Từ cuối tháng 11, không khí tại Majuro - thủ đô của quần đảo Marshall - trở nên nhộn nhịp khác thường. Người dân đổ ra đường mua sắm thực phẩm, nhu yếu phẩm và tổ chức lễ kỷ niệm Ngày Phúc âm. Niềm vui này đến từ đợt giải ngân đầu tiên của chương trình "Thu nhập cơ bản phổ quát" (UBI) quy mô toàn quốc.
Theo quy chế mới, mỗi công dân cư trú tại quốc đảo này đều nhận được khoản trợ cấp khoảng 200 USD mỗi quý (tương đương 800 USD một năm). Với dân số khoảng 42.000 người đang đối mặt với lạm phát và làn sóng di cư, khoản tiền này được Bộ trưởng Tài chính David Paul ví như "liều thuốc tinh thần", đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau.
Điểm đặc biệt khiến thế giới chú ý là Marshall cho phép người dân nhận tiền qua ví kỹ thuật số (sử dụng công nghệ blockchain), bên cạnh hình thức chuyển khoản ngân hàng hay nhận séc truyền thống.
"Đường phố đông vui hẳn lên, cảm giác như đang có một sự kiện trọng đại", bà Anelie Sarana, quản lý tài chính của dự án mô tả. Nhóm của bà đã phải đi xuồng tới những hòn đảo xa xôi nhất để giúp người dân đăng ký.
Tiến sĩ Phạm Huy, giảng viên cấp cao ngành Tài chính tại Đại học RMIT, nhận định việc sử dụng công nghệ chuỗi khối để cấp phát UBI ở quy mô quốc gia là bước đi "độc nhất vô nhị". Theo ông, việc dùng đồng tiền ổn định (stablecoin) neo giá theo USD giúp giải quyết bài toán vận chuyển tiền mặt tốn kém đến hàng trăm đảo nhỏ nằm rải rác giữa Thái Bình Dương.
Tuy nhiên, đưa công nghệ vào đời sống không dễ dàng. Thống kê cho thấy 60% người dân vẫn chọn nhận tiền qua ngân hàng, số còn lại thích cầm tấm séc giấy. Trong giai đoạn thí điểm, chỉ có khoảng 12 người dũng cảm đăng ký nhận tiền qua ví điện tử.
Theo tiến sĩ Huy, rào cản lớn nhất nằm ở hạ tầng. Thanh toán số chỉ thực sự phát huy tác dụng khi mạng internet ổn định và người dân sở hữu điện thoại thông minh - những thứ vẫn còn xa xỉ tại nhiều vùng ở Marshall.
Dù được người dân ủng hộ, mô hình này vẫn vấp phải sự thận trọng từ giới chuyên gia quốc tế. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) từng cảnh báo về các rủi ro tài chính và tính minh bạch của hệ thống giám sát. Nguồn kinh phí cho chương trình hiện được trích từ quỹ tín thác hơn 1,3 tỷ USD - khoản tiền Mỹ bồi thường cho các hoạt động thử nghiệm hạt nhân trong quá khứ tại khu vực này.
