Danh nhân Hà Tĩnh với những đóng góp phát triển kinh tế cho quê hương, đất nước

(Baohatinh.vn) - Lịch sử của đất nước luôn ghi nhận những đóng góp của các tầng lớp trí thức khoa bảng người Hà Tĩnh. Họ là những người tài hoa trên nhiều lĩnh vực chính trị, quân sự, ngoại giao, triều chính, văn hóa, y học, thiên văn, địa lý… và phát triển kinh tế, xã hội ở các thời kỳ của lịch sử.

Người xứ Nghệ nói chung, các vị quan người Hà Tĩnh được cử giao trọng trách việc gì cũng đều hoàn thành tốt và luôn ghi dấu ấn cho sự phát triển.

Danh nhân Hà Tĩnh với những đóng góp phát triển kinh tế cho quê hương, đất nước

Non nước Hà Tĩnh. Ảnh: Nguyễn Thanh Hải

Sử Hy Nhan (?-1421) thi đỗ Trạng nguyên đời Trần, làm quan đến Nhập nội hành khiển, Đại học sỹ nhưng có thời gian ông lên vùng Sơn Long (Hương Sơn) và Ân Phú (Vũ Quang ngày nay) để khai khẩn đất đai, lập trại. Thời đó, quân Minh xâm lược nước ta, cha con ông (song trạng) thường bảo mọi người: “Muốn sống thì lên rú mà ở, muốn chết thì làm đầy tớ người Minh”.

Để tính kế lâu dài, hai trạng đã lên núi Tàng Sơn (vùng Sơn Long, Sơn Trà) khai phá đất đai. Từ 32 người là thầy và tớ, sau đó cả trăm người đã lập nên làng, nên trại đông đúc, ruộng nương được khai phá hàng nghìn mẫu, đời sống khá giả. Câu truyền ngôn nhiều người thuộc “Ruộng trăm vạn sào, nơi nào cũng thu được thóc. Dân ba mươi hai hộ đời đời nhớ ơn” (1).

Danh nhân Hà Tĩnh với những đóng góp phát triển kinh tế cho quê hương, đất nước

Đền thờ quan ngự sử Bùi Cầm Hổ tại thị xã Hồng Lĩnh. Ảnh: internet

Quan ngự sử Bùi Cầm Hổ (1390 - 1483) khi về già vận động Nhân dân đắp đập, đưa nước từ khe Thanh Khê chảy về cánh đồng rộng hàng nghìn mẫu ở vùng Quán Treo (Đậu Liêu, thị xã Hồng Lĩnh ngày nay). Nhờ thế mùa màng xanh tốt, Nhân dân nhớ ơn. Khi ông qua đời, Nhân dân lập đền thờ ở chân núi Bạch Tỵ (Hồng Lĩnh). Sách Thiên Nam ngữ lục đã đề cao ông như sau (dịch nghĩa): “Bùi Cầm Hổ làm quan chính trực/ Chẳng kinh gì những bậc thế quyền/ Tạo khe tưới ruộng hơn nghìn/ Để ơn tổ quán dựng đền Bạch Cao” (2).

Đình nguyên Thám hoa Phan Kính (1715 - 1761) xã Kim Song Trường, người am hiểu nhiều lĩnh vực về văn hóa, quân sự và kỹ nghệ. Khi nghiên cứu các loại tiền đúc Việt Nam cho thấy đồng tiền Cảnh Hưng do Phan Kính đúc ở Sơn Tây có kích thước mỏng, màu sáng, ít hoen ố của đồng, gọn nhẹ, mỹ thuật hơn các đồng tiền đúc khác. Bởi đồng tiền được đúc bằng hợp kim, đồng đỏ pha với thiếc. Còn các đồng tiền đúc của các triều đại khác thì chỉ đơn thuần là đồng, hoặc kẽm nên chất lượng và màu sắc kém hơn hẳn.

Danh nhân Hà Tĩnh với những đóng góp phát triển kinh tế cho quê hương, đất nước

Áo cẩm bào vua Càn Long Trung Quốc ban tặng Lưỡng Quốc Thám hoa Phan Kính và sắc phong. Ảnh: internet

Việc đúc tiền bằng hỗn hợp kim loại đó là sự đổi mới về chất của qui trình công nghệ, sáng tạo trong khoa học kỹ thuật của danh sỹ Phan Kính. Ông là người vừa tinh thông về công nghệ đúc tiền qua công thức chế tác kim loại, vừa là người biết tư duy kinh tế tiền tệ, sử dụng đồng tiền để phát triển sản xuất và thúc đẩy nền kinh tế. Từ năm Kỷ Tỵ đến năm Tân Mùi (1749 - 1751), dưới sự chỉ đạo của Phan Kính, đã đã có 10 vạn quan tiền được đúc để phục vụ chi tiêu cho 18 đạo quân của quốc gia và lưu thông toàn quốc (3).

Tiến sỹ Ngụy Khắc Tuần (1779 - 1854) ở xã Xuân Viên, huyện Nghi Xuân. Ông là danh thần triều Nguyễn, trải qua các chức Tuần phủ lên Tổng đốc rồi thăng Thượng thư bộ Hộ, hàm Hiệp biện Đại học sỹ, luôn được nhà vua tin dùng. Thời ông làm Tổng đốc Sơn Hưng Tuyên, được vua Minh Mạng ban bài thơ khen, có câu (dịch nghĩa): “Một vùng vui thấy đường râm bóng/ Ba trấn mừng khen lúa bội thu”.

Năm Thiệu Trị thứ nhất, Ngụy Khắc Tuần dâng sớ xin đặt phủ Điện Biên, ông viết: “Đồn châu ấy không có thành trì vững chắc, sức binh thì yếu và ít, không đủ dùng; dân cư thì không thành thôn trại gì, vừa mới nghe tin giặc đến đã chạy trốn liền ngay. Nếu không qua một phen xếp đặt, thì mối lo ở cõi ven, còn chưa trừ hết được. Huống chi châu ấy rộng, người ít lại ở thượng du, làm phên cho 10 châu phía bắc sông Đà, thì không có gì bằng mộ dân đến nơi ấy cho đông để tự phòng thủ lấy, mới là kế sách lâu dài...”

Danh nhân Hà Tĩnh với những đóng góp phát triển kinh tế cho quê hương, đất nước

Điện Biên Phủ hôm nay. Ảnh: internet

Nhà vua nghe và xuống dụ rằng: Ngụy Khắc Tuần muốn tổ chức dân cư, mở thành một phủ, có công kiến nghị ra trước, giao Bộ Lại xét công khen thưởng. Đồng thời nhà vua còn cho ghi sáng kiến và công lao của ông vào bia đá, dựng ở phủ Điện Biên.

Một con người với tài kinh bang tế thế, nổi tiếng thiên hạ đó là Nguyễn Công Trứ (1778 - 1858). Ông là doanh điền sứ, nhà khẩn hoang tài ba nửa đầu thế kỷ thứ XIX. Ông có công lao mở đất lập nên huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình và huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình.

Danh nhân Hà Tĩnh với những đóng góp phát triển kinh tế cho quê hương, đất nước

Chân dung danh nhân Nguyễn Công Trứ. Minh họa từ internet

Trong lịch sử Việt Nam, khai hoang có tầm quan trọng đặc biệt. Là một nước có nền kinh tế nông nghiệp là chủ yếu, ngay từ thời xa xưa ông cha ta đã tận dụng nguồn lợi tự nhiên để không ngừng mở rộng diện tích canh tác. Nguyễn Công Trứ là người đề xuất chủ trương khai hoang với hình thức doanh điền.

Về phương diện tổ chức, kỹ thuật khai hoang, Nguyễn Công Trứ tỏ ra là một nhà khẩn hoang tài ba, lỗi lạc. Ông đã biết qui hoạch làng, ấp một cách hợp lý, đảm bảo quyền lợi cho người khai hoang, có sự động viên, khích lệ kịp thời. Đó là tầm nhìn xa trông rộng, thấm đẫm nhân văn của một nhà chiến lược tài giỏi về kinh tế.

Danh nhân Hà Tĩnh với những đóng góp phát triển kinh tế cho quê hương, đất nước

Đền thờ Nguyễn Công Trứ tại Nghi Xuân - Hà Tĩnh.

Ở nhiều thời kỳ lịch sử, các nhà khoa bảng, danh nhân Hà Tĩnh đã góp phần vào công cuộc chấn hưng đất nước, phát triển kinh tế, giữ yên bờ cõi. Công trạng của họ đã ghi vào sử sách, được đương thời ngợi ca. Hậu thế hôm nay luôn tự hào, biết ơn tiền nhân đã làm nên quá khứ huy hoàng, cho tương lai rạng rỡ.

(1). Theo Danh nhân Hà Tĩnh T.1.Bài viết của Thái Kim Đỉnh. NXB ĐH Vinh- 2013. Trg 19-25

(2). Theo Từ điển nhân vật xứ Nghệ - Ninh Viết Giao. NXB Tổng hợp Tp HCM 2008. Trg 90-91

(3). Theo sách Danh nhân Phan Kính – NXB Khoa học xã hội. Hà Nội tháng 10/1999. Trg 126-128.

Chủ đề Danh nhân Hà Tĩnh

Đọc thêm

Những chuyện chưa kể về Ngã ba Đồng Lộc

Những chuyện chưa kể về Ngã ba Đồng Lộc

Trong vô vàn câu chuyện về Ngã ba Đồng Lộc huyền thoại đã trở nên quen thuộc, ít ai biết rằng, những con ngõ, ngôi nhà ở thôn Mai Long (xã Xuân Lộc, Hà Tĩnh) là nơi từng lưu dấu bước chân, tiếng cười nói của 10 nữ liệt sỹ TNXP Tiểu đội 4, Đại đội 552 trước lúc họ đi vào bất tử.
Về làng có 3 di sản được UNESCO vinh danh

Về làng có 3 di sản được UNESCO vinh danh

Làng Trường Lưu xưa - xã Trường Lưu nay tự hào với 3 di sản được UNESCO vinh danh. Không dừng lại ở một danh xưng hành chính ở Hà Tĩnh, Trường Lưu còn ẩn chứa trong đó nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, riêng có, được lưu truyền qua nhiều thế hệ.
Thành Sen - "dấu son" trong lòng người Hà Tĩnh

Thành Sen - "dấu son" trong lòng người Hà Tĩnh

Từ một câu chuyện trong sử sách, tên gọi Thành Sen (Hà Tĩnh) đã ra đời và theo suốt dặm dài lịch sử của vùng đất này. Tên gọi ấy đã ăn sâu vào ký ức, trở thành niềm tự hào của nhiều thế hệ.
 Niềm vui tháng Bảy của nhiều gia đình liệt sỹ

Niềm vui tháng Bảy của nhiều gia đình liệt sỹ

Tháng 7 này trở nên đặc biệt hơn với nhiều gia đình liệt sỹ ở Hà Tĩnh khi phần mộ người thân được đưa về yên nghỉ nơi đất mẹ, khi tấm bằng “Tổ quốc ghi công” được trao tặng trang nghiêm, trọng thể.
Sáng mãi tinh thần thanh niên xung phong

Sáng mãi tinh thần thanh niên xung phong

Những ngày tháng Bảy, đất nước lại lặng mình trong những ký ức thiêng liêng về những năm tháng khói lửa. Trong dòng chảy lịch sử ấy, lực lượng TNXP Hà Tĩnh để lại nhiều dấu ấn hào hùng, góp phần viết nên bản hùng ca bất tử bằng sức trẻ và lòng yêu nước cháy bỏng.
Cụ bà U100 say mê Truyện Kiều

Cụ bà U100 say mê Truyện Kiều

Truyện Kiều có sức sống mãnh liệt trong văn học Việt Nam, phổ biến trong các tầng lớp nhân dân. Dù gần 100 tuổi, cụ Trần Thị Tám ở xã Hồng Lộc (Hà Tĩnh) vẫn thuộc và say sưa luận giải Kiều.
Có một "phố cổ" giữa lòng xã nhỏ nhất Hà Tĩnh

Có một "phố cổ" giữa lòng xã nhỏ nhất Hà Tĩnh

Giữa một vùng quê ven sông La - nơi được biết đến là xã nhỏ nhất của tỉnh Hà Tĩnh lại tồn tại một góc phố mang dáng dấp cổ kính, phảng phất hồn xưa như một “phố cổ Hà Nội” thu nhỏ.
Làng Phú Quý trù phú, xanh tươi

Làng Phú Quý trù phú, xanh tươi

Về thôn Phú Quý, xã Đông Kinh, tỉnh Hà Tĩnh. Dạo bước trên những tuyến đường bê tông nhựa rộng rãi, không chỉ cảm nhận được sự bình yên, trù phú mà còn thấy rõ sức sống mới của miền quê trù phú, xanh tươi 
Thắp sáng giá trị gia đình Việt giữa nhịp sống mới

Thắp sáng giá trị gia đình Việt giữa nhịp sống mới

Bằng nhiều cách tiếp cận và truyền tải linh hoạt, ngành VH-TT&DL Hà Tĩnh đang nỗ lực làm mới công tác gia đình, để các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp tiếp tục được khơi dậy và lan tỏa trong cộng đồng.
Khi ví, giặm "chạy show"…

Khi ví, giặm "chạy show"…

Không còn đơn thuần xuất hiện trên sân khấu hội diễn tuyên truyền, dân ca ví, giặm ở Hà Tĩnh từng bước hiện diện trong các show diễn giải trí, chuyển hóa thành sản phẩm của công nghiệp văn hóa.
Anh Nghĩa làm nhiều việc nghĩa

Anh Nghĩa làm nhiều việc nghĩa

Bằng nhiều việc làm cụ thể, thiết thực như hiến đất mở đường, giúp đỡ người nghèo, tích cực trong các hoạt động của địa phương, anh Trương Quang Nghĩa, thôn Bắc Thượng, xã Thạch Đài (TP Hà Tĩnh) đã góp sức làm cho quê hương thay da đổi thịt.
Đình làng - nơi lưu giữ những giá trị truyền thống

Đình làng - nơi lưu giữ những giá trị truyền thống

Cây đa, bến nước, sân đình là biểu tượng của làng quê trong tâm thức bao thế hệ. Trong đó, đình làng là nơi sinh hoạt văn hóa của cộng đồng, nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống đặc trưng của mỗi làng quê, đang cần được khôi phục và phát huy.
Người gieo "hạt giống" đoàn kết

Người gieo "hạt giống" đoàn kết

Ông Hồ Duy Lý - Bí thư Chi bộ thôn Song Hải, xã Thạch Sơn (Thạch Hà, Hà Tĩnh) luôn là tấm gương sáng về tinh thần trách nhiệm, tận tụy vì dân, sống trọn nghĩa đạo - đời.
Cô gái trẻ Hà Tĩnh 22 tuổi, 21 lần hiến máu

Cô gái trẻ Hà Tĩnh 22 tuổi, 21 lần hiến máu

Hơn 4 năm kể từ lần đầu tiên hiến máu, đến nay, ở độ tuổi 22, Hoàng Thị Hồng Thương (xã Đan Trường, Nghi Xuân, Hà Tĩnh) đã có đến 21 lần tham gia hiến máu và hiến tiểu cầu.