Đưa bưởi Phúc Trạch vươn xa: Còn nhiều thách thức!

Mặc dù Hương Khê (Hà Tĩnh) đã có nhiều giải pháp để nâng cao chất lượng bưởi Phúc Trạch nhưng để có một nguồn nguyên liệu lớn, đạt tiêu chuẩn, chất lượng tốt, đồng đều, giá cả ổn định hàng năm vẫn còn rất nhiều thách thức, từ cả tự nhiên lẫn con người.

>>Lên kệ Vinmart và hành trình tiếp cận chuỗi siêu thị của bưởi Phúc Trạch

Miền đất dữ...

Là giống bưởi ngon nhất cả nước và nằm trong danh mục cấm xuất khẩu giống của Bộ NN&PTNT, thế nhưng, bưởi Phúc Trạch cũng bị “uy hiếp” bởi thiên tai. Trận lũ quét và lũ ngâm tại 18/22 xã mới đây đã làm 720 ha cây ăn quả bị ngập, hư hỏng, trong đó có đến 400 ha bưởi Phúc Trạch.

Lũ đi qua khiến vườn bưởi của ông Nguyễn Sỹ Hoàn (SN 1959, trú thôn Phú Lễ, xã Hương Trạch) thành một bãi đất bùn với những cây bưởi bật gốc nằm ngổn ngang.

Nặng nề nhất là tâm lũ quét Hương Trạch với khoảng 60 ha bị hư hỏng hoàn toàn. Tiếp đến là Hương Đô, Lộc Yên, Hương Thủy mỗi xã cũng có hàng chục ha bị hư hỏng nặng, trong đó, rất nhiều diện tích phải trồng lại.

Có mặt tại Hương Khê sau hơn một tuần cơn lũ đi qua, khác hẳn với cảnh sầm uất của “vựa bưởi” trong những ngày đầu tháng 9, giờ đây, vẻ thất thần hiện hữu trên từng khuôn mặt người trồng bưởi. Cảnh tượng hàng trăm ha bưởi Phúc Trạch đang trong độ thu hoạch được trồng hơn chục năm nay, giờ trở thành những đống củi khiến người chứng kiến không khỏi xót lòng. Cuộc sống của những hộ dân chỉ biết dựa chính vào cây bưởi trở nên vô cùng khó khăn.

Do nằm ở khu vực thượng nguồn sông Ngàn Sâu nên khá nhiều vườn bưởi ở các xã vùng thượng như Hương Trạch, Phúc Trạch, Lộc Yên, Hương Đô bị lũ quét đào trơ gốc; vùng hạ như Hương Giang, Hương Thủy và nhiều xã khác, bưởi bị ngâm lũ nhiều ngày nên cũng ảnh hưởng lớn. Chị Hán Thị Hường (xã Hương Trạch) ngậm ngùi: “Vườn bưởi gia đình tôi mới chỉ cho thu hoạch 3 năm, đang ở độ tuổi sung sức nhất, đã bị cuốn trôi hết. Cuộc sống gia đình hiện gặp rất nhiều khó khăn do toàn bộ đất đai, vốn liếng đã dồn vào trồng bưởi. Nếu trồng lại, phải đến 5 năm sau mới có thu nhập, đó là chưa nói đến nguy cơ bị lũ phá”.

Trận lũ vừa qua, “xã bưởi” Hương Trạch có 60 ha bị hư hỏng hoàn toàn, tương đương 2,4 vạn cây. Ông Cao Viết Hòa - Chủ tịch UBND xã Hương Trạch, cho biết: Đây là trận lũ quét lịch sử, gây thiệt hại nặng nề nhất cho cây bưởi kể từ hàng chục năm nay. Hiện tại, xã đang tiếp tục kiểm đếm số diện tích bị thiệt hại và động viên bà con bám vườn chăm sóc, chống đỡ những cây còn sót lại.

Theo Trưởng phòng NN&PTNT huyện Hương Khê Lê Quang Vinh, huyện đang tích cực giúp nhân dân khắc phục hậu quả, cụ thể là hỗ trợ, hướng dẫn, đốc thúc người dân đào rãnh thoát nước triệt để, phá váng bùn, rửa lá, quét vôi thân cây, bón phân, đắp đất bổ sung ở nơi bị xói lở. “Chúng tôi đã đề xuất với UBND tỉnh hỗ trợ giống và phân bón để người dân trồng lại diện tích bưởi bị thiệt hại. Đồng thời, có kế hoạch quy hoạch các vùng trồng bưởi mới ở những vùng cao ráo, khuyến cáo người dân không trồng vùng trũng, dễ ngập lụt".

Chủ tịch UBND huyện Hương Khê Lê Ngọc Huấn khẳng định, dù khá nhiều diện tích bưởi hư hại do lũ nhưng sẽ không ảnh hưởng đến sản lượng vụ bưởi năm sau do có số cây mới trồng bắt đầu đến độ tuổi cho quả bù lại. Tuy nhiên, không thể tăng được sản lượng cũng sẽ là một điều đáng buồn.

Vẫn “được mùa - rớt giá!”

Việc cấp giấy chứng nhận bảo hộ chỉ dẫn địa lý đã tạo cho người sản xuất và người phân phối bưởi Phúc Trạch cơ hội nâng cao thế cạnh tranh, bình ổn giá, mở rộng thị trường sản phẩm. Từ đó, nâng cao hiệu quả kinh tế, mang lại lợi ích cho người trồng bưởi, góp phần phát triển kinh tế cho bà con nông dân.

Bưởi Phúc Trạch được tiêu thụ mạnh nhất tại Siêu thị Vinmart Hà Nội

Tuy nhiên, thực tế nhiều năm qua, số lượng bưởi trôi nổi, tình trạng bưởi bị trà trộn ở các địa phương khác trên thị trường đang còn khá nhiều. Việc tìm kiếm thị trường vẫn đang là bài toán khó của địa phương, giá cả bấp bênh, có khi chênh lệch rất lớn. Chỉ đến tháng 9 năm nay, khi bưởi Phúc Trạch được “lên kệ” siêu thị Vinmart thì mới có những hy vọng mở rộng thị trường và ổn định giá cả cho đặc sản này.

Năm nay, bưởi Phúc Trạch đạt sản lượng khá cao, nhưng rớt giá mạnh, chỉ bằng khoảng 50% so với năm 2015. Giá bưởi ở thời điểm chính vụ chỉ dao động từ 20–30 nghìn đồng/quả, trong khi năm ngoái đạt gần 50.000 đồng/quả. Điều này đã gây nhiều ảnh hưởng đến tâm lý người dân trong việc mở rộng sản xuất, đầu tư trồng bưởi.

Bưởi Phúc Trạch phần lớn được tiêu thụ qua các chợ tự phát, không có tem nhãn, dễ bị trà trộn với các loại bưởi khác

Giám đốc HTX Nông nghiệp Tân Thành (xã Hương Thủy) Trần Minh Trí băn khoăn: “HTX chúng tôi mới được thành lập, hoạt động chính trong lĩnh vực nông nghiệp, trong khi cây bưởi đã phát huy hiệu quả kinh tế nên HTX đang muốn mở rộng diện tích bưởi Phúc Trạch. Tuy nhiên, tình trạng rớt giá mạnh năm nay đã ít nhiều ảnh hưởng đến tâm lý xã viên. Hiện tại, chúng tôi đang rất hy vọng cơ quan chức năng tìm kiếm được thị trường ổn định, có thể liên kết dài hạn với các doanh nghiệp để tiêu thụ sản phẩm, sản phẩm có mức giá tương xứng với giá trị để yên tâm sản xuất, làm giàu trên quê hương”.

Lũ lụt đe dọa, thị trường chưa ổn định và một số lý do khách quan khác sẽ ít nhiều ảnh hưởng đến tâm lý sản xuất của người trồng bưởi. Cùng với đó, với sản lượng lớn lên đến hàng chục nghìn tấn mỗi năm nhưng chỉ mới có một doanh nghiệp thực hiện tiêu thụ sản phẩm, sẽ không thể giải quyết đầu ra ổn định cho bưởi Phúc Trạch trên toàn huyện. Phần lớn bưởi vẫn đang được tiêu thụ nhờ tư thương buôn bán nhỏ lẻ.

Để sản phẩm chủ lực có đầu ra ổn định, Hương Khê cần thu hút thêm nhiều doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này. Bên cạnh đó, cần quản lý chặt chẽ chỉ dẫn địa lý, đảm bảo chất lượng và thương hiệu bưởi Phúc Trạch, tạo niềm tin tuyệt đối cho cả người sản xuất và người tiêu dùng, góp phần đưa bưởi Phúc Trạch trở thành cây kinh tế chủ lực của Hương Khê.

Dương Chiến – chính thu