên, một tấm gương về sự cống hiến thầm lặng. Với vai trò Bí thư Chi bộ tổ dân phố 17 (phường Hà Huy Tập, Hà Tĩnh), bà đã chứng minh rằng, uy tín của người lãnh đạo không nằm ở chức danh, mà ở sự thấu hiểu và gắn bó với bà con.
Thôn Khoai Vạc - rực vàng mùa bưởi chín

Thôn Khoai Vạc - rực vàng mùa bưởi chín

Thời điểm này, về thôn Khoai Vạc, xã Hương Phố (Hà Tĩnh), chúng ta có thể cảm nhận rõ hơn hương vị ngọt ngào của những vườn bưởi trĩu cành, để thấy bức tranh nông thôn mới trù phú, vui tươi.
Rằm tháng Bảy trong tâm thức người Hà Tĩnh

Rằm tháng Bảy trong tâm thức người Hà Tĩnh

Tại nhiều làng quê Hà Tĩnh, rằm tháng Bảy không chỉ là một ngày lễ trọng kế tục từ văn hóa truyền thống ngàn đời của ông cha, mà còn là dịp mỗi người trở về với nguồn cội, sum họp anh em, họ hàng.
80 năm Tết Độc lập - Ký ức và khát vọng

80 năm Tết Độc lập - Ký ức và khát vọng

80 năm đã đi qua kể từ mùa thu Cách mạng Tháng 8 năm 1945, nhưng với mỗi thế hệ người dân Hà Tĩnh, Tết Độc lập luôn là mạch nguồn thiêng liêng, nuôi dưỡng lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc và khát vọng dựng xây non sông.
Rộn ràng mùa trám đen ở Hà Tĩnh

Rộn ràng mùa trám đen ở Hà Tĩnh

Xã Hương Sơn (Hà Tĩnh) là thủ phủ của cây trám đen. Hiện nay người dân ở đây đang bước vào mùa thu hoạch với niềm vui được mùa.
Chứng nhân của lịch sử

Chứng nhân của lịch sử

“Khi tôi lớn lên đất nước đã có rồi” và những mùa thu cách mạng, những câu chuyện chiến đấu bảo vệ non sông cứ dần hiện lên qua lời bà kể, đặc biệt là qua những di tích lịch sử.
Sục sôi khí thế cách mạng "thà chết không chịu làm nô lệ"

Sục sôi khí thế cách mạng "thà chết không chịu làm nô lệ"

Cũng như bao người dân nước Việt, với cụ Nguyễn Đình Lâm, 95 tuổi, ở thôn An Lộc (xã Mai Phụ, Hà Tĩnh), 80 năm trôi qua, những ký ức thiêng liêng, hào hùng của thời khắc cả dân tộc quật khởi đứng lên đạp đổ xiềng xích nô lệ năm 1945 mãi mãi không thể xóa nhòa.
Trao giải Cuộc thi Giọng hát hay các ca khúc về Hà Tĩnh

Trao giải Cuộc thi Giọng hát hay các ca khúc về Hà Tĩnh

Cuộc thi "Giọng hát hay các ca khúc về Hà Tĩnh" đã tạo dựng một sân chơi lành mạnh, quảng bá sâu rộng các ca khúc về Hà Tĩnh, góp phần khởi dậy tình yêu quê hương, đất nước, lan tỏa hình ảnh tỉnh nhà tới bạn bè muôn phương.
Miệt mài “góp nhặt” ký ức ông cha

Miệt mài “góp nhặt” ký ức ông cha

Với 5 bảo vật quốc gia và hàng ngàn hiện vật, cổ vật, tư liệu giá trị về quê hương núi Hồng - sông La đang được lưu giữ là minh chứng cho những nỗ lực của Bảo tàng Hà Tĩnh trong sưu tầm, bảo quản ký ức quê hương.
 Vị ngọt từ nghề nuôi ong du mục

Vị ngọt từ nghề nuôi ong du mục

Tận dụng nguồn nguyên liệu từ cây tràm, trong những năm gần đây nhiều hộ nuôi ong du mục đã di chuyển đàn ong của mình về dưới những cánh rừng ở Hà Tĩnh.
Trải nghiệm mùa hoa sen bên làng biển

Trải nghiệm mùa hoa sen bên làng biển

Tới Đồng Múc (thôn Quang Mỹ, xã Tiên Điền, Hà Tĩnh), du khách được chèo thuyền len qua những dải lá xanh mướt, hái những bông sen căng tròn, hít hà hương thơm thanh khiết giữa trời thu...
[QUIZ] Bí thư Tỉnh ủy lâm thời đầu tiên của Hà Tĩnh là ai?

[QUIZ] Bí thư Tỉnh ủy lâm thời đầu tiên của Hà Tĩnh là ai?

Đồng chí Bí thư Tỉnh ủy lâm thời đầu tiên của Hà Tĩnh là người cộng sản kiên trung, có nhiều đóng góp to lớn cho sự nghiệp đấu tranh cách mạng. Cuộc đời và sự nghiệp của đồng chí là tấm gương sáng ngời, để lại nhiều bài học quý báu cho đội ngũ cán bộ, đảng viên hôm nay và các thế hệ mai sau.