“Kho báu” nói trên có thể giúp thay đổi toàn bộ nền kinh tế nước này. Theo đài CNN, những nguồn khoáng sản phong phú như sắt, đồng và vàng nằm rải rác khắp các tỉnh của Afghanistan. Đáng chú ý, nước này còn có đất hiếm và trữ lượng lithium thuộc hàng lớn nhất thế giới mà chưa được khai thác. Đất hiếm gồm những khoáng sản quan trọng được dùng trong chế tạo đồ điện tử và thiết bị quân sự trong khi lithium là thành phần thiết yếu nhưng lại khan hiếm trong sản xuất pin sạc và các công nghệ khác để giải quyết cuộc khủng hoảng khí hậu.
Ông Rod Schoonover, một nhà khoa học và chuyên gia an ninh đồng thời là người sáng lập Ecological Futures Group, cho biết: “Afghanistan chắc chắn là một trong những khu vực giàu nhất về kim loại quý truyền thống, những kim loại cần thiết cho cho các nền kinh tế mới nổi của thế kỷ 21”.
Afghanistan sẽ phải mất hàng thập kỷ để khai thác hết nguồn tài nguyên khoáng sản của mình. Ảnh: DPA
Những thách thức về an ninh, thiếu cơ sở hạ tầng và hạn hán nghiêm trọng đã ngăn cản việc khai thác hầu hết các loại khoáng sản có giá trị trong quá khứ. Điều đó cũng khó có thể sớm thay đổi dưới sự kiểm soát của Taliban. Tuy nhiên, bất chấp sự hỗn loạn, các quốc gia như Trung Quốc, Pakistan và Ấn Độ có thể tìm cách tham gia khai thác.
Tính đến năm 2020, ước tính 90% người Afghanistan sống dưới ngưỡng nghèo đói 2 USD/ngày. Ngân hàng Thế giới cho biết nền kinh tế nước này vẫn mong manh và phụ thuộc vào viện trợ.
Chính phủ Mỹ đã ước tính trữ lượng lithium ở Afghanistan có thể ngang với Bolivia, nơi có trữ lượng lớn nhất thế giới.
Ông Said Mirzad thuộc Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ nhận định hồi năm 2010: “Nếu Afghanistan có vài năm bình yên cho phép phát triển nguồn khoáng sản, nước này có thể trở thành một trong những quốc gia giàu nhất khu vực chỉ trong một thập kỷ”. Tuy nhiên, bình yên chưa bao giờ tới với Afghanistan khi mà phần lớn tài sản khoáng sản của nước này vẫn nằm yên dưới lòng đất.
Dù Afghanistan có hoạt động khai thác vàng, đồng và sắt nhưng để khai thác lithium và khoáng sản đất hiếm cần đầu tư nhiều hơn, cần cả công nghệ và thời gian. Ước tính mất trung bình khoảng 16 năm từ khi phát hiện ra trầm tích khoáng sản cho tới khi bắt đầu khai mỏ.
Hiện nay, khoáng sản mới chỉ tạo ra 1 tỉ USD/năm ở Afghanistan. Ông Mosin Khan, thành viên cấp cao tại Hội đồng Đại Tây Dương, ước tính có tới 30-40% số tiền đó bị bòn rút do tham nhũng cũng như rơi vào tay các quan chức quân đội và lực lượng Taliban, những bên giám sát một số dự án khai thác mỏ nhỏ.
Dù vậy, ông Schoonover cho rằng vẫn có khả năng Taliban sử dụng quyền lực mới để phát triển ngành khai thác mỏ. Tuy nhiên, lực lượng này hiện chưa có thời gian để nghĩ tới việc khai mỏ, nhất là khi phải dồn sức cho một loạt vấn đề an ninh và nhân đạo trước mắt.
Ông Joseph Parkers, chuyên gia an ninh châu Á tại công ty tình báo phân tích rủi ro Verisk Maplecroft, cho rằng: “Taliban đã nắm quyền nhưng quá trình chuyển tiếp từ tổ chức này sang chính phủ dân tộc sẽ còn lâu mới xong. Quản lý tốt ngành khai mỏ mới mẻ cũng có thể phải cần vài năm nữa”.
Trong khi đó, Trung Quốc có thể chưa sẵn sàng làm đối tác khai thác chung với Taliban do tình hình bất ổn tại Afghanistan và sẽ tập trung vào các khu vực khác. Chuyên gia cho hay trước đó Bắc Kinh đã đầu tư vào một dự án khai thác đồng ở quốc gia này nhưng dự án đang bị trì hoãn.