Tỏa rạng mạch nguồn sông núi

(Baohatinh.vn) - Người quê tôi, mỗi khi nhắc đến cội nguồn, ngoài tên gọi trên bản đồ hành chính thường tự hào xướng lên: Miền đất núi Hồng - sông La. Ấy là cách nói “hàm ngôn”, biểu thị cho sự hội tụ, tích lũy những giá trị văn hóa từ các ngọn núi, con sông khác trên gần 6.000 km2 của Hà Tĩnh.

Tuy không cao và rộng dài như nhiều ngọn núi, dòng sông ở những vùng quê khác nhưng trải qua nhiều biến chuyển của địa chất cũng như đời sống, núi Hồng và sông La đã hội tụ được những giá trị từ những dòng mạch xung quanh để lắng lại trong đó nhiều vỉa tầng văn hóa. Từ đó, tạo nên biểu tượng văn hóa Hà Tĩnh, đắp bồi cho miền quê nghèo những giá trị bất biến, độc đáo, ít nơi nào có được.

Tỏa rạng mạch nguồn sông núi

Trên các dãy núi, dòng sông của mảnh đất Hà Tĩnh đã hình thành nên nhiều vùng địa linh với những dòng họ danh giá từ đời này sang đời khác. Ảnh: Đậu Hà

Chẳng những thế mà khắp các miền quê Hà Tĩnh, từ miền núi xuôi miền trung du, xuống đồng bằng và miền biển đều đã hấp thu được những tinh túy từ mạch nguồn văn hóa đặc sắc ấy, tạo nên những truyền thống vừa riêng biệt, vừa hòa quyện trong mạch nguồn chung của quê hương Hà Tĩnh. Và, một trong những truyền thống quý báu, tạo nên thương hiệu của Hà Tĩnh chính là truyền thống hiếu học.

Hà Tĩnh là miền đất nghèo, thổ nhưỡng, khí hậu đều không có được sự ưu đãi của thiên nhiên. Mặc dù địa hình khí hậu không thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp nhưng lại tạo nên tính cách, khí chất của con người Hà Tĩnh với những đặc trưng như: can trường, quả cảm, chính trực, đầy ý chí và đặc biệt là hiếu học.

Tỏa rạng mạch nguồn sông núi

Hà Tĩnh là miền đất nghèo, thổ nhưỡng, khí hậu đều không có được sự ưu đãi của thiên nhiên nhưng con người đã biết vươn lên không ngừng. Ảnh: Huy Tùng

Từ thuở hồng hoang cho đến thời kỳ phong kiến, trải qua các cuộc chiến tranh vệ quốc cho đến nay, các thế hệ người Hà Tĩnh luôn xác định xây dựng quê hương bằng con đường học hành, khoa bảng. Từ một người hiếu học mà làm nên những dòng họ hiếu học, làm nên những ngôi làng khoa bảng, đóng góp cho các thời kỳ lịch sử của đất nước những danh nhân, tuấn kiệt trên nhiều lĩnh vực.

Trên các dãy núi, dòng sông “vệ tinh” của núi Hồng - sông La như: Thiên Nhẫn, Trường Sơn, Trà Sơn, Hoành Sơn, Tùng Lĩnh, Ngàn Phố, Ngàn Sâu, sông Lam… đã hình thành nên nhiều vùng địa linh. Ở đó có những dòng họ danh giá từ đời này sang đời khác mà bất kỳ người dân Hà Tĩnh nào cũng đầy tự hào mỗi lần nhắc đến như: Nguyễn Khắc, Đinh Nho (Hương Sơn); Phan Tùng Mai (Đức Thọ); Nguyễn Huy (Can Lộc); Phan Huy (Lộc Hà); họ Nguyễn (Tiên Điền, Nghi Xuân)…

Tỏa rạng mạch nguồn sông núi

Trên các dãy núi, dòng sông “vệ tinh” của núi Hồng - sông La đã hình thành nên nhiều vùng địa linh. Trong ảnh - theo chiều kim đồng hồ: Đền thờ Vua Mai Hắc Đế; Khu di tích Đại thi hào Nguyễn Du; Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc; Đền Chợ Củi . Ảnh: Đồng Anh - Đậu Hà

Những dòng họ này đã đóng góp cho đất nước nhiều bậc nhân tài trên các lĩnh vực như: Nguyễn Công Trứ, Bùi Cầm Hổ có tài kinh bang tế thế; Lê Hữu Trác - bậc đại danh y; Sử Hy Nhan, Nguyễn Nghiễm, Phan Huy Ích tinh thông sử học; Đặng Dung, Phan Đình Phùng xả thân cứu nước; Nguyễn Huy Oánh, Bùi Dương Lịch - những nhà giáo, nhà nghiên cứu văn hóa xuất sắc; Đại thi hào Nguyễn Du - danh nhân văn hóa thế giới...

Hay những tên tuổi chói sáng trên các lĩnh vực chính trị, khoa học, nghệ thuật ở thế kỷ XX như: Trần Phú, Hà Huy Tập, Hoàng Xuân Hãn, Lê Văn Thiêm, Nguyễn Khắc Viện, Xuân Diệu, Huy Cận, Nguyễn Đổng Chi, Võ Liêm Sơn, Nguyễn Phan Chánh...

Trong đó, dòng họ Nguyễn Huy ở Trường Lưu được sử sách lưu danh bởi đóng góp của 3 cha con ông cháu là Thám hoa Nguyễn Huy Oánh, danh sĩ Nguyễn Huy Tự, thi sĩ Nguyễn Huy Hổ. Các bậc tuấn kiệt của dòng họ này đã lưu danh vào lịch sử quê hương, đất nước bằng những đóng góp to lớn cho sự học nước nhà ở thế kỷ XVIII bằng “Trường Lưu học hiệu” và “Phúc Giang thư viện” với hàng nghìn bản sách gỗ mà ngày nay đã trở thành di sản văn hóa của thế giới. Ngôi làng Trường Lưu (cũ) - quê hương của các danh nhân cũng trở thành địa danh độc đáo của Việt Nam với 3 di sản được UNESCO vinh danh.

Tỏa rạng mạch nguồn sông núi

Đại diện đoàn Việt Nam nhận chứng nhận Di sản tư liệu ký ức thế giới châu Á - Thái Bình Dương của UNESCO dành cho Văn bản Hán Nôm làng Trường Lưu (11/2022).

Truyền thống hiếu học của người Hà Tĩnh chính là sự kết tinh của các truyền thống đẹp đẽ trong văn hóa bao đời của người Hà Tĩnh. Theo bước cha ông, người Hà Tĩnh hôm nay đã và đang ra sức học tập, cống hiến trên nhiều lĩnh vực. Từ năm 1945 đến nay, có gần 750 người con Hà Tĩnh được phong tặng học hàm giáo sư, phó giáo sư, có nhiều công trình khoa học, đóng góp lớn cho thành tựu của đất nước và thế giới.

Đặc biệt, trong thời kỳ hội nhập mạnh mẽ, các sĩ tử của Hà Tĩnh đã mạnh dạn “đem chuông đi đánh xứ người” và trở về với những thành tích vẻ vang như: Trịnh Kim Chi - HCV Olympic Toán Đông Nam Á năm 1998; Lê Nam Trường - HCB Olympic Toán quốc tế năm 2006; Võ Anh Đức - HCV Olympic Toán quốc tế năm 2013; Nguyễn Thị Việt Hà - HCĐ Olympic Toán quốc tế năm 2015; Phan Nhật Duy - HCV Olympic Toán quốc tế năm 2017; Nguyễn Đình Đại - HCB Olympic Tin học châu Á năm 2017; Phan Xuân Hành - HCV Olympic Hóa học quốc tế 2022. Những tấm gương trong thời đại mới đã tạo nên nguồn năng lượng tích cực cho đất học Hà Tĩnh. Để sau mỗi kỳ thi, người Hà Tĩnh lại phấn chấn, tự hào với những thành quả mới, khát vọng mới.

Tỏa rạng mạch nguồn sông núi

Phan Xuân Hành (áo đỏ) - HCV Olympic Hóa học quốc tế 2022. Ảnh: Đình Nhất.

Như cố thi sỹ Xuân Hoài từng đúc kết: “Núi cao cho dáng đứng, sông dài cho bước đi”, những mạch nguồn của quê hương đã thấm quyện vào linh khí núi sông để đời nối đời, con cháu được bồi đắp, nuôi dưỡng, phát triển. Thời đại mới với rất nhiều cánh cửa lớn đã mở, tin rằng, các thế hệ người Hà Tĩnh sẽ tiếp tục nỗ lực trên hành trình vươn tới, làm tỏa rạng mạch nguồn sông núi quê hương, không ngừng góp sức kiến thiết đất nước.

Chủ đề Di sản văn hóa làng Trường Lưu

Đọc thêm

Trao giải Cuộc thi Giọng hát hay các ca khúc về Hà Tĩnh

Trao giải Cuộc thi Giọng hát hay các ca khúc về Hà Tĩnh

Cuộc thi "Giọng hát hay các ca khúc về Hà Tĩnh" đã tạo dựng một sân chơi lành mạnh, quảng bá sâu rộng các ca khúc về Hà Tĩnh, góp phần khởi dậy tình yêu quê hương, đất nước, lan tỏa hình ảnh tỉnh nhà tới bạn bè muôn phương.
Miệt mài “góp nhặt” ký ức ông cha

Miệt mài “góp nhặt” ký ức ông cha

Với 5 bảo vật quốc gia và hàng ngàn hiện vật, cổ vật, tư liệu giá trị về quê hương núi Hồng - sông La đang được lưu giữ là minh chứng cho những nỗ lực của Bảo tàng Hà Tĩnh trong sưu tầm, bảo quản ký ức quê hương.
[QUIZ] Bí thư Tỉnh ủy lâm thời đầu tiên của Hà Tĩnh là ai?

[QUIZ] Bí thư Tỉnh ủy lâm thời đầu tiên của Hà Tĩnh là ai?

Đồng chí Bí thư Tỉnh ủy lâm thời đầu tiên của Hà Tĩnh là người cộng sản kiên trung, có nhiều đóng góp to lớn cho sự nghiệp đấu tranh cách mạng. Cuộc đời và sự nghiệp của đồng chí là tấm gương sáng ngời, để lại nhiều bài học quý báu cho đội ngũ cán bộ, đảng viên hôm nay và các thế hệ mai sau.
Di sản văn hóa Hà Tĩnh - 80 năm hành trình tỏa sáng

Di sản văn hóa Hà Tĩnh - 80 năm hành trình tỏa sáng

80 năm qua, kể từ khi đất nước giành độc lập, văn hóa luôn là mạch nguồn nuôi dưỡng tinh thần, bản sắc và sức mạnh đoàn kết của người Hà Tĩnh. Đặc biệt, từ sau công cuộc đổi mới, ngành Văn hóa Hà Tĩnh đã có bước tiến dài trong nỗ lực bảo tồn và làm tỏa sáng di sản cha ông.
Người đàn ông khuyết bàn tay có biệt tài vẽ, đắp tranh nổi

Người đàn ông khuyết bàn tay có biệt tài vẽ, đắp tranh nổi

Anh Nguyễn Văn Mạnh (SN 1985, ở phường Thành Sen, tỉnh Hà Tĩnh) khuyết một bàn tay nhưng lại có biệt tài vẽ và đắp tranh nổi. Dù mất đi đôi bàn tay nhưng việc được sống với niềm đam mê, thỏa sức tạo nên những bức tranh tường sống động, anh Mạnh cảm thấy cuộc đời mình vẫn vẹn nguyên ý nghĩa.
Giữ lửa hạnh phúc từ giá trị văn hóa truyền thống

Giữ lửa hạnh phúc từ giá trị văn hóa truyền thống

Từ điểm tựa là các giá trị truyền thống, gia đình ông Kiều Minh Khánh và bà Nguyễn Thị Dung ở phường Bắc Hồng Lĩnh (Hà Tĩnh) đã viết nên câu chuyện đẹp về một mái ấm gần nửa thế kỷ đong đầy yêu thương, lan tỏa giá trị sống tích cực trong cộng đồng.
Cựu lính Trường Sa hồi sinh vùng "đất chết"

Cựu lính Trường Sa hồi sinh vùng "đất chết"

Từ vùng “đất chết” oằn mình trong lửa đạn chiến tranh, cựu binh Trường Sa Nguyễn Hải Đường ở thôn Hồng Sơn (xã Trường Lưu, Hà Tĩnh) đã hồi sinh, trở thành mô hình kinh tế trù phú, cho thu nhập 2 tỷ đồng/năm.
Tiếng thì thầm dưới chân cầu Nhe

Tiếng thì thầm dưới chân cầu Nhe

Cầu Nhe (Hà Tĩnh), kể từ 15/4/1968, không đơn thuần chỉ là một địa danh mà đã trở thành một vùng đất thiêng. Tháng Bảy, dưới chân cầu, sông vẫn thì thầm câu chuyện bi hùng một thuở cha ông...
Những chuyện chưa kể về Ngã ba Đồng Lộc

Những chuyện chưa kể về Ngã ba Đồng Lộc

Trong vô vàn câu chuyện về Ngã ba Đồng Lộc huyền thoại đã trở nên quen thuộc, ít ai biết rằng, những con ngõ, ngôi nhà ở thôn Mai Long (xã Xuân Lộc, Hà Tĩnh) là nơi từng lưu dấu bước chân, tiếng cười nói của 10 nữ liệt sỹ TNXP Tiểu đội 4, Đại đội 552 trước lúc họ đi vào bất tử.